En
la naskiĝurbo de Doktoro EsperantoEn
la naskiĝurbo de Doktoro EsperantoDe la stacio mi venas al la sidejo de la loka Esperanto-Societo (strato Piękna 3), mia provizora loĝejo, kun granda memorŝtono pri konstruota Monda Esperanto-Centro apud la enirejo. Tiu konstruota Centro neniam estis ekkonstruita, ĉar la epoko ŝanĝiĝis…
Kun Jarosław (Jarek) Parzyszek mi promenas tra la strato Zamenhof kaj spektas sur la muro de la domo 26 belan trietaĝan dekoraĵon, kreitan de la bjalistoka pentristo Andrzej Muszyński – infanoj en la supra balkono, Zamenhof en la balkono sub ili kaj du lokaj esperantistoj Jakobo Ŝapiro kaj Abrahamo Zbar en la fenestro sub la Majstro… Apude estas stando klariganta, ke ĉi-loke iam staris la familia domo de la Zamenhofoj.
“La urbo investis en la projekton pli ol dek milionojn da zlotoj kaj poste ni devos pagi ankaŭ la funkciadon, ĉar la esperantistoj ne kapablos vivteni sian Centron, – li diras kaj ŝerce aldonas: – se ni ne konstruigos ĝin, mi eksiĝos el la vicurbestra posteno”. Krom la Esperanto-Centro Zamenhof la urbo planas starigi novan monumenton Zamenhof, kiel donacon de Bjalistoko al la monda esperantistaro.
Sosna
tre entuziasmas pri la kongreso, kaj li estas ankaŭ la prezidanto de LKK.
Li rememoras pri la jam legenda vojaĝo de la urba delegacio al Jokohamo
en 2006, kiu decidigis la kongreson en la naskiĝurbo de la Iniciatoro
de Esperanto, kaj esperas ke esperantistoj de la mondo, malgraŭ la krizo,
amase kunvenos ĉi-somere en Bjalistoko. Li volonte respondas miajn demandojn
pri la kongresejo, loĝado, manĝado (ankaŭ pri vegetara manĝado), pri
invitiloj kaj vizoj, pri diservoj, kaj pri promociado de Esperanto en la
urbo. Li tamen emfazas, ke la urbo nur subtenas la kongreson finance
kaj idee, sed organizas ĝin UEA pere de LKK.
Post unuhora konversaciado kun la vicurbestro, en kiu ĉeestas ankaŭ Elżbieta (Ela) Karczewska kaj Nina Pietuchowska, ni iras en la oficejon de Ela, unu el la du vicprezidantoj de LKK. Ĉi tiun ĉambron la urbestraro disponigis al LKK, kaj ĝuste ĉi-ĉambre la kongreso estas preparata. Ela rakontas tre detale pri la kongresa programo, speciale pri la artaj aranĝoj, kiuj estos nekutime riĉaj kaj interesaj.
Kun ŝi en la ĉambro laboras ankaŭ juna esperantisto Przemysław (Pŝemek) Wierzbowski, kiu ĉe nia alveno estis prilaboranta novan gvidlibron pri la urbo, kiun ricevos la kongresanoj.
La sortimento de ZEOj en la urbo estas granda. Jarek promenigas min aŭte kaj montras la stratojn Esperantystów kaj Antoni Grabowski, la novan bazlernejon №52 kun la nomo Zamenhof, kaj la porinfanan hospitalon Ludoviko Zamenhof. En ĉi tiu hospitalo – kiu estas la plej granda domo inter ĉiuj ZEOj en la mondo – troviĝas la salono Esperanto kun konstanta ekspozicieto pri la Internacia Lingvo kaj la ekzercosalono Lidja Zamenhof ekipita de la Bahaa Esperanto-Ligo.
Ĉiuj ekzistantaj kaj konstruotaj ZEOj (entute 15) estas kunigitaj kadre
de la nova turista itinero Esperanto – unu el la kvar oficialaj
urbaj itineroj apud la juda, ekzotika kaj kuirarta itineroj. Ĉe kelkaj
Esperanto-punktoj jam estas instalitaj informstandoj en la pola, angla
kaj Esperanto. Ĉe la Zamenhofa monumento oni starigos multmedian informilon
en kiu oni povos spekti kaj aŭskulti prezenton pri la lingvo.
 |
 |
|
|
|
Ŝajnas, ke ZEOj obsedas min senĉese. Por la dua vespero mi estas invitita al Esperanto-leciono en la kafejo Esperanto, kiu situas en la koro de Bjalistoko – ĉe la malnova urbodomo sur la legenda foirplaco.
La kafejo,
kies salono povas samtempe akcepti cent personojn kaj multajn dekojn somere
en la teraso, estas pli ol duone plena. Ja estas ne ordinara leciono, sed
la kursfina solenaĵeto. En Esperanto Cafe okazis januare tri lecionoj,
antaŭe ili pasis en la kafejo Fama. “Estis ne kutimaj tedaj lecionoj,
– rakontas juna kursanino, – sed kvazaŭ renkontiĝoj kun la lingvo,
prezento de esperantistoj lokaj kaj gastaj, de la Esperanta kulturo. Pŝemek
instruis nur tre bazan vortprovizon prepare al pli funda eklerno de Esperanto”.
