INTERNACIA SENDEPENDA MAGAZINO. 2014. №8-9 (238-239)La postkongresa Ondo estas tradicie pli ampleksa ol kutime pro la multaj esperantistaj renkontiĝoj, okazintaj en julio kaj aŭgusto. ENHAVOKALENDAROTEMO
EVENTOJ
TRIBUNO
KULTURO
MOZAIKO
DIVERSAĴOJ
Septembro 2014: Jubileoj, memordatoj kaj festoj![]() 1. Sciotago (komenco de la lernojaro) en Ruslando kaj kelkaj ekssovetuniaj landoj. ![]() 3. Antaŭ 825 jaroj (1189) Rikardo I de Anglio (la Leonkora) estis kronita en Vestminstro. 4. Antaŭ 25 jaroj mortis la belga franclingva verkisto Georges Simenon (1903-89), aŭtoro de krimromanoj pri komisaro Maigret. 5. Antaŭ 100 jaroj (1914) komenciĝis la batalo ĉe Marno. 8. Antaŭ 100 jaroj (1914) apud Lvovo la rusa piloto Pjotr Nesterov (1886-1914) per sia aviadilo ramis aŭstrian aviadilon kaj pereis; tio estis la unua “aerramo” en la historio. 10. Antaŭ 175 jaroj (1839) en Moskvo komenciĝis konstruado de la katedralo de Kristo la Savinto, la plej alta ortodoksa preĝejo (103 m). ![]() Antaŭ 50 jaroj naskiĝis Igorj “Jegor” Letov (1964-2008), rusa poeto kaj muzikisto, gvidinto de la punka grupo Graĵdanskaja oborona. 11. Antaŭ 100 jaroj naskiĝis Gojko Stojĉeviĉ (1914-2009), patriarko Paŭlo de Serbio (1990-2009). 12. Antaŭ 100 jaroj la armeo de Francio kaj Anglio venkis la armeon de Germanio en la batalo ĉe Marno; fiaskis la germania plano de rapida venkmilito en la okcidento. ![]() 14. Antaŭ 850 jaroj mortis Sutoku (1119-64), la 75a imperiestro de Japanio (1123-42). ![]() 15. Antaŭ 225 jaroj naskiĝis la usona verkisto James Fenimore Cooper (1789-1851). 17. Antaŭ 75 jaroj (1939) Sovetunio invadis en Pollandon. 21. Internacia tago de paco. 22. Antaŭ 475 jaroj mortis Guru Nanak (1469-1539), fondinto de sikismo. 23. Ekvinokso. Antaŭ 125 jaroj mortis William Wilkie Collins (1824-89), angla verkisto. ![]() 24. Antaŭ 275 jaroj naskiĝis Grigorij Potjomkin (1739-1791), rusa princo kaj politikisto, favorato de Katarino II, kunordiginta la aranĝadon de Novrusujo. 26. Eŭropa tago de lingvoj. 27. Monda turisma tago. 28. Antaŭ 150 jaroj (1864) en Londono estis fondita Internacia asocio de laboristoj – la 1a Internacio. 29. Antaŭ 150 jaroj naskiĝis Miguel de Unamuno y Jugo (1864-1936), hispana filozofo kaj verkisto. 30. Internacia tradukista tago. ![]() 99a Universala Kongreso de EsperantoLa 99a Universala kongreso de Esperanto, okazinta en Bonaero de la 26a de julio ĝis 2a de aŭgusto, estis kongreso de ekstremoj. Unue ĝi estis tre malgranda, nur 706 registritaj aliĝintoj, kiun nombron subis nur la kongresoj en 1905, 1910, 1915 kaj 1920, do antaŭ tre longe. Mankis multaj konataj figuroj, kiuj kutimas umi en kongresoj lastatempaj: Humphrey Tonkin, Renato Corsetti (kvankam ili aliĝis), Michaela Lipari, menciante nur kelkajn. La longa vojaĝo (jes, iom laciga) eble fortimigis multajn. Tamen lokaj kostoj estis malpli altaj ol en multaj eŭropaj kongresurboj. Kompense ĉeestis multaj latinamerikanoj, kiuj donis ian apartan guston. La angla ne estis multe parolata ekster la plej luksaj hoteloj, do, mi provis travivi per la hispana kaj eĉ ne multe provis per la angla. Krome, laŭ diskutoj postkongresaj en Fejsbuko, grandan parton de kongresanoj trafis kongresa gripo, ja en Argentino estis vintro kun tiuepokaj malsanoj. Malgraŭ la malgrandeco de la kongreso la aferoj okazis en tri ĉefaj ejoj. La ĉefa kongresejo Panamericano estis tipe luksa hotelo kun funkciantaj ejoj. Movada foiro okazis en alia hotelo kaj multaj solenaĵoj kaj kulturaj prezentadoj en la teatro Metropolitan. Kontrolado de eniroj estis eĉ pli strikta ol kutime: necesis apartaj biletoj por eventoj en Metropolitan, krome la biletoj por la fermo estis haveblaj nur en la dua duono de la semajno. Tamen la ejoj estis taŭge elektitaj, tiel ke senteblis, ke ili estas plenaj, kaj foje eĉ mankis lokoj. ![]() La kongresejo La urbo mem similas iomete la diversajn mez-orienteŭropajn ĉefurbojn, aŭ eble Ruslandon en la 1990aj jaroj: unuflanke pompaj klasikstilaj konstruaĵoj de antaŭ jarcento, kelkloke tute pompaj modernaj vitraj ĉielskrapantoj kaj ankaŭ signoj de ekonomiaj problemoj, homoj dormantaj surstrate, truoj en balustradoj. Kaj en turismaj lokoj daŭra kriado de monŝanĝemuloj, pli bona kurzo sed ankaŭ risko ricevi falsan monon. Dum la kongresa semajno la Argentina ŝtato estis deklarita nepagipova rilate siajn eksterlandajn ŝuldojn, sed tio neniel videblis surstrate; manifestacioj, jes, certe, sed ili okazis konstante pri ajna temo. Eble pro malbona ekonomia situacio ne okazis urbestra akcepto. Mankis ankaŭ aliaj kutimaj programeroj, i. a. plene forgesiĝis programero pri la belartaj konkursoj, nu, ne ĉeestis multaj el la gajnintoj (la nomoj estis legitaj dum la