SENDEPENDA IUMONATA REVUO. 1999. No 5 (55)

i tiu dokumento uzas la signaron ISO-8859-3 (Latina-3a)

ENHAVO

Al la legantoj

Ve al speco homa

velanta de stultaoj!

Mi volas la pacon.

Donu al mi pacon!

alvokis jugoslavia esperantista poeto Miroslav Mitrovi, en la aprila LOdE. Sed lian anim-krion surdigis la pafoj de la jugoslavia armeo en Kosovo kaj eksplodoj de bomboj, kiujn alportis bomb-aviadiloj de NATO.

La genocida politiko de la beograda diktatoro Miloevi en Kosovo provokis la Okcidenton uzi armilojn post la fiasko pri diplomatia solvo. Tiu atako neniel faciligis la situacion de la kosovaj albanoj. Aliflanke, Miloevi rapide ricevis grandan apogon de sia popolo, inkluzive de ties "demokratia" parto, kiun la Okcidento atus vidi sur lia loko.

Tiuj faktoj estas konataj same bone, kiel la fakto, ke Balkanio estas "bolanta kaldrono". Sed en tiu kaldrono estas kuirataj (kaj kuirantaj) anka niaj diversnaciaj samlingvanoj -- serboj, kroatoj, slovenoj, bosnianoj, albanoj, bulgaroj, grekoj, turkoj.

Kompreneble, la prezidantaro de la Jugoslavia E-Ligo deklaras pri "netolerebla krimo" de NATO, kaj ilin subtenis pluraj (sed ne iuj) esperantistoj ruslandaj. Multaj retumantaj okcidentanoj diversgrade aprobis la politikon de NATO. Kaj, kiel diris Grigorij Demidjuk pri la komenco de la Unua Mondmilito: "la interna ideo krevis kiel sapveziko".

Felie, ne iuj el ni sekvas la agojn de siaj registaroj. E-Ligo de NATOa tato Norvegio esprimis bedaron pri la reago de NATO. Aktivuloj de EUROKKA kaj Vinilkosmo alvokis ne resti senreagaj anta la krimoj "tiom de la serboj kiom tiuj de NATO" kaj insistis pri kontramilita rezolucio "adoptita de UEA, SAT, SAT-Amikaro, de la enerala esperanto-movado kaj simpatiantoj". Giorgio Silfer petis uran kunvokon de la Pac-Komitato de PEN pri la balkana milito. La iniciato de Henri Masson, en kelkaj landoj esperantistoj disvastigis la Hodleran alvokon Super el la jaro 1915.

Anta kvar jaroj la redaktoro de Ruslanda Esperantisto skribis pri la milito en eenio: "... mi, kiel homo kaj redaktoro de tutlanda gazeto, aligas mian voon por kondamni la kontrapopolan militon." (RE. 1995: 2)

ar multaj demandis nin pri tio, ni deklaras, ke la redaktanto kaj eldonanto de La Ondo de Esperanto kondamnas kaj la genocidan politikon de Miloevi kun ties kunkrimuloj, kaj la terorismajn elementojn en la agado de la albanaj separatistoj, kaj la intervenon de NATO. Plimultaj landoj en nia tero estas plurnaciaj, kaj ni esprimas nian daran aprobon al la Zamenhofa tezo: "iu lando morale kaj materiale plene egalrajte apartenas al iuj siaj filoj".

Halina Gorecka
Aleksander Korenkov


KION SIGNIFAS RAMISMO

Demando

Sufie ofte en La Ondo, kaj en aliaj gazetoj, oni legas la vorton "ramisto" kaj "la ideoj de Rauma". Mi mem, kaj mi estas certa ke multaj aliaj de viaj legantoj, ne scias pri i tiu koncepto, filozofio a tendenco en la E-mondo. u vi povus doni klarigan artikolon pri i?

Eric Walker (Britio)

Respondo

En julio 1980 sepdeko da gejunuloj debatis en Ramo (Finnlando) dum Internacia Junulara Kongreso pri la perspektivoj de Esperantio en la 80aj jaroj. Du el ili (Jouko Lindstedt kaj Giorgio Silfer) resumis la enhavon de tiu debato en dokumento, kiun ili proponis al individuaj subskriboj. Cento da homoj kaj establoj (inter ili LF-koop kaj Pola Studenta E-Komitato) subskribis in (la limdato estis 1980 12 31) kaj i diskoniis ne kiel oficiala dokumento de TEJO, sed kiel "Manifesto de Ramo".

i estas fakte la unua proklamo ne anonima en la historio de Esperanto, kaj la unua (se escepti la "Deklaracion de Bulonjo") pri kiu oni ankora intense, emocie kaj aktuale parolas tra balda dudek jaroj.