Kun plezuro mi revidas kelkajn LKKanojn, ankaŭ la vicurbestron Sosna, kiu trovis en sia streĉa tagordo tempon por vidi novajn esperantistojn. Li invitas min al la tablo, ĉe kiu mi konatiĝas kun Tomasz Wiśniewski, la aŭtoro de la pollingva libro Ludwik Zamenhof, eldonita en la jubilea jaro 1987. Tomasz nun gvidas popularan televidkanalon, kies skipo ĉeestas, kaj ĉe kiu lastatempe funkcias Esperanto-programoj.
Bela surprizo: “viva” muziko. Klezmera grupo Chanajki (kontrabaso, violono, akordiono kaj kantistino) prezentas tradiciajn kantojn en la jida, kiujn oni bone konas en la Orienta Eŭropo kaj en Ruslando: Kringoj, Cigaredoj, Dona-Dona… Tio kreas iom nostalgian humuron, kiu daŭras dum la tuta vespero. Joanna lerte gvidas la programon, en kiu ankaŭ mi devige partoprenas – ja la afiŝo informas pri la hodiaŭa gasto, la redaktoro de La Ondo de Esperanto.
Tamen kafejo estas kafejo, kaj en la menuo, apud tradiciaj manĝoj polaj kaj internaciaj estas kelkaj specifaĵoj, ekzemple:
Dum la kongreso trovu tempon por gustumi ion el tiuj. Unu eŭro valoras ĉ. 4,70 zlotojn.
- Salato Esperanto: ŝinko, fromaĝo kamemberto, nudelo, italaj laktukoj, kapsiko, tomato,
kukurbeto, olivoj, fromaĝa saŭco, vinagrosaŭco, toasta pano (500g):
21,00 zlotoj- Kuko Esperantka (120g):
6,00 zlotoj- Deserto Meksikano en Esperanto: glaciaĵo, banano, ananaso, ŝaŭma kremo, glazuro (350g):
13,00 zlotoj- Teo Blovo de Esperanto (200 ml):
8,00 zlotoj
Se temas pri la televido, la unua Esperanto-programo aperis antaŭ unu jaro. Iniciatis ĝin la Bjalistoka urbodomo, laŭ la ideo de Ela Karczewska kaj Bjalistoka Esperanto-Societo. Financas ĝin la urbo Bjalistoko. Ekde julio 2008 ĝin gvidas Pŝemek, unue en ITVC, kaj nun en TV Białystok.
Entute aperis 18 programoj, kaj ĉiuj programoj estas elŝuteblaj el la reto. Reveninte hejmen, mi spektis la 19an programon, kiu memorigis al mi la vesperon en la kafejo, sed krome enestas en ĝi ankaŭ raporto pri la peto de la bjalistoka urbestro honori UEAn per la Nobel-pacpremio, sinprezento de Pafklik kaj ties nova lumdisko, konkurso pri lignaj kabanoj, kaj tradicia prezento de historia poŝtkarto bjalistoka.
[PS. Post la prespretigo de la papera eldono en la reto aperis la 20a programo kun la dua parto de la intervjuo kun la redaktoro de La Ondo. La tuta intervjuo estas spektebla ankaŭ en la pola versio.]
La urbo ŝanĝiĝis. Preskaŭ nur juda en la tempo de Ludoviko, kun minoritatoj pola, litova, belorusa, rusa kaj germana, ĝi iĝis preskaŭ nur pola, kun iom da belorusoj kaj litovoj en kaj apud la urbo.
Precipe
bedaŭrinda estas la malapero de la judoj. Antaŭ kelka tempo mortis la
lasta
judo, kaj nun restas neniu en Bjalistoko por bruligi la ĥanukajn kandelojn.
Nur la tombejo, stratnomoj kaj monumentoj atestas pri la epoko, kiam en
la urba foirejo nur unu butiko apartenis al nejudo. En la arbareto Pietrasze
staras monumento al bjalistokanoj mortigitaj tie, inter alie Jakobo Ŝapiro
kaj lia familio.
Tiun epokon memorigas ankaŭ la vojaĝanta ZEO – la trajno Zamenhof cirkulanta inter Bjalistoko kaj Bielsko-Biała. Tamen mi iras ne sud-okcidenten al la urbo de Georgo kaj Margareta Handzlik, sed orienten al Grodno, kie atendas min universitata profesoro, esploranto de la vivo de Zamenhof en Grodno, iama centro de la gubernio al kiu Bjalistoko apartenis. Mi do elektas alian trajnon. Sur la kajo mi kaj Jarek ĝisrevidas. Sed iam mi revenos al Bjalistoko, urbo tre kara por mi.
Almenaŭ unu fojon viziti la urbon, en kiu naskiĝis Ludoviko Zamenhof kaj en kiu li vartis sian infanan ideon pri lingvo paciga, estas preskaŭ devo de “ĉiu vera esperantisto”. Kaj la 94a Universala Kongreso ĉi-julie estas bonega okazo por plenumi ĉi tiun devon.
La Ondo de Esperanto, 2009, №3 (173).