fermo). Necesis improvizi en pluraj aliaj programeroj. Aŭkcio ja okazis malgraŭ manko de la aŭkciisto Tonkin. La rezervaj kandidatoj Mark Fettes kaj José Antonio Vergara malfeliĉe interkonsentis samtempe ĉeesti en kunsido, kaj rezultis, ke Osmo Buller devis aŭkcii. Malgraŭ sia senkulpigo, ke kiel finno li ne povas fari similajn piroteknikaĵojn kiel Humphrey, la aŭkcio tamen pasis tre bone. La plej multekosta kaj dezirata ŝajnis esti la aliĝnumero unu por la venontjara kongreso, kiun gajnis Synnöve Mynttinen el Finnlando, kiu tamen donacis ĝin al la prezidanto de la LKK de la venonta UK. Nu, ne mankis emociaj momentoj. La inaŭgura parolo de Mark Fettes estis tute brila, same emocia la akcepto de la kongresa flago fare de la LKK-prezidanto de la 100a UK, kaj la monda premiero de la serba filmo Laŭ la spuroj de Tibor Sekelj (kun Esperantaj subtitoloj), kiun filmis du serbaj filmistoj en Suda Ameriko vizitante lokojn, kie Sekelj vizitis. Por sportemuloj io tute nova estis la organizo de futbalmatĉo de rapide kunmetita Esperanta teamo kontraŭ armen-devena argentina teamo. Nu, ĉar la Esperanta teamo apenaŭ provludis, la rezulto estis 8-3 por la armena teamo. ![]() Francisco Veuthey, nederlanda argentinano, al kiu oni atribuis la unuan ideon okazigi la kongreson en Bonaero, prelegis pri la historio de Argentino miksante la erojn el sia familia historio kun la historio de la lando. Nu, historio ne estas facila afero, kio rimarkeblis en komentoj de preleganto pri eventulaj aliaj opinioj de ĉeestantaj argentinanoj, aŭ ke kiam preleganto diris ke Britio atakis Argentinon dufoje, el la publiko iu kriis: tri. Preskaŭ mankis kritiko ĉe kutimaj ”plendokunsidoj” Estraro respondas kaj Centra Oficejo respondas. Ŝajnas ke la membraro, aŭ almenaŭ tiu parto, kiu venis al Bonaero, havas grandajn esperojn kun la nuna estraro de Mark Fettes. La prezidanto mem konstatis, ke ne ĉio iris tiel bone kiel planite: Konsilio, kiu estis planita por helpi estraron, ne funkciis laŭ deziroj, estraraj teamoj ŝajnas funkcii malpli bone ol individuaj estraranoj, almenaŭ se pensi pri la malfruo de la jarraporto, kio ne okazis eĉ en jaroj, kiam la asocio estis multe pli kriza ol nun. La tuta agadkampo estas reformulita kaj aspektas iom malsama ol antaŭe, ekzemple, la loko de kulturo, almenaŭ se paroli pri libroj, restas en la nova strukturo de konsciigo, kapabligo, komunumo iom neklara. Aperis kritikoj, ke tradiciaj kaj sukcesaj agadkampoj kaj kongresaj programeroj forfalas dum atenton prenas novaj agadoj, ĉu same sukcesaj? ![]() La kongresa libroservo En movada flanko la plej grava novaĵo estis ke la komitato akceptis post multjara diskutado la regularon por reta voĉdonado, kiu ebligos al la komitatanoj voĉdoni rete kaj ne nur en kunsidoj dum UK. Ĉu el tio realiĝos pli bona konsultado de estraro kun la komitato, videblos ene de kelkaj jaroj? Ankaŭ la kongresaj tagoj ricevis novajn nomojn surbaze de la nova laborplano: tago de konsciigo, tago de kapabligo, tago de komunumo kaj tago de kunordigo. Tamen, ĉe la programero Tago de kapabligo iu skribis la afiŝon Tago de lernejo. Longaj tradicioj malaperas malrapide. IKU-prelegoj fokusiĝis al tre diversaj temoj de lingva justeco al pliacigido de oceanoj, sed IKU-libro aperis en inversigita paĝordo, tiel ke la paĝo unu estis ĉe la fino. La ĉefa kritiko tamen venis ĉe la programero Legantoj de “Esperanto”, kie la nova redaktoro Fabricio Valle longe klarigis sian eksperimentadon kun la tradicia revuo. Temis pri kritiko pro tro malgrandaj literoj. Valle promesis korekti multajn aliajn aferojn, ekzemple tro akrajn kolorajn fonojn ĉe tekstoj, sed ne la grandecon de literoj. Valle eksperimentis siajn kapablojn ankaŭ kiel redaktoro de la Kongresa Kuriero, kiu tamen fariĝis nur dupaĝa. Nu, ne nepre pro la malgrandeco de la kongreso, sed pro maltalenteco de la redaktoro, kiu esperis, ke venos amase materialoj, sed mem fakte verkis tre malmulte. Laŭ la kritiko aperinta en la Kuriero mem temas pri kurieroj “sensukaj, seninteresaj kaj malprofesie produktitaj”, tamen ne nur rilate la kurieron de Bonaero sed ankaŭ ĝenerale. Jukka Pietiläinen Fotoj de Stanislav Belov Legu ankaŭ:Jukka Pietiläinen: Rejkjaviko – malgranda kaj intima (Rejkjaviko, 2013) Artikoloj pri ĉiuj UKoj ekde la 1991a jaro estas legeblaj en la retejo de La Ondo de Esperanto. Rezolucio de la 99a Universala Kongreso de EsperantoNi, 706 partoprenantoj en la 99a Universala Kongreso de Esperanto, venintaj el 57 landoj de ĉiuj mondopartoj al Bonaero, Argentino, Diskutinte en pluraj sesioj pri la temo Ĉu la nepoj nin benos? Streboj al daŭripova estonteco; Konstatinte, ke Esperanto reprezentas plene aktualan strebadon, kun