La Manifesto tamen estis nur mejlotono: i markis la alvenon de longa kulturpolitika debato, maturiinta en junularaj kaj intelektaj E-medioj, kaj samtempe la starton de e pli longa procezo, kiu vidis fundamentajn etapojn en Varsovia simpozio (1984), en Segeda konferenco (1988) kaj en adefona forumo (1998). Pri 1984 restas libro: "Strategiaj demandoj de la E-komunumo"; pri 1988 restas tezaro: "La Konkludoj de Segedo"; pri 1998 ekzistas enkonduka dokumento "La Kvintezo" kaj la Pakto por la Esperanta Civito.

La ramisma intelektularo enkalkulis la plej valorajn sociologojn de la 80aj jaroj en Esperantio: inter ili Jerzy Leyk kaj Sndor Rvsz. Komence i havis almena du gravajn polusojn, apud PSEK kaj irka la revuo "Literatura Foiro". Iom post iom la ekspansio de LF-koop faris el i tiu eldonejo kaj iaj multaj iniciatoj (kulturcentroj, literaturaj forumoj, Esperanta PEN-Centro, Heroldo de Esperanto ktp) la efan referencon por la tuta ramismo.

PIV-difino povus esti: "Koncepto pri esperanto kiel transnacia kulturlingvo, prefere ol internacia helplingvo -- kiel lingvo de alternativa komunikado, pli frue ol lingvo de granda komunikado; pri la esperantisteco kiel aparteno al mem elektita diaspora lingva minoritato; pri Esperantio kiel civito, nome kolektivo memkonscia pri sia identeco, praktikanta komunan vivostilon kaj akceptinta komunan learon".

Ekde 1989 la evoluo de la historio pli kaj pli pravigas la intuicion de Ramo. Fariis evidente, ke esperanto (same kiel iu vivanta lingvo) ne estas nur komunikilo, sed anka arta perilo kaj identigilo. La rolon de esperanto kiel arta perilo agnoskis PEN-Klubo Internacia la 10an de septembro 1993, kiam i estis akceptita kiel literatura lingvo. La rolon kiel identigilo implice agnoskis la Universala Deklaracio de la Lingvaj Rajtoj (6an de junio 1996), en la artikolo 1, paragrafo 5.

Ramismo estas ofte kalumniata kiel izoliemo, konsumismo, malpropagandemo. Sufias legi la Manifeston de Ramo por kompreni ke i celas disvastigi esperanton, sed ne tian lingvon kian propagandis la lapennismo (kun kaj sen Lapenna).

Malgra sia noveco, ramismo havas antikvajn radikojn en la historio de nia komunumo. Sufius la letero de Zamenhof al Antoni Kofman (1901 05 01, p. 323 de OV) por pruvi ke dekomence i influis la esperantistaron, sed nur okdek jarojn poste maturiis la kondioj por ia eneraligo.

Giorgio Silfer


LA KVINTEZO

1. La esperanto-komunumo estas diaspora lingva minoritato al kiu homoj apartenas pro libera elekto, a pro libera konfirmo kaze de denaskaj esperantistoj.

2. La lingvokono estas la sola komuna distingilo de la anoj de i tiu komunumo. iu alia karakterizo (rasa, religia, etna, klasa, seksa...) ne gravas por difini la apartenon al la komunumo.

3. Konsekvence, la la propra naturo, la esperanto-komunumo respektas iun religian (ne)kredon, iun politikan opinion demokrate esprimitan kaj iun kulturan tradicion.

4. Sed la esperanto-komunumo ne povus evolui se i konsistus nur el disigitaj eroj, indiferentaj unu al la alia, konsiderantaj nur la proprajn regulojn kaj kutimojn, engaitaj je nura kunekzistado. Civito ne estas nur lingvanaro dotita je individuaj rajtoj: i estas anka realao kun komuna destino.

5. i tiun komunan destinon foris la jam 110-jara historio de la lingvanaro. in atestas la originala esperanto-literaturo kaj la komunaj kulturaj trajtoj. in firmigas la oficialaj renkontoj de la lingvanaro mem, sub iu formo, de la kurso is la kongreso. Tiuj renkontoj estas esencaj por la vivo de nia civito, se ili donas la ancon reciproke edukii kaj integrii, lerni vivi kune kaj respekti unu la alian. Tiurilate, kulturcentroj kaj esperanto-domoj havas apartan signifon kaj specifan mision.


JAM 2000 ALIIS AL BERLINO

(GK UEA) 19 mar. la kongresa fako de UEA registris la 2000an alion al la 84a Universala Kongreso en Berlino (31 jul.-7 ag.).

La isnunaj aliintoj reprezentas 56 landojn. Plej multnombras la gastiganta lando Germanio kun 418 aliintoj. Sekvas Francio (232), Pollando (162), Japanio (149), Nederlando (83), Svedio (77), Italio (74), Litovio (64), Belgio kaj Britio (po 61), kaj Finnlando (54). Apud Japanio la plej multnombraj ekstereropaj landoj is nun estas Brazilo (37), Usono (31) kaj Astralio (16).


MEZ-EROPA KONSULTIO

19-21 mar. 1999 en Budapeto okazis konsultio de Landaj Asocioj de Mez-Eropo.

La programo:

19 mar. Alventago.

