Guy de Maupassant

Amiko Jozefo

Konatiĝinte, ili intimis dum la tuta vintro en Parizo.

Perdinte kiel kutime la kontakton post la gimnazia tempofino, ambaŭ amikoj iam retroviĝis en monduma vesperado, jam maljunaj kaj blankharaj, unu restinta fraŭlo, la alia edziĝinta.

S-ro de Méroul loĝis ses monatojn en Parizo, kaj ses monatojn en sia kasteleto de Torfvilao. Edziĝinte al la filino de najbara kastelmastro, li vivis pace kaj agrable, ekster taskozorgoj, kiel viro sen laborneceso. Kun temperamento kvieta kaj spirito limfata, sen aŭdacema inteligenteco aŭ liberiĝa ribelemo, li pasigis la tempon milde bedaŭrante la pasintecon, veante pri la hodiaŭaj moroj kaj institucioj, senĉese ripetante: “Sub kia registaro ni do vivas, mia Dio?” al sia edzino, kiu ĉielen levis la okulojn, kaj kelkfoje ankaŭ la manojn, signe de energia konsento.

S-ino de Méroul intelekte similis la edzon, kiel fratino sian fraton. Ŝi detradicie sciis, ke oni unue devas respekti la Papon kaj la Reĝon.

Kvankam ne konante ilin, ŝi tutkore amis kaj respektis ambaŭ, kun poezieca fervoro, hereda sindonemo kaj sentmildeco de nobele naskiĝinta virino. Bonkora ŝi estis ĝis la profundo de l' animfaldoj. Neniam naskis ŝi, kaj l' infanmankon senĉese bedaŭris.

Kiam s-ro de Méroul retrovis en iu balo Jozefon Mouradour, sian malnovan kamaradon, li elsentis de tiu renkonto ĝojon profundan kaj naivan, ĉar en sia junaĝo ili multe amis unu la alian.

Post laŭtaj miroj pri siaj korpaj kaj vizaĝaj ŝanĝoj pro la tempopaso, ili informiĝis pri la reciprokaj vivoj.

Jozefo Mouradour, sudano, iĝis konsiliano en sia regiono. Sincersintena, li parolis vigle kaj senrezerve, malkovrante sian tutan penson sen komplezo al sindeteno. Li estis respublikano, el tiu tipo de respublikanaj senafektuloj, kiuj dekretas leĝo sian senĝenon kaj efektas per parolmaniero krude sendependa. Alveninte la hejmon de sia amiko li tuj estis ŝatata pro sia elkora facileco, malgraŭ siaj politike progresemaj opinioj. S-ino de Méroul laŭtadis: “Kiel bedaŭrinde, ĉe viro tiel ĉarma!”

S-ro de Méroul ripetadis al sia amiko, per tono memcerta kaj konfidenca: “Ci havas nenian ideon pri la malbono, per kiu vi, respublikanoj, malutilas al nia lando”. Li tamen amegis Jozefon, ĉar nenio estas pli fortika, ol infantempa rilato retrovita ĉe l' aĝo matura. Jozefo Mouradour priŝercadis la geedzan paron, nomante ilin: “Miaj amindaj testudoj”, kelkfoje allasante sin al laŭtaj deklamoj kontraŭ tradicioj, antaŭjuĝoj kaj malprogresemuloj. Kiam li tiel elfluigis la torenton de sia demokratema elokvento, la paro, en ĝeno, silentis pro ĝentileco kaj bonmoreco, kaj la edzo provis ŝanĝi la konversacion por eviti kunpuŝiĝojn. Ili akceptis Jozefon Mouradour nur en intimeco.

Eksomeris. Tiam nenian pli grandan ĝojon la paro Méroul sentis, ol akcepti geamikojn en sian bienon de Torfvilao. Estis ĝojo intima kaj sana, ĝojo de bravaj kamparaj posedantoj. Ili veturadis al la najbara fervojstacio por akcepti siajn invititojn kaj ilin konduki hejmen, gvatante komplimentojn pri la regiono, la kreskaĵoj, la stato de la distriktaj vojoj, la pureco de la kamparanaj domoj, la graseco de la brutaro surkampe vidata, pri ĉio spektebla ĝis horizonto.

Ili rimarkigis, ke la ĉevalo mirinde trotas, kvankam tiu besto surkampe laboras dum parto de la jaro, kaj kortuŝeblaj de la plej eta konstato, dankemaj al la plej eta afablaĵo, ili streĉe atendis la opinion de la novalvenantoj pri la familia bieno.

Jozefo Mouradour, invitita, anoncis sian alvenon.

La geedzoj venis al la stacio, plenfeliĉaj de la honoro lin akcepti hejmen.

Ekvidinte ilin, Jozefo Mouradour tuj salte elvagoniĝis kun hasto, kiu pliigis ilian kontenton. La paron li manpremis, gratulis, ebriigis per komplimentoj.