evidentaj ligoj al aliaj esencaj agadoj kadre de la nuntempaj tutmondigaj tendencoj, ke la celado al sanaj, dauripovaj socioj, bazitaj sur paco, justeco, demokratio kaj ekonomio servanta al la homoj kun respekto al la vivosubtenaj sistemoj de la naturo, kongruas al la interkultura solidareco kiu ĉiam motivis la Esperanto-movadon, kaj ke en la diversaj aliroj al daŭripovo ofte mankas sufiĉa atento al la ligo inter la lingvaj demandoj kaj aliaj esencaj agadoj, kio donas al ni la taskon daŭre kaj pli efike labori tiukampe; Alvokas ĉiujn subtenantojn de Esperanto fari ĉion eblan por plenumi nian apartan rolon kiel movado por justa, konscia multlingvismo, kaj viciĝi inter la diversaj sociaj movadoj por interkultura kaj kontraŭdiskriminacia edukado, homaj rajtoj, naturprotektado, popola klerigado, rimedoŝparaj vivstiloj kaj aliaj; Deklaras, ke la valoroj necesaj al la konstruado de daŭripova monda socio estas kernaj valoroj de nia movado, ĉar mondo, en kiu Esperanto daŭre havos sencon, estos mondo, kiu ekonomie kaj ekologie, politike kaj kulture, konservas diversecon, pacon kaj justecon. IJK en varma vintro![]() Ekde mia esperantistiĝo mi partoprenis plurajn diversspecajn aranĝojn, sed dank' al TEJO mi povis pli spertiĝi, partoprenante ĉi-jare la 70an Internacian Junularan Kongreson en Brazilo, kio estis por mi samtempe granda honoro kaj aventuro. Jam januare, atendante rezultojn de la konkurso, mi eltranĉis afiŝon de la 70a IJK el Kontakto kaj surgluis ĝin super mia lito en studenta hejmo, atendante senpacience. Finfine realiĝis mia granda revo! Fortalezen mi alvenis du tagojn antaŭ la komenco de la kongreso, mi havis do sufiĉe da tempo por esplori la kongresejon kaj ekkoni LKKanojn, helpante pri lastaj prepariĝoj. Miaj unuaj tagoj en Brazilo ne estis facilaj precipe por mia korpo: alkutimiĝo al la varmega vetero kaj vento daŭris tri tagojn, post kiuj mi jam povis plene ĝui la etoson de IJK, malgraŭ tio ke mi ĝis nun miregas kiel eblas vivi en tiom varmega klimato. Partoprenis 116 esperantistoj el 22 landoj, inter kiuj mi tuj trovis miajn amikojn el Eŭropo kaj Brazilo; pri kelkaj aliaj mi jam aŭdis aŭ retbabilis kun ili pere de Whatsup-grupo, fondita kiel eksperimento antaŭ IJK; kun aliaj mi rapide amikiĝis, kaj post unuaj tagoj mi jam sentis min kvazaŭ mi revenus al kutima kongresa amikaro. Kiel gajnintino de la TEJO-konkurso “Partoprenu IJKn” mi ne nur amuziĝis dum la kongreso, sed ankaŭ diligente laboris, interalie, partoprenante TEJO-kunsidojn kaj prizorgante propran matenan programeron: novulan programon. Kaj ĝuste tiu tasko estis por mi unue plej streĉiga, ĉar mi neniam antaŭe organizis nek eĉ partoprenis novulan programon. Sed rapide evidentiĝis, ke partoprenantoj bonvenigis min kun entuziasmo kaj ege ĝuis komunajn matenajn ludojn, kiujn mi gvidis. Surprizis min ankaŭ organizantoj, kiuj de tempo al tempo aliĝis al ludoj kun ni, kio estis por mi plej bela premio pro la preparado de la programero. La programo estis plena je interesaj momentoj: memorinda programero pri Meksiko, sukcesa AMO-sesio, inspira prelego pri ekonomia kreskado, kurso de ĉina te-kulturo, bunta scienca programo… Aparte menciindas Kulturlingva Festivalo, kiu okazis la unuan tagon ĉe la ĉarma urboplaco en Fortalezo. Tiu ĉi tago estis por mi iom freneza – ne nur mi prizorgis la polan budon sed ankaŭ helpis dum intervjuo en fortaleza radio! Ĝi estis por mi emociiga travivaĵo, kvankam mi nur rolis eksterlandan esperantistinon el la lando de Zamenhof. La festivalon plivigligis koncertoj de Esperantaj muzikistoj kaj strata teatraĵo en la portugala lingvo, kiun mi tute ne komprenis tamen pro la granda talento kaj peno de la artistoj mi ĝuis. ![]() Tamen la ĉarmon de la IJK kreis por mi ne la programo, sed precipe novaj amikoj kaj la urbo – tute alia ol tiuj konataj al mi. Sunaj tagoj kaj temperaturo, kiun mi timetis antaŭ la alveno, ne estis tiom teruraj por malvarmema eŭropanino; ni ĝuis naĝadon en la oceano kaj en la naĝejo meze de la brazila vintro – afero malfacile imagebla por mi antaŭe!