20 mar. Malfermo de la Konsultio / Traktado inter la reprezentantoj de LA / Prezento de la nuna situacio de la opaj landaj asocioj / Prilaboro de alvoko al la tatestroj pri egalrajta lingvouzo en siaj respektivaj landoj kaj tiu en Eropa Unio / Bazaj principoj de kunlaboro inter Mez-Eropaj Landaj Asocioj / Traktado pri praktika kunlaboro inter la LA. Komunaj aranoj de Mez-Eropaj Landaj Asocioj (Turisma kalendaro por 1999, 2000, libroeldonadoj, libroservoj k.s.) / Komuna revuo de Mez-Eropaj Landaj Asocioj.

21 mar. Kunlaboro kun UEA kaj aliaj esperantistaj organizaoj / Resumo kaj fermo de la konsultio.

La reprezentantoj interkonsentis pri tio, ke ili darigos la konsultiojn ja, i montriis utila forumo de spertinterano kaj tiu de kunordigado de esperantistaj agadoj. is la sekva kunveno (17-19 sep. 1999, Slovakio) la invitotaj landaj asocioj -- Astrio, eio, Hungario, Kroatio, Pollando, Slovakio, Slovenio -- preparas proponojn anka por fari komunajn kampanjojn respektive komunan internacian renkontion.

La partoprenantoj traktis anka pri la kunlaboro kun UEA, kaj lige kun la temo kelkaj esprimis siajn malkontentojn pri la nuna kotizsistemo, kiu ne konsekvence diferencas inter landoj la iliaj vivniveloj, krome pri la Okcidenteropcentrisma reprezentio en la estraro de UEA.

Sed pri i tiuj temoj la partoprenantoj ne akceptis dokumenton.

Kiel movada temo leviis anka la demando pri starigo de kunordiga komitato de Mez-Eropaj landoj, respektive federacio, sed la partoprenantoj parte taksis la temon ankora ne matura por trakti, parte opiniis, ke i jam ne plu estas aktuala kiam per elektronika reto la kontaktoj vere povas esti jam tutmondaj.

La partoprenantoj akceptis la suban rezolucion, kiun ili tradukos nacilingven kaj la organizanto forsendos in al la prezidentoj, efministroj kaj prezidantoj de la parlamento en la opaj landoj reprezentitaj dum la konsultio.

Rezolucio
de Konsultio de Landaj Asocioj de Mez-Eropaj landoj. Budapest, 19-21 marto 1999

La gvidantoj de landaj Esperanto-Asocioj de Hungario, Kroatio, Pollando kaj Slovakio kunvenintaj en Budapeto

konsciante

-- ke integrio de Eropo estas grava neevitebla realao, kiu signifas limtonon de progreso en la evoluo de la homa socio;

-- ke al paca kunvivo apartenas komunikado inter unuopuloj kaj nacioj;

-- ke en multaj deklaracioj de Unuiintaj nacioj, en dokumentoj de internaciaj konferencoj, sed anka en statutoj de Eropaj tatoj estas akcentita la graveco de lingva egaleco;

-- ke malgra de tiu i realao estas en internaciaj kontaktoj ne sufie aplikata principo de lingva egaleco, kaze de tio estas ne respektata unu el la plej gravaj elementoj de la bazaj homaj rajtoj, tial

apelacias

-- al la gvidantaro de unuopaj tatoj en internaciaj rilatoj alpai al sinsekva forigado de lingva diskriminacio, tial

proponas

-- en internaciaj rilatoj apliki la netralan lingvon Esperanton, forigante la lingvan superecon, certigante la lingvan egalecon kaj per tio ebligi la egalrajtan lingvan komunikadon.

Hungario Gyrgy Nanovfszky, prezidanto

Kroatio Spomenka timec, sekretario

Pollando Stanislaw Mandrak, prezidanto

Slovakio Jn Vajs, prezidanto

Oszkr Princz
enerala sekretario de HEA

UEA KANDIDATIGITA POR LA HILTON-PREMIO

(GK UEA) Universala Esperanto-Asocio estas kandidato por la i-jara Humaneca Premio de Hilton, starigita de la Fonduso Conrad N. Hilton por "honori volontulan, karitatan a ne-registaran organizaon kiu eksterordinare kontribuis al la mildigo de homa sufero". La Fonduso portas la nomon de sia fondinto, la fama hotelentreprenisto Hilton.

La Hilton-premio, unu miliono da usonaj dolaroj, estas la plej granda humaneca premio en la mondo. Lastatempe i estis aljuita interalie al Kuracistoj Sen Limoj kaj al Operacio Rideto. La i-jaran lareaton oni anoncos jarfine.