Laŭlonge de la tuta vojo li montriĝis ĉarma, mirante pri l' alteco de l' arboj, pri la denso de l' grenkampoj, pri la rapido de la ĉevalo.

Ĉe la ŝtupara sojlo de la kasteleto s-ro de Méroul amikeme solenis:

“Ci nun enhejmiĝas!”

Jozefo Mouradour respondis:

“Dankon, kara, mi tion esperis. Ankaŭ mi, cetere, ne ĝenas min kun geamikoj. Nur al tia gastado mi konsentas”.

Poste li supreniris al sia ĉambro, por, li diris, vestiĝi kamparane. Li reaperis tute enkostumita el blua tolaĵo, kapkovrita per pajla ĉapelo, piedtegita per flavaj ŝuoj, en tuta maskerado de karnavaleska Parizano. Li ankaŭ ŝajnis pli triviala, pli ĝojaĉa, pli familiara, surmetinte kun la kamparvesto ian sendetenon, ian vulgarecon, kiujn li opiniis taŭgaj al la cirkonstanco. Tiu nova sinteno iom ŝokis ges-ojn de Méroul, kiuj ĉiam restis seriozaj kaj dignaj, eĉ sur siaj kampoj, kvazaŭ la nobela prepozicio de ilia nomo devigus ilin al ia ceremonieco, eĉ en plej intimaj rilatoj.

Post la tagmanĝo oni vizitadis la farmojn, kaj la Parizano stuporigis la respektoplenajn kamparanojn per la kamaradeska tono de sia parolado.

La vespermanĝon partoprenis ankaŭ la loka pastro, maljuna dikulo, kutime invitita ĉiudimanĉe, sed escepte ankaŭ ĉi-tage, por honorigi la novalveninton.

Ekvidante lin Jozefo grimacis, poste konsideris lin kun miro, kvazaŭ raran estaĵon el aparta raso, kiun li neniam vidis de tiel proksime. Dum la manĝo Jozefo rakontis senĝenajn anekdotojn, direblajn en intimeco, sed kiuj ŝajnis al la Méroul-paro ŝokaj en ĉeesto de ekleziano. Jozefo ne diris: “Sinjor' abato” sed simple: “Sinjoro”; li embarasis la pastron per filozofiaj konsideroj pri diversaj superstiĉoj ekzistantaj sur la surfaco de l' globo. Li diris: “Via Dio, Sinjoro, ja estas respektinda, sed ankaŭ pridiskutinda. La Dio mia nomiĝas Racio: de eterne ĝi estas malamiko de la via…”

En senespero la paro Méroul provadis deturni la Jozefan rezonadon. La pastro tre frue foriris.

Tiam la edzo milde diris:

“Ci eble iom tro aŭdacis antaŭ tiu pastro, ĉu ne?”

Sed Jozefo tuj ekkriis:

“Admirinda, cia rimarko! Mi do devus ĝeni min antaŭ mitrulaĉo! Jen, cetere: komplezu neniam plu tedi min per la ĉeesto de tiu ulo dum manĝoj. Invitu lin, laŭ via plaĉo, dum dimanĉoj aŭ labortagoj, sed diable ne kiel pladon al amikoj!”

“Sed, kara, lia sankteca persono…”

Jozefo Mouradour interrompis:

“Mi ja scias: oni traktu ilin kiel rozulinojn! Konata regulo, bravulo! Nu, kiam tiuj uloj respektos konvinkojn miajn, mi mem respektos iliajn”.

Tiel ĉesis la diskuto ĉi tiun tagon.

Kiam la morgaŭan matenon s-ino de Méroul eniris sian salonon, ŝi ekvidis, regantajn sur la tablo, tri gazetojn, kiuj retropelis ŝin: La Voltero, La Franca Respubliko kaj La Justeco.

Tuj sursojliĝis Jozefo Mouradour, daŭre blue vestita, atenteme leganta La Senkompromisulon. Li ekkriis:

“Ĉi-enas admirinda artikolo de Rochefort. Mirinda, tiu bubo”.

Kaj Jozefo ĝin laŭte legis, substrekante la ĉefbatojn, en tia entuziasmo, ke li ne rimarkis la envenon de l' amiko.

S-ro de Méroul enmanis La Gaŭlon por si, kaj La Klarionon por sia edzino.

La arda prozo de la majstro verkisto, kiu renversis la Duan Imperion, deklamata per sintruda potenco, kantata per la suda akĉento, sonoris tra la paca salono, skuante la rektajn faldojn de la malnovaj kurtenoj, kaj ŝajnis la murojn, la grandajn fotelojn tapet-tegitajn, la severajn meblojn starantajn de jarcento en la sama loko, draŝi per hajlo da vortoj resaltantaj, cinikaj, ironiaj kaj disdetruaj.