(Verŝajne mi estas nun konata inter brazilaj esperantistoj kiel la pola knabino kiu senĉese plendis pri varmo kaj miris pri freneza grandeco de papilioj). Kio do restos plej longe en mia kapo kiel la esenco de la brazila IJK? Multaj miaj belaj memoraĵoj rilatas al apartaj homoj kaj precipe al la etoso de vesperaj programeroj, el kiuj ĉiu estis aparte ĉarma por mi. Kortuŝaj momentoj en la gufuja “ĉambro de poetoj”, komuna dancado dum koncertoj de la lokaj grupoj Damas Cortejam, Ore Acana kaj de nia Esperanta Supernova, rido de miaj novaj amikoj, dormado en hamako kaj varmeco de tiu lando daŭre mistera por mi – nepriskribeblaj momentoj, kiuj igis tiun kongreson vere IJK de la IJKj, mi certas ke ne nur por mi! Romualda Jeziorowska SES el la vidpunkto de kunorganizanto![]() La 12-20an de julio okazis la 8a SES (Somera Esperanto-Studado) en la urbo Nitra (Slovakio), kiu post du jaroj gastigos la 101an Universalan Kongreson de Esperanto. Mi jam partoprenis SESon, sed ĉi-foje, estante volontulo ĉe E@I, mi estis parto de la organiza teamo (kvankam mia kontribuo al organizado estis pli modesta ol tiu de multaj organizantoj: mi okupiĝis pri teknika helpo kaj pri la kinejo), kaj tio ebligis al mi vidi la aferon iom malsame. SES ne estas kutima Esperanto-renkontiĝo: ĝia ĉefa celo estas instrui Esperanton je ĉiuj niveloj, de tutaj komencantoj ĝis altnivelaj parolantoj (A1 ĝis C1, laŭ la eŭropa sistemo). Pro tio ĉeestis ne nur fluaj parolantoj, sed ankaŭ multaj homoj, kiuj apenaŭ sciis ion pri Esperanto. Entute ĉeestis 248 homoj el 28 landoj kaj de ĉiuj aĝoj (ekde 2 ĝis 85 jaroj ĉi-foje). Matene okazis Esperanto-kursoj, gvidataj de dek Esperanto-instruistoj, inter kiuj estis famuloj kiel Stano Marček, Zlatko Tišljar kaj Bertilo Wennergren. Por spertuloj estis unuafoje organizita kurso pri Esperanta literaturo kaj kulturo gvidata de Jorge Camacho kaj Nicola Ruggiero. La kursoj ŝajnas efikaj, ĉar ĉe kelkaj partoprenantoj mi klare rimarkis progreson dum la semajno. ![]() Nitra: Birke Dockhorn instruas. SES estis bona okazo montri al novuloj, ke Esperanto ne estas nur lernado de gramatikaj reguloj kaj teoriaj diskutoj, sed ankaŭ viva lingvo kaj kulturo kaj amuziĝo. Tion bone montris la ĉiuvesperaj koncertoj: ludis jam famaj Esperanto-kantistoj kiel JoMo (kiu tre sukcese dancigis la homojn), Martin kaj la Talpoj kaj Kim, sed kantis ankaŭ Kaŝi el Germanio (kiu unuafoje montris sian talenton en la pasintjara SES) kaj la ĉeĥa bando NOPROBLEM, kiu antaŭnelonge komencis kanti Esperante. ![]() Martin kaj la Talpoj koncertas. En Esperanto eblas okupiĝi ne nur pri Esperanto: por ilustri tion, la organiza teamo strebis prezenti Slovakion, kiun eksterlandanoj ofte apenaŭ konas. Pro tio la duan tagon de SES okazis koncerto de tradicia slovaka muziko, sekvita de vingustumado (ege populara programero). Estis ankaŭ diversaj ekskursoj: en Nitra mem, al Bratislava kaj al la fama kaj bela minurbo Banská Štiavnica. Dum lingva tago partoprenantoj povis prezenti sian lingvon; kompreneble estis kurseto de la slovaka, sed ankaŭ prezentoj de polaj kantoj, de la franca (kiun mi mem faris), de la korea kaj de pli maloftaj lingvoj, kiel la feroa kaj eĉ Volapuko. Aliaj programeroj estis danckursoj, ukulel-kursoj, aligatorejo, kvizo pri naciaj himnoj, diversaj manlaboroj, kinejo… Okazis ankaŭ KER-ekzameno, per kiu oni povas ricevi oficialan atestilon agnoskatan de Eŭropo. Partoprenis dek homoj; ĉiuj krom unu sukcesis en la parola parto, kaj pri la skriba parto la rezultoj aperos septembre. Mi estas tre kontenta pri ĉi tiu semajno, kaj ŝajnas al mi, ke ankaŭ plej multaj partoprenintoj ne bedaŭras sian decidon veni al SES. Mi ŝatis multegajn aferojn: la kursojn, la prelegojn, la koncertojn (ĉefe tiun de JoMo), la diskotekon, kaj kompreneble la homojn — ja la partoprenantoj estas la ĉefaj kreantoj de etoso kaj bonaj spertoj dum SES, kaj memoroj de amikoj estas la plej valoraj. Ankaŭ la loko estis tre bona laŭ mi: Nitra estas bela urbo facile atingebla de Bratislava kaj Vieno, kaj la SESejo estis proksima al la urbocentro kaj havis bonajn ĉambrojn kaj koncertan salonon. Nur la manĝaĵo ne plaĉis al kelkaj homoj, sed mi ne povas memori Esperanto-aranĝon, dum kiu neniu plendis pri manĝaĵo. Mi volas danki al la organiza teamo, kiu laboregis pri la sukceso de tiu semajno, kaj invitas la legantojn veni al SES en Ruslando (de la 17a ĝis 25a de aŭgusto 2014) aŭ al la venontjara SES, kiu verŝajne okazos en Banská Bystrica, ankaŭ en Slovakio, la 11-19an de julio 2015. ![]() Grupo da partoprenantoj el Slovakio kaj Ĉeĥio. Matthieu Desplantes Fotoj de Andrzej Sochacki Legu ankaŭ:Katarína Nosková: SES plena je surprizoj (2013) La unua SES ekster Slovakio![]() La gvidantoj de E@I kaj MASI, Peter Baláž kaj Irina Gonĉarova, bone kunlaboris 87 partoprenantoj el dek landoj (Ruslando 57, Francio 10, Germanio 7, Slovakio 5, Belgio 2; Ĉinio, Danlando, Hungario, Pollando, Svedio, Tajlando po 1) partoprenis la unuan ruslandan SES, kiu okazis la 17–25an de aŭgusto en Koltiŝevo, proksime de Moskvo. Ĝi estis ankaŭ la unua Somera Esperanto-Studado ekster Slovakio, kie SES startis en la jaro 2007 je la centjariĝo de Esperanto en Slovakio (ekde la eldono de la unua lernolibro por slovakoj en 1907). Antaŭtagmeze la instruistoj en sep grupoj zorgis pri la plibonigo de la