La kandidatigon de UEA iniciatis s-ro Kent Jones el Usono. Li atentigis Fonduson Hilton, ke diference de la antaaj premiitoj, kies agado celis mildigi aktualan suferon, UEA per sia agado por internacia lingvo kontribuas al anticipaj mildigo kaj forigo de kazoj, kiuj povas rezultigi a pligrandigi homan suferon. En la unua ekzameno pri la proponitoj la Fonduso trovis anka tian agadon kongrua kun la celoj de la premio, kaj sekve UEA estis akceptita kiel valida kandidato. Tion anoncis la kandidatiga manaero Carolyn Gaspar. Fine de sia letero al UEA i skribis: "Fonduso Hilton ladas vin pro via valora filantropia agado kaj gratulas vin pro via kandidatigo."

La la peto de la Fonduso la Centra Oficejo pretigis por la urio ampleksan dokumentaron pri la 90-jara agado de UEA por la celoj de la premio. La CO devis fari tion en ekstreme laborplena periodo. Ege valora estis tial la helpo de s-ro William Harris el Usono, kiu tradukis anglen la agadraporton de UEA pri la jaro 1997.

Kadre de Kampanjo 2000 komenciis la preparoj por denove kandidatigi UEA anka por la pacpremio de Nobel. Ekde la 50-aj jaroj UEA estis kandidato jam multfoje. Plej proksime al la premio UEA estis en 1988. La kampanjo por la premio de tiu jaro disvolviis kiel unu el la agadoj de la Jubilea Jaro 1987. La gazetaraj informoj UEA estis unu el la kvin kandidatoj, el inter kiuj la fina premiito estis elektita.

"HEROLDO" KOMUNIKAS

Heroldo de Esperanto inaguris novan senpagan servon por redakcioj kaj institucioj Heroldo komunikas (HK), kiu funkcias kiel novaagentejo de la establoj aliintaj al la Pakto por la Esperanta Civito. iuj novaoj estas libere reprodukteblaj. HK tiel farias la tria regula fonto de ret-novaoj por La Ondo apud Interredaktore kaj Gazetaraj komunikoj de UEA.

Petu informojn e heroldo@tin.it

KONSTITUCIA ARTO VERKATA

(HK) Estas verkata la Konstitucia arto de la Esperanta Civito. La komisiono havas la fakan asiston de prof-ino Nicoletta Parisi, katedrano pri konstitucia juro e unu el la plej famaj universitatoj en Italio. La unuaj tri apitroj estas jam pretaj, kaj fine de majo la tuta teksto estos dissendita al la aliintoj al la Pakto, por ke ili povu diskuti dum la Forumo por la Esperanta Civito en Karlovy Vary / Karolovaro, 27-29 jul. 1999. La Forumo elektos anka la Kortumon, la preskribo de la Pakto. La unuaj kandidatigoj (el tri eropaj landoj) estas jam formaligitaj.

DUA FORUMO POR LA ESPERANTA CIVITO

(HK) Estas tri kategorioj de partopreno en la dua Forumo por la Esperanta Civito (Karlovy Vary, 27-29 jul. 1999):

a) Paktintoj (establoj aliintaj al la Pakto -- parolrajtaj kaj vorajtaj);

b) Observantoj (establoj ne ratifintaj la Pakton, kvankam aliintaj al la unua Forumo -- ne vorajtaj, sed nur parolrajtaj);

c) Gastoj (individuoj kiuj pagas kotizeton por subteni la Forumon -- ne vorajtaj, sed parolrajtaj la decido de la tagprezidanto).

iu povas libere alii al la Forumo, kiel Gasto, pagante programkotizon de 50 svisaj frankoj (25 por OT-areo). La Evolukomisiono de la Pakto rezervas la rajton inviti kelkajn elstarajn esperantistojn, kiel atatajn gastojn. La alion vi povas komuniki al KCE, CP 311, CH-2301 La Cha-De-Fonds, Svislando, a rete al heroldo@tin.it.

Evolukomisiono

ERA ADIAEN, PAKTO ANTAEN

(HK) Ne plais al ERA, Esperanto-Radikala Asocio, la kunvoko de la dua Forumo por la Esperanta Civito dum SAT-Kongreso, kaj la akompana interna dokumento (strategia raporto), per kiu la Evolukomisiono de la Pakto montras pozitivan malfermon al UEA.

La E-asocio de la Radikala Partio distanciis de amba decidoj, ne partoprenante en ili kaj ordonante al sia membro Daniela Giglioli demisii de la Evolukomisiono (kie fakte ne estas reprezentantoj de establoj, sed personoj individue respondecaj, demokrate elektitaj de la unua Forumo). Malgra sia sinteno, ERA rajtos partopreni en la Forumo de Karolovaro (27-29 jul. 99), same kiel iuj establoj aliintaj al la Forumo de adefono. Kaj se en ERA iu esperis uzi la Pakton ne por io, sed kontra UEA, tiu absolute eraris.

BULGAROJ AVANE

(HK) "Esperantio: de movado al civito" estos la avangarda temo de la kongreso de Bulgara E-Asocio, en Vraco 3-5 sep. 99, kun festparolado de Ljubomir Trifonovski. Lokaj E-societoj fakte aliis al la Pakto por la Esperanta Civito, en Bulgario: inter ili, la Vraca. La kongreson partoprenos la vicprezidanto de UEA Renato Corsetti. Dum la kongreso mem okazos la premiero de us verkita dramo de Giorgio Silfer: La dimana brokantisto, kun Teo Jurukov kaj Nikolaj Uzunov kiel protagonistoj.