Unu starante, la alia sidante, la geedzoj ŝtonigite aŭskultadis, en tia skandalo, ke eĉ plej etan geston ili ne kapablis.

Mouradour elpafis la finan sagon kiel lastan piroteknikan sparko-ŝprucon, kaj triumfis:

“Nu! Skurĝa, tiu draŝo, ĉu ne?”

Sed li subite ekvidis la du gazetojn, kiujn portis lia amiko kaj mem restis senmova pro miro. Tiam, al li grandpaŝe irinte, Jozefo per kolerega tono demandis:

“Kion ci intencas per tiuj paperaĉoj?”

S-ro de Méroul hezite respondis:

“Nu… Ili estas… gazetoj miaj!”

“Gazetoj ciaj… Min ci mokas, ĉu ne? Plezurige al mi, bonvolu legi la miajn; ili vigligos al ci la ideojn; kaj pri la ciaj, jen mia gesto…”

Kaj antaŭ ol la surprizita gastiganto povis malhelpi lin, Jozefo ambaŭ gazetojn kaptis kaj ĵetis tra la fenestro. Li poste solene deponis La Justecon en la manojn de s-ino de Méroul, prezentis La Volteron al ŝia edzo kaj profundiĝis en fotelon por finlegi La Senkompromisulon.

La paro, pro delikateco, ŝajnis iom legi la respublikecajn foliojn, kiujn ili redonis apenaŭ tuŝinte ilin per la fingraj pintoj, kvazaŭ la papero entenus venenon.

Jozefo tiam ekridis kaj deklaris:

“Per tia nutrado dum nur unu semajno mi plene konvertos vin al miaj ideoj!”

Fakte post unu semajno li estris la domon. Li malpermesis la eniron de la pastro, kiun s-ino de Méroul sekrete vizitis; li malpermesis la eniron de La Gaŭlo kaj La Klariono, kiujn servisto mistere alportis de la poŝtejo, kaj kiujn oni kaŝe ŝovis sub la kanapajn kusenojn ĵus antaŭ lia eniro. Li ĉion laŭplaĉe ordigis, daŭre ĉarma, daŭre brava, kiel tirano afable ĝoja sed plenpotenca.

Atendataj estis aliaj geamikoj, homoj piaj kaj Burbonemaj. La kastelanoj juĝis neebla la renkonton kun Jozefo Mouradour, kaj ne sciante kiel elturniĝi, anoncis iun vesperon, ke ili devas por kelkaj tagoj foriri pro afereto, kaj petas lin resti sola. Li tute trankvile respondis:

“Bonege; al mi tute ne gravas; mi ĉi tie atendos vin tiel longe, kiel vi volos. Mi jam diris: en amika bieno, ne restu ia ĝeno. Prave vi zorgas pri viaj aferoj, diable! Mi ne ĉagrene pririproĉos vin, tute male, tio faciligas nian reciprokan rilaton. Iru, geamikoj, mi vin atendos”.

Gesinjoroj de Méroul foriris tuj la morgaŭon.

Jozefo atendadas ilin.

Tradukis Jean-Luc Tortel

Pro ĉi tiu traduko Jean-Luc Tortel iĝis laŭreato de Liro-2010 en la branĉo Prozo tradukita el la franca.

NOTOJ DE LA TRADUKINTO

1. Preskaŭ ĉiuj nomoj de nobelaj familioj en Francujo entenas la prepozicion “de”, indikantan ne familian nomon, sed ilian posedatan lokon (ekzemple, Ludoviko Lazaro de Bjalistoko anstataŭ Ludoviko Lazaro Zamenhof).

2. Tiama vilaĝa romkatolika kutimo estis premii la plej virtan junulinon je ĉiu 15a de aŭgusto, ĉe la festo de la Sankta Virgulino. Ŝi ricevis monsumeton, bukedon de blankaj rozoj, la simbolon de virgeco, kaj estis nomita “Rozulino” (rosière). Kelkfoje ŝi naskis nur kelkajn monatojn poste…

3. Henri de Rochefort-Luçay, ĵurnalisto-politikisto, granda malamiko de Napoleono la Tria, kontribuis al la alveno de la posta Tria Respubliko.

4. Oni ne bezonas klarigon por kompreni, ke iuj estas tiutempaj dekstremaj gazetoj, la aliaj maldekstremaj.

5. Tiel nomas la francoj la imperion de Napoleono la Tria (nevo de la fama Napoleono), kiu dronis en la malvenko kontraŭ la Bismarka Prusujo.

6. La tiamaj reĝistoj dividiĝis en du kontraŭaj klanoj respondantaj al du elekteblaj reĝoj: la Burbonemaj, la Orleanemaj. La Burbonemaj estis la pli konservativa partio.

La Ondo de Esperanto. 2011, №6 (200).