lingvonivelo de la venintoj. La specifaĵo de la ruslanda SES estis kurso de la rusa lingvo, kiu trovis siajn interesiĝantojn, kiuj per Esperanto dum unu semajno lernis la rusan. La posttagmeza programo estis, kiel kutime, plena je prelegoj, manlaboroj, sportoj, ekskursoj, ktp. Vespere okazis koncertoj, gufujo, filmoj kaj tabloludoj. La gufuja programo estas riĉigita per “poetaj vesperoj”, dum kiuj oni konatiĝis kun la verkoj de Puŝkin, Lermontov, Blok kaj aliaj rusaj verkistoj. En la koncerta programo ne povis manki tradiciaj ruslandaj bardaj kantoj, kiujn prezentis, interalie, Mikaelo Povorin kaj Mikaelo Bronŝtejn. Sian bonegan programon faris ankaŭ Kimo el Danlando, kiu post 25 jaroj revenis al Rusio por koncertumi, kaj la unuan vesperon dancigis ĉiujn per siaj rapidaj kaj kantaj dancoj kaj la duan tagon ĝuigis la publikon per sia gufuja koncerto. La unuan fojon okazis antaŭkongreso, kiun ĉefe eksterlandanoj povis pasigi en Moskvo, malkovrante la vidindaĵojn de la ĉefurbo de la plej granda lando en la mondo. Kia do estis la unua ruslanda SES? Por la organizantoj certe interesa sperto, malgraŭ la politika situacio, kiu timigis aŭ malhelpis al pluraj veni ĉi tien. La ejo montriĝis tre taŭga, kun pluraj luksaĵoj (ekzemple, propra lago kaj senpaga baseno por naĝi), kun bela naturo ĉie ĉirkaŭe, romantikaj laŭboj kaj diversaj sportejoj. Ĉu la ruslanda SES iĝos tradicia? Eble jes, tion decidos kelkaj faktoroj, kiel tempo, organiza energio, sed ankaŭ interesiĝo de ruslandaj esperantistoj, kiuj tamen venis en malpli granda kvanto, ol la organizantoj esperis. Ĉu sekvos SESoj en aliaj landoj? Eble jes, tion montros la tempo kaj ebloj; tre gravas bona loka organiza teamo kaj taŭgaj surlokaj kondiĉoj. Peter Baláž Malgraŭ ĉio en Krimeo![]() Tri novaj esperantistinoj-fratinoj, Katinjo, Vulpido kaj Tenera; du el ili (ĝemeloj) Dum la dek unuaj tagoj de julio en la turista ripozejo Espero, sur la strato Esperanto en Tarĥankut (Krimeo) okazis esperantista renkontiĝo. Ĝin oni ekpreparis pasint-jare, sed pro la milito en Ukrainio la renkontiĝo iĝis malpli granda ol planite. Dudeko da esperantistoj el Jalto aktive partoprenis la programon. Inter la partoprenantoj estis nur sep eksterkrimeaj ruslandanoj, inkluzive de kelkaj aktivuloj el Ĉuvaŝio kaj pastro Ilja Smikov el la Moskva Eklezia Rusortodoksa Akademio. Antaŭ la renkontiĝo, ĝia kunorganizanto kievanino Ivanna Romanova multe informis pri Esperanto en la urbo. Danke al ŝi okazis prelegoj pri Esperanto en la urba muzeo kaj en la ripozejo por multaj lernejanoj. La intensa paroliga kurso daŭris du semajnojn (eĉ post la fino de la renkontiĝo). Ĝin finis tri lernantinoj el la urbo kaj du ripozantoj el Ukrainio, kiuj ricevis diplomojn de la Krimea Esperanto-Centro. Ĉi tiu Centro aperis post la referendumo en Krimeo, ĝi estas neŭtrala kaj sendependa de la Esperanto-asocioj en Ukrainio kaj Ruslando. Ĉiutage okazis lingvaj ludoj; oni naĝis kaj ripozis ĉe la maro. Pavel Moĵajev el Simferopolo prezentis koncerton kaj multe kantis dum vespera ĉemara lignofajro. La renkontiĝo montris, ke eĉ en tre malfacilaj kondiĉoj eblis okazigi esperantistan kunestadon. La aktivuloj de la Jalta Esperanto-Klubo, kiu estas kerno de la Krimea Esperanto-Centro, estas kontentaj, ke en Tarĥankut aperis la unuaj esperantistoj. Jefim Zajdman La deka Eŭropa kongreso: Malgranda, sed riĉ-enhava![]() De la 6a ĝis la 12a de julio okazis en kroatia urbo Rijeka la deka kongreso de Eŭropa Esperanto-Unio (EEU). Kvankam kun nur 146 partoprenantoj el 21 landoj ĝi estis la plej malgranda ĝisnuna EEU-kongreso, ĝi estis tre riĉa enhave. La kongreson aŭspiciis la ŝtatprezidento de Kroatio Ivo Josipović, kio grave levis ĝian prestiĝon kaj la amaskomunikiloj tre interesiĝis pri ĝi. Aŭspiciis la kongreson ankaŭ la urbestraro de Rijeka kaj estraro de la regiono Primorsko-Goranska: la urbo disponigis senpage la kongresejonm kaj la regiono helpis per iom da mono por preparlaboroj. La urbestraro ankaŭ kunvokis gazetaran konferencon. Aperis aro da artikoloj en gazetoj, TV- kaj radio-raportoj. Dum la malfermo unue estis kantataj la Kroatia kaj la Eŭropa himnoj, oni legis la mesaĝon de la ŝtatprezidento, la reprezentantoj de la urbo kaj la regiono salutis la kongreson, Seán Ó Riain kaj Nikola Rašić parolis pri la celoj de la kongreso kaj de la ĉeftemo, Jozefo Reinvart transdonis la premion Cigno por 2013 al la Kroatia E-Ligo kaj fine oni povis spekti tre interesan provkodon kun la Eŭropa himno en Esperanto (kantata de koruso de Oostende) kaj kun la komencoj de ĉiuj 28 landaj himnoj, dum kiuj prezentiĝis fotoj pri la plej karakterizaj vidindaĵoj de la koncernaj landoj. Kadre de la kongresa ĉeftemo