MONDKONGRESO DE PEN-KLUBO EN VARSOVIO

(HK) Ljubomir Trifonovski kaj Tomasz Chmielik estos la delegitoj de Esperanta PEN-Centro dum la mondkongreso de PEN-Klubo Internacia, en Varsovio, 14-20 jun. 1999.

Pola establo aliinta al la Pakto por la Esperanta Civito planas specialan akcepton por Esperantaj kaj alilingvaj verkistoj, fine de la kongreso. La arano donus anka la ancon digne honori la sekretarion de la Irlanda Ambasado en Varsovio (mem flue parolantan esperantiston), kies mandato en la pola efurbo esos uste en junio.

Tomasz Chmielik

"PERSONA NON GRATA"

La Evolukomisiono de la Pakto por la Esperanta Civito deklaris s-ron Lszl Szilvsi "persona non grata", pro la konstanta diskonigo de tendencaj asertoj, celantaj interalie krei la falsan opinion ke la Pakto estas iniciato kontra UEA.

Al publika demando, la prezidanto de Hungaria E-Asocio, d-ro Nanovfszky, publike respondis ke s-ro Szilvsi tute ne estas la proparolanto de HEA, kies membro li e ne estas.

TEATRO ESPERO ALIIS AL LA PAKTO

31 mar. 1999 Varsovia E-teatro Espero deklaris jene:

Nia establo deziras alii al la Pakto por la Esperanta Civito. Nia decido estas motivata per fakto, ke la efa celado de la Pakto estas riigi kulture la Esperanto-Komunumon kaj strebado al disvastigo kaj firmigo de homaranismaj idealoj de la kreinto de Esperanto. Tio kongruas kun principoj kiujn ni, la niaj modestaj eblecoj, provas realigi.
Kun salutoj kaj bondeziroj por sukcesa laboro por realigi humanismajn ideojn de la Pakto,

Zofia Banet-Fornalowa
Jerzy Fornal

KAMPANJO "MONO POR NOMO"

(HK) Aprobinte la deprunton e banko por aeti domon, la Asembleo de KCE (Kultura Centro Esperantista en La-Chaux-de-Fonds) decidis lani kampanjon por pli rapida repago. Temas pri la kampanjo Mono por Nomo. Sep ambroj kaj du salonoj atendas nomon! Akceptejo, kontoroj, dormoambroj, la kursejo kaj salono Klara, kun aneksaj kuirejo kaj kamena babilejo.

Tiuj na lokaloj povos ricevi nomon la la respektiva mecenato: la sep ambroj "kostas" po 15.000 CHF, la kursejo 30.000 kaj la salono (kun kuirejo kaj kameno) 45.000. Tio egalas al 180.000 CHF kaj praktike kovras la deprunton e la banko.

Ju pli da lokaloj ni "baptos", des pli frue la uldo estos repagita (la banko donis dek sep jarojn da tempo). La mecenatoj rajtos doni la propran nomon, a tiun de konato, a e de asocio a lando: sola kondio estas, ke tiuj nomoj ne kontrastu kun la statuto de KCE. La mecenatoj estos anka konsiderataj dumvivaj Apogantoj (do vorajtaj en la Asembleo). Kaj la nomoj restos, e se post jardekoj KCE bezonos novan sidejon.

La sama kampanjo okazis anta kvardeko da jaroj, kiam UEA translokiis de Britio al Nederlando: ankora nun, en ia roterdama sidejo, ekzistas ambroj Minnaja, Kanado ktp.

KCE delonge eliris el la krizo kiun i suferis en 1990-94. Kaj KCE longe vivos, kiel unika internacia feria altlernejo. Ligi vian nomon al KCE signifas esti memorata tra la jardekoj kiel pioniro de nova epoko!

SAMARKANDO EKSTERE RILATAS

e UN en enevo en la serio UN Publikaoj pri Paco aperis anglalingva konsultlibro Peace Museums Worldwide (Pacmuzeoj Tutmonde). La libron komencas salutmesao de la Asista enerala Sekretario de UN, enerala Direktoro de la UN-Oficejo en enevo Vladimir Petrovsky okaze de la 10-jario de la Internacia Muzeo de Paco kaj Solidaro en Samarkando (Uzbekistano). Estas menciinde, ke inter kelkdeko da diverslandaj pacmuzeoj nur la samarkanda muzeo (fondita kaj prizorgata de lokaj E-aktivuloj) estas detale priskribita. En la koncerna artikolo de ties direktoro Anatoli Ionesov estas eksplicite emfazita la rolo de Esperanto kaj de esperantistoj por kreo de tiu i unika (almena en Esperantujo) muzeo. La informria konsultlibro kurte prezentas 61 pac- kaj pac-rilatajn muzeojn kaj projektojn en 16 landoj de 4 kontinentoj i.a. la Internacian E-Muzeon en Vieno.

Dezirindas, ke anka aliaj E-Muzeoj proponu sin kiel pacrilataj institucioj por la novaj eldonoj de tiu i gvidlibro, ja paco kaj Esperanto estas nedisigeblaj. Tion bone konscias anka la redaktoro de la volumo D-ro Peter van den Dungen (Department of Peace Studies, University of Bradford, Bradford, BD7 1DP, Britio). Li estas unu el iniciatintoj de la internacia reto de pacmuzeoj, kiu konstante kreskas tra la mondo (kaj regule aperigas anglalingvan novaleteron). Ties nedisigebla parto estu anka E-muzeoj. Oni skribu al D-ro Dungen angle a nederlande.

Interesitoj senpage mendu la libron e: United Nations Publications, Office C 115, Palais des Nations, CH-1211 Geneva 10, Svislando.

Fine de 1998 la Internacia Muzeo de Paco kaj Solidaro en Samarkando estis distingita per la honormedaliono Golden Dove in Peace Award (Ora Kolombo en Paco) de la Poetry Day Australia Foundation. En la honorfolio la fondinto kaj prezidantino de la Fondao prof. Joy Beaudette Cripps skribis:

Jam de kelkaj jaroj la Fondao sekvas la progreson de la Internacia Muzeo de Paco kaj Solidaro kaj volas konigi al la homoj de la tuta mondo la laboron de la muzeo fondita en Samarkando la iniciato de membroj de la Klubo de Interpopola Amikeco Esperanto honore al la Internacia Jaro de Paco.

Anatoli Ionesov

Samarkando: Esperantista kunveno en la muzeo

RADIKALULOJ AKTIVAS

22-28 feb. "Esperanto" Radikala Asocio reprezentita de Lapo Orlandi, enerala konsiliano kaj membro de la Sekretariejo, iris al Parizo okaze de la Kongreso de Eropa Federacio de Verdulaj Partioj kaj por aliaj gravaj renkontoj.

Irlanda verdula partio "Comhaontas Glad", la peto de ERA kaj menciante la projekton de ERA pri "La kostoj de la eropa lingva (ne-)komunikado", prezentis rezolucian proponon per kiu "la Kongreso de la Eropa Federacio de Verdulaj Partioj promocias la ekstarigon, en la Eropa Parlamento, de Komisiono kiu pristudu la plurajn solvojn de la problemo kunigi la gardadon de la lingva ekologimedio kun efika kaj demokratia komunikado en Eropo, entene de la hipoteza adopto de Esperanto kiel federacia eropa lingvo".

Tiu propono estis subskribita de aliaj kvin eropaj verdulaj partioj (franca, norvega, bulgara, kipra, ukraina). Alia rezolucipropono, prezentita de la esperantistaj verduloj, estis subskribita de pluaj kvar naciaj partioj. Tiuj rezolucioj estos pridiskutitaj dum la Konsilio.

Daras la informada kampanjo pri la libro/projekto "La kostoj de la eropa lingva (ne-)komunikado": 27 feb. ERA liveris rekte en la manojn de Joscha Fischer, Ministro de Eropa Unio, ekzempleron de tiu libro/projekto eldonita de la Asocio.

Dum renkontio kun Joseph Poth, Direktoro de la Fako pri Lingvoj de UNESKO, ERA estis informita, ke la UNESKO-Centro de Vaskaj Landoj (Eskio) en Bilbao, estis elektita por surpreni la taskojn, antaviditajn de la membraj tatoj, dum la konferenco de Stokholmo, rilate al la Observejo pri la Lingvaj Politikoj. Tiu Observejo, pripensita kaj promociita de ERA, kiel konate, estis unu inter la plej gravaj politikaj venkoj de ERA en internacia agadkampo.

En sia pariza sidejo SAT dufoje akceptis ERA-n. Dum la du malfermitaj renkontioj reprezentantoj de amba organizacioj samopiniis pri la neceso sekvi en la esperantista strategio du paralelajn gvidliniojn:

-- tradician de la internaciaj agnoskoj de esperanto;

-- pli nuntempan, de reorganizo de la movado kun memregistaraj funkcioj, de agnosko de esperanto kiel diaspora lingva minoritato kaj de dialogo kun la aliaj minoritatoj. Tiu lasta gvidlinio estis pritaksita de Yves Peyraut (SAT) pli facile lairebla ol la alia.

SAT akceptis kun granda intereso la proponon de politika kunordigo proponitan de ERA, sin devontigante pridiskuti tion kun siaj estraraj organismoj plej eble balda. SAT esprimis sian emon partopreni en ERA-seminario pri "La rajto al internacia lingvo", okazonta 29 apr. sub patroneco de UN en Bruselo.

"Esperanto" Radikala Asocio
e.r.a.@agora.stm.it

EUROKKA REKONSTRUAS SIN

Pro novaj disponoj pri la financado de la asocioj en Francio, okazis gravaj anoj en EUROKKA, kiu devis disigi Vinilkosmo kaj Rok-gazet' ekde januaro 1999. Ekde tiam Vinilkosmo kaj Rok-gazet' estas sendependaj de EUROKKA (jure kaj finance).