okazis kvin prelegoj, inter kiuj tri de neesperantistaj universitataj profesoroj (Milorad Pupovac, profesoro kaj deputito en kroatia parlamento; Emil Heršak kaj Jagoda Granić). Krom ili prelegis Nikola Rašić kaj Seán Ó Riain. La prelegaro donis la eblon akcepti priteman rezolucion kun proponoj al EU kiel igi la komunikadon en EU pli justa. La asembleo de EEU akceptis la diversajn raportojn kaj elektis novan estraron por la sekva 3-jara periodo: La prezidanto restas Seán Ó Riain, ankaŭ la vicprezidantino Flory Witdoeckt kaj la sekretario Zlatko Tišljar. La estraro nun havas tri pliajn membrojn: Nikola Rašić, Petro Balaž kaj Sandra Schweder. La malferma asemblea kunsido traktis strategion de EEU kaj akceptis kvin strategiajn celojn: unue pluaktivi en Platformo por multlingvismo de la neregistaraj organizoj, klopodante plu klarigi la eblan rolon de Esperanto kiel katalizilo por lerni naciajn fremdlingvojn; due pluagi disvastigante la proponon al Eŭropaj korusoj kanti la Esperantan tekston de la Eŭropa himno kiam oni tion deziras; trie stimuli Eŭropajn Esperanto-asociojn, grupojn kaj entreprenojn krei projektojn kadre de konkursoj de EU; kvare disvastigi solidaran kunlaboron inter pli riĉaj kaj fortaj landaj asocioj kaj tiuj en krizo; kaj kvine EEU klopodos realigi Euroscola en Strasburgo dulingve (kiel eksperimento) en kiu la oficialuloj uzos la anglan kaj la partoprenantaj gejunuloj el dudeko da landoj Esperanton. La antaŭlastan tagon oni dediĉis al demando pri novigaj manieroj aktivi en lokaj grupoj ĉar ankaŭ la agado de E-societoj estas en grava krizo. Estis proponitaj interesaj novaj agadmanieroj aparte por etaj urboj, kaj aparte por grandaj. Okazis ankaŭ multaj alitemaj prelegoj. La kulturajn programojn komencis folklora vespero kun la folklora grupo Zora el Opatija. Lundon okazis koncerto de kanzonoj de Georgo Handzlik kaj Saša Pilipović kiu kantis popolajn kaj popularajn kanzonojn de parto de iama Jugoslavio. Mardon koncertis tenoro Neven Mrzlečki, membro de Operteatro en Zagrebo. Li kantis elektitajn ariojn de diversaj oper- kaj operetautoroj parte kroataj parte diversnaciaj en Esperanto. La postan tagon ni vidis la teatraĵon Societo de viktimoj de Shirley Valentine de Georgo Handzlik. Ludis Saša Pilipović kaj Georgo Handzlik. Ĵaŭde ni havis esceptan honoron aŭskulti koncerton de la juna perkutistino Kaja Farsky. Ŝia lerto kreis por ĉiuj neforgeseblan vesperon en kiu tremis la emocioj. ![]() La lasta koncerto estis de la ensemblo Druyd el Zagrebo. La koncerto kreis la atmosferon de ne-teraj kondiĉoj, kondukis nin de la praeksplodo al la enormaj spacoj de la disvastiĝanta kosmo. Paralele kun kelkaj programoj eblis spekti elektitajn filmojn el arkivo de Krunoslav Tišljar. Temas pri tre interesaj dokumentoj pri la E-movado ekde 1980 ĝis 2010. La ekskursa tago donis la eblecon viziti la insulon Krk perŝipe aŭ aŭtobuse viziti historiajn urbojn de Istrio. Aparte menciindas, ke la esperantistaj verduloj festis sian 30-jariĝon kaj ke Kroatia E-Ligo sukcesis ricevi subvencion por 10 gejunuloj kiuj havis la celon lerni pri la organizado de internaciaj kongresoj. Jen la konkludoj akceptitaj fine de la kongreso: La kongreso 1) substrekas la gravecon de lingva justeco, kiel ero de la ĝenerala justeco; 2) atentigas pri la neceso, ke EU evoluigu kulturan politikon; 3) bedaŭras la decidon de la itala EU-prezidanteco forigi la francan kaj germanan lingvojn de sia prezidanteca retejo. Tiu decido rekte kontraŭas la oficialan EU-politikon de multlingvismo kiun decidis la EU-ĉefoj de ŝtato kaj registaro en la Eŭropa Konsilio de Barcelona en 2002; 4) konsideras, ke la retejo de ĉiu EU-prezidanteco devus esti en ĉiuj 24 oficialaj EU-lingvoj, por alparoli ĉiujn civitanoj en la 28 EU-landoj egalrajte, kaj tiel alproksimigi la Eŭropan integriĝon al la civitanoj; 5) konsideras, ke la kosto de tia retejo ne estas pravigo, ĉar temas nur pri salajroj de ĉirkaŭ 50 tradukistoj dum 6 monatoj, ĉiun 14an jaron; 6) substrekas la gravecon de la kantado de la Eŭropa himno far civitanoj el diversaj EU-landoj kune en neŭtrala lingvo por antaŭenigi la Eŭropan identecon harmonie kun naciaj kaj regionaj identecoj; 7) atentigas, ke la Civilsocia Platformo por Multlingvismo, starigita far la Eŭropa Komisiono en 2009, rekomendas praktikajn testojn en lernejoj por ekscii kiu dua lernota lingvo plej kuraĝigas la sekvan lingvolernadon, kaj apelacias al ĉiu EU-Membroŝtato starigi tiajn programojn en siaj lernejoj, laŭ la supremenciita oficiala EU-politiko, ke ĉiu lernu tri lingvojn, la denaskan kaj du aliajn; 8) rekomendas al la Eŭropa Komisiono tradukigi la raporton de la Civilsocia Platformo por Multlingvismo de junio 2011 al ĉiuj 24 oficialaj EU-lingvoj; 9) rekomendas al ĉiuj EU-membroŝtatoj studi la Slovakian modelon de la Eŭropa Konvencio por plie engaĝi la civitanojn en la Eŭropa integriĝo. 10) Post fakaj prelegoj pri la kongresa temo, la kongreso konstatis, ke: a) ekzistas tendenco en la tutmondiĝo, ke fortiĝu supera lingvo, metanta ĉiujn aliajn lingvojn en duarangan pozicion; b) ekzistas minimume 2 vojoj por plibonigi tiun staton: 1) ke oni kreu artefaritajn regionajn lingvojn baze de lingva parenceco, ekzemple meza slava, latinida kaj ĝermana lingvoj; 2) ke oni uzu neŭtralan lingvon por la tuta Eŭropo; c) por komenci la procezon de plijustigo de lingvaj rilatoj, ĉiu civitano senescepte, devus rezigni pri la uzo de la propra lingvo por komunikado inter malsamlingvanoj. En Rijeka, la 12-an de Julio 2014 Zlatko Tišljar La ora jubileo de BET![]() Prezidanto de Esperanto-Asocio de Estonio Tõnu Hirsik, prezidantino de Latvia Esperanto-Asocio Margarita Želve, organizantino de la unua BET Biruta Rozenfelde, estrarano de Litova Esperanto-Asocio Zenonas Sabalys. La 50aj Baltiaj Esperanto-Tagoj okazis ekde la 28a de junio ĝis la 5a de julio 2014 en Latvio, en Jūrmala – la plej granda kuracurbo en Baltio, ĉe la bordo de la Riga Golfo de la Balta Maro, konata pro la unikaj naturaj riĉaĵoj, saniga ĉemara klimato, pinarbaroj, dunoj kaj pli ol 26-kilometra blanksabla strando. BET funkciis en la Hortikultura mezlernejo de Bulduri, kiun oni konsideras unu el la plej floraj partoj de la urbo, ĉar apud la lernejo situas dendrologia parko kun multaj florbedoj kaj unikaj arboj. Ja al jubilea aranĝo konvenas loko kun belaj floroj. Al BET-50 aliĝis 172 partoprenantoj el 16 landoj. ![]() La paroligan Esperanto-kurson gvidis Svetlana Smetanina (Ruslando), kurson por komencantoj – Nina Pietuchowska (Pollando), kaj kurson de la latva lingvo – Biruta Rozenfelde. Funkciis Somera Universitato, dum kiu oni prelegis pri diversaj temoj. Krome dum BET oni povis lerni liniajn dancojn (instruis Vida Kulikauskienė el Litovio), partopreni kvizon kaj ludi vortludojn, ĉeesti rondeton de rakontantoj, spekti filmojn pri Esperanto-vojaĝoj, ekscii historion pri ekesto de BET, akiri Esperanto-valoraĵojn dum aŭkcio, esprimi sin dum Libera tribuno k. a. La Diservon en Esperanto gvidis romkatolika pastro Māris Laureckis (Latvio). Dum la ekskursa tago oni vizitis du palacojn de la fama arkitekto Francesko Bartolomeo Rastrelli en Rundāle kaj Jelgava. La vespera programo estis riĉa kaj diversspeca: Interkona vespero, dum kiu ĉiu ricevis specialajn bombonojn de BET-50, koncerto de la latva Esperanta kantistino Austra Pumpure kaj ensemblo Animo, prezentaĵo Lingvo de danco de Laimdota Andersone, lumspektaklo de Solotronik (Hispanio), koncerto de la latva ensemblo Knaboj de Emburga, internacia koncerto, arta konkurso Maro kaj maristoj, kaj la adiaŭa vespero kun jubilea kuko. ![]() Ĉiutage aperis la BETa informilo Ora BET-ano, kiu respegulis la aktualan programon, raportis pri okazintaĵoj, publikigis opiniojn de partoprenantoj. Ili laŭdis la riĉan programon, amikan familian etoson, allogan lokon kaj aktivan partoprenantaron. Nur unu grava manko flanke de la Organiza Komitato estis menciita – oni ne antaŭmendis sunan, varmegan veteron. Margarita Želve Vide el Bruselo La aŭtuna EŭropoDum la lastaj monatoj britaj politikistoj minacas Skotlandon, ke tie ne estos permesate uzi la britan pundon, se ili voĉdonos por sendependeco la 18an de septembro. Ili ankaŭ insiste asertas, ke Skotlando estos malriĉa kaj ne apartenos al la Eŭropa Unio. Tamen britaj politikistoj ne tro akre atakas Skotlandon, interalie, pro tio ke ili kredas, ke plimulto da skotoj voĉdonos kontraŭ sendependeco. Eble tio estas la kialo por la tre malsama situacio de Katalunio, kie opinisondoj montras plimulton por sendependeco. Antaŭ la novembra referendumo pri sendependeco en Katalunio, politikistoj el Madrido agas fortege kontraŭ Barcelono. Krom minacoj, ke Katalunio restos ĉiam fore de EU – la ministro pri eksterlandaj aferoj diris “eterne” – iama prezidanto de la Eŭropa Parlamento eĉ diris ke hispanaj soldatoj povus malhelpi la sendependiĝon de Katalunio. ![]() Jordi Pujol i Soley Sed ŝajnas, ke la minacoj – kaj la daŭra malpermeso al katalunoj voĉdoni – havas kontraŭan efekton. Nun Madrido provas alian taktikon. Pli ol dek jarojn post kiam li forlasis la oficejon kiel prezidanto de Katalunio, la hispana registaro decidis juĝi Jordi Pujol i Soley, kiu estis prezidanto de la Generalitato de Katalunio de 1980 ĝis 2003. La proceso kontraŭ Pujol komenciĝos en Madrido la 15an de septembro. Pujol estis la unua prezidanto elektita post la morto de la generalo Franco. Por