Konkrete tio ne anos multon krom en la oficialaj paperoj, kalkuloj, ktp. iukaze temas pri la sama adreso kaj samaj personoj; ne maltrankviliu. EUROKKA daure okupias pri la kunordigado de E-artistoj, organizado, rilatoj kun organizantoj de E-artaj aranoj, ktp. Vinilkosmo okupias nur pri eldonado, produktado kaj distribuado de muzikaj produktaoj (kasedoj, KD-diskoj ktp...), kaj Rok-gazet' nur pri la eldonado de la E-muzik-magazino.

Floral Martorell
Direktoro de Vinilkosmo

RADIO ASTRIA INTERNACIA

Ni disadigas la komisio de federacia registaro kaj je kostoj de la federacio. Nia redakta sendependeco estas lee garantiita. Semajna komentario, raportoj, felietonoj, leterkesto.

Askultu nin dimane je 405 (6.155, 13.730 kHz), 1405 (6.155, 13.730 kHz) 2305 (6.155, 9.870, 13.730 kHz) la UTC.

Nia programo ROI Wien askulteblas en Eropo anka per satelito ASTRA ADR (11.141 H, [Bayern 3] 8, 10) kaj ASTRA ORF-DVF-Bouquet (12.692 H, SR 22.000; FEC 5/6).

ORF

RUSLANDO EN LA UNUA DEKO!

Redaktoro de Esperanto Istvn Ertl afable telesendis la membrostatistikon de UEA, el la aprila kajero de la organo de UEA, kiu ankora ne atingis nin. Dank' al li ni darigas nian tradician statistikadon, tamen sen la komentario.

Kiel LOdE prognozis (1998: 4) la individua membraro (IM) de UEA kreskis je 237 pro la amasa kongreso en Montpeliero, tamen malrealiis nia prognozo pri eso de la falo de la aligitaj membroj (AM, -223). Rezulte, la tuta membraro kresketis je 14 personoj, kaj tiu nombro eble superos 20 pro la malfuraj kotizoj (pasintjare estis 26 malfrukotizintoj).

jaro AM IM sume

1987 36351 7291 43642
1988 35945 7203 43148
1989 32474 7355 39829
1990 25224 7645 32869
1991 19146 8071 27217
1992 18808 7783 26591
1993 16041 7272 23313
1994 14495 7018 21513
1995 13808 7237 21045
1996 13314 7284 20598
1997 13035 7122 20157
1998 12812 7359 20171

La vicordo de la land-asocia listo preska ne aniis.

AM de UEA en 1998 (1997)

Japanio 1048 (1109)
Germanio 1017 (1021)
inio 970 (981)
Italio 860 (958)
Svedio 766 (766)
Britio 580 (603)
Belgio 505 (579)
USA 480 (562)
Francio 412 (449)
Hungario 348 (447)

Sed en la unua deko da landoj kun plej multaj individuaj membroj unuafoje aperis Ruslando! Tute pravis Osmo Buller, dirinta anta kelkaj jaroj, ke la plej granda E-asocio en Ruslando estas la individua membraro de UEA.

La lalanda IM-statistiko estas jena:

Francio 894 (660)
Germanio 602 (626)
Brazilo 511 (525)
Japanio 415 (408)
USA 400 (399)
Nederlando 356 (365)
Italio 259 (300)
Finnlando 246 (268)
Britio 229 (249)
Ruslando 228 (228)

Kvankam Ruslando apena restos en sia pozicio post unu jaro, ar pro la rublofalo apena cent personoj iros al Berlino, ni ja havas kazon por fieri.

Aleksander Korenkov

KURTE

En Tokio en 1000 ekz-oj aperis la japana traduko de la libro de Spomenka timec Tena -- hejmo en Mezeropo; la enkondukon por la japanaj legantoj verkis d-ro Ulrich Lins. (Interredaktore)

6 jan. okazis kunveno inter delegacioj de la franca partio "la Verdanoj" k de E-Asocioj en la nacia sidejo de la partio. 25 feb. okazis kunveno inter E-delegacio k membro de la nacia estraro de Radikala Partio Alexandre Benhamou en la sidejo de junradikaluloj. (Le Travailleur Esprantiste)

"La Esperanta: u literaturo por paco?" Pri tiu temo Giorgio Silfer prelegos kadre de la 32a Internacia Literatura Konferenco en Bledo (Slovenio), 26-29 maj. 1999. (Heroldo Komunikas)

En Zuriko (Svislando) ekde 11 mar. 1999 regule je 15h20 estas elsendata en la programo de Radio Lora programero en k pri E-to. Radio Verda, la iusemajna radioprogramo el Kanado, esis 24 jan. 1999. (Heroldo de Esperanto)