multaj homoj Pujol estis simbolo por ruza kaj pragmata kataluna naciismo. Pujol iam estis enprizonigita de Franco pro kantado en la kataluna kaj pro disdonado de flugfolioj kontraŭ la diktatoreco. Kaj eĉ se li sendube gajnis gravegan lokon en la historio de la lando, li nun alportis honton al Katalunio en grava momento. Fine de julio Pujol anoncis, ke li dum 34 jaroj ne deklaris al financaj aŭtoritatoj eksterlandan bonhavon hereditan de sia patro. Krome polico nun enketas akuzojn pri lia filo, ankaŭ Jordi. Laŭ akuzoj, la filo kontraŭleĝe ricevis por siaj privataj entreprenoj registarajn kontraktojn dum la periodo, kiam lia patro estis kataluna prezidanto. Dum jaroj estas duboj kaj flustrado pri la financoj de la familio. En 1984 la hispania registaro devis preni kontrolon pri banko, fondita de la familio Pujol, post ĝia bankroto. Nun aperis mencio de kontoj en Argentino, Andoro, Svislando, Ĵerzejo kaj la Kajmana Insularo kun la valoro de pli ol 100 milionoj da eŭroj. Kelkaj kalkulas, ke la familio Pujol kolektis ĝis 150 milionojn da eŭroj. Sed kial Madrido ne esploris la akuzojn pli frue? La respondo ŝajne estas, ke la ruza politikisto Pujol estis necesa por multaj registaroj en Madrido. Estas loko por dubi speciale pri financaj ligoj al politikistoj en Madrido, kiam temas pri supozataj procentaĵoj de la registaraj kontraktoj en Katalunio. Madrido ankaŭ volas pafi al koro de la sendependeca movado. Lia plej politikema filo Oriol Pujol jam forlasis sian postenon de la prezidanto de la partio, kiun lia patro fondis. Kreskas la premo al la nuna kataluna prezidanto Artur Mas el la sama partio. Sed kia estos la efiko de la skandalo por la novembra referendumo? Ĉu malpli da homoj voĉdonos por sendependeco? Eble ne, ĉar daŭre plendas katalunoj ke ili ne havas sufiĉe da memstareco en ekonomiaj kaj kulturaj aferoj, kaj ke Madrido ne respektas la katalunan lingvon. La kataluna registaro ankaŭ taksas, ke Katalunio perdas ĉ. 15 miliardojn da eŭroj jare pro tio, ke ĝi restas en Hispanio. Dafydd ab Iago La misteroj de nia Proverbaro![]() La Zamenhofa Proverbaro estas trezoro por nia lingvo. Unu sola ekzemplo: “ŝtono de falpuŝiĝo”. Tre malfacile, eble eĉ neeble, estus trovi pli precizan, pli konvenan, pli demonstrecan de la konstru-kapablo de Esperanto, ol tiun nomon de la konusforma ŝtono, kiu ĉe murangulo ŝirmis domon kontraŭ la ferradoj de ĝiranta ĉeval-veturilo. Centojn da aliaj brilaj trovaĵoj entenas tiu juvel-montrejo de signifoj. Kial brilaj? Tial, ke proverboj ofte portas du sencojn, unu konkretan, tuj unuanivele tradukeblan, kaj alian figursencan, duanivele enhavantan pli ĝeneralan, eĉ universalan konstaton, moralon, instruon. Kiam ni diras: “draŝi fojnon” ni komprenas, ke temas pri vana laboro, ĉar ni ne povas eltiri grenon el herbaro, kiu laŭdifine ne enhavas ĝin. La konkretan sencon lingvistoj nomas denotacio, la abstraktan, kaŝitan, eltirotan: konotacio. Ĝuste tiu konotacio, tiu kromsenco, ofte estas la ĉefsenco en l' afero. Tamen kiu el ni ne renkontis en la Proverbaro malfacilajn, eĉ tute nekompreneblajn dirojn? Antaŭ pli ol jarcent-duono Gaston Waringhien en La Nica Literatura Revuo citis kelkajn ekzemplojn kaj petis la helpon de samideanoj pli subtilaj, aŭ de tiuj, kies lingvo aŭ kulturo entenas la saman diron. Li ricevis malmultajn respondojn, kaj lia provado baldaŭ estingiĝis. Eble tiun rapidan sinkon de la enketo pri proverboj kaŭzis la malfaciloj de l' epoko; dum la Malvarma Milito la leteroj pene trapasis la feran kurtenon; korespondado estis bremsata; la sendantoj kaj ricevantoj estis suspektataj, ktp. Nun per la reto la afero faciliĝis. Ni do varme esperas la sukceson de tiu klariga entrepreneto. Ni komencu per la iom mistera “Bela birdo!” (№160 en la Waringhiena eldono). La denotacio estas simpla. Sed kio kaŝiĝas en la konotacio? Kial birdo, kaj ne fiŝo aŭ insekto? La sama Waringhien en sia vortaro Esperanta-franca tradukas ĝin per “joli coco” (beleta papago, “coco” estas ofta nomo por papago); papago ĉi tie por strangulo, kaj beleta ironie por malbela. Krome grava estas la krisigno, kiu indikas emocian sencon, do kroman sencon, ne nur simplan priskribon de birdo kiu estus bela. Franclingvano, pro simileco kun “joli coco” tuj sentos ĉe “Bela birdo!” aludon al individuo malfidinda, suspektinda, iu fripono, delogulo, ktp. Ankaŭ Eli Urbanová uzas la esprimon en simila senco. La demandoj estas: Kiu la unua uzis la esprimon en teksto? Zamenhof? Ĉu ĉiu el ni, legantoj, uzas aŭ uzus ĝin en la negativa senco de franclingvanoj aŭ de Urbanová? Ĉu la esprimo samas en aliaj naciaj lingvoj? Ni senpacience atendas respondojn, por pluŝvebigi tiun tiklan beston! Jean Luc Tortel
|