13 jan. en RFI (Radio Franca Internacia) kanzonisto Jacques Yvart prezentis sian kompakt-diskon kun tradukitaj kanzonoj de Georges Brassens en E-to. (Le Travailleur Esprantiste)

18 feb. la prestia TV-programo Duonhoro da kulturo dediis 7 minutojn al E-to okaze de la 25-jara teatra E-aktivado de Vida Jerman. (Esperanto)

En la nacia biblioteko de Bogoto (Kolombio) estis malfermita la 4a Tut-Amerika Kongreso de E-to kun partopreno de 63 pers. el 12 landoj amerikaj k eropaj. (Esperanto)

Kultura Centro E-ista ricevis en 1998 donace pli ol 27 mil svisajn frankojn (rekorda sumo) de 95 donacintoj. (e la Domparo)

11-13 mar. en Havano okazis la 3a kongreso de la Kuba E-Asocio kun pli ol cent kubaj k deko da eksterlandaj partoprenantoj el 8 landoj. (Havano Vokas)

URALO: NOVA PREZIDANTO

18 apr. en la Jekaterinburga liceo N-ro 88 okazis konferenco de la Urala Esperantista Societo (UES).

La konferenco diskutis kaj aprobis la agadan kaj financan raportojn de la Komitato kaj taksis ties agadon kontentiga. Estis akceptita la propono de la Krasnojarska EK repreni la zorgojn pri la Kolektiva E-Biblioteko (KEB).

La konferenco elektis la novan prezidanton de UES -- Viktor Kudrjavcev. La aliaj komitatanoj iis Vadim Astafjev, Halina Gorecka, Lidia Jerofejeva kaj Tatjana Kulakova.

Tatjana Kulakova

PETERBURGA TELEVIDO

6 apr. la peterburga televizia programo Segodnjako aperigis raporton pri la klubo de blindaj kaj malbone vidantaj esperantistoj Amikaro. Estis intervjuitaj kelkaj Amikaranoj, sonis kanto en plenumo de la ensemblo Blua Ponto. Fine, la raportisto mem diris frazon en esperanto. Nia lingvo estis prezentita tre favore, kvankam la raporto daris nur kelkajn minutojn.

Boris Kondratjev

MODESTA REZULTO

En la pasint-jara novembro mi konatigis Esperanton al instruistoj kaj studentoj de la fakultato pri historio kaj filologio en la Sibaja instituto de la Bakortostana tata Universitato. Kelkaj studentoj tre interesiis, kaj por ili estis organizita kurso, kiu rezultis nur enkonduko en la lingvon pro manko de lernolibroj. Tamen estroj de la fakultato opinias instruadon de Esperanto utila por studentoj kaj promesas enprogramigi Esperanton en la fakultativan programon sekvont-jare.

Krom tio mi prelegis pri Esperanto en la urba societo de invalidoj. Kelkaj junaj societanoj interesiis pri la lingvo, kaj mi ekinstruis por ili Esperanton per la lernolibro de Abolskaja.

Sergej Manzurov

INTERNACIA FAMILIO FONDITA

27 mar. en eboksari (la efurbo de uvaio) okazis unu el tre belaj eventoj kiuj povas okazi en la Esperanto-mondo -- apero de nova E-familio! Antonio Martins (Portugalio) kaj Irina Tuvalkina (Ruslando) konatiis en la Sankt-Peterburga IJK (1995), kaj de tiam forta sento vivas en iliaj koroj, kiu nun kazis la geedzion. La eboksaraj esperantistoj sincere gratulas la junan paron kaj deziras grandegan felion dum paado de vojo de la vivo!

Konstantin Vihrov

LOdE volonte kungratulas!

NOVA GENERACIO EN SIBERIO

Kiu povus pensi, ke en la kvina klaso infanoj interesius pri Esperanto? Sed en Tomsko, en lernejo numero unu, en la kvina klaso estas rondeto pri lernado de la kreao de s-ro Zamenhof.

"Esperanto estas simpa, sed interesa" -- diras Saryeva Olga. "Esperanto -- tio estas bonega!" -- resumis Tjuina Marina. Ni havis la unuan lecionon en februaro. Nun ni havas du lecionojn en semajno, po kvardek minutoj. Ni jam scias multon.

Kreskas nova generacio de esperantistoj!

Skribu al ni: RU-634041 Tomsk, ab. ja. 261, Ruslando.

Anna Birjulina

MI IN LANIS KAJ VENIGIS AL APERO

En Via redaktora kolumno de LOdE n-ro 4-99 mi trovis la aludon pri la "kompilinto de la hontinda eldono" de Aleksandr Pukin. Eble vi intence atus sekretigi la nomon de tiu persono, sed i estas pulinela sekreto, kion vi, certe komprenas. Ni, do, malkovru la sekreton: estas mi, Mikaelo Brontejn, kiu lanis kaj venigis al apero la verkaron de A.S. Pukin...

1. En la almanako Impeto-89 (Moskvo: Progreso, 1990) aperis mia alvoko "Por ke Pukin estu anka nia". Temis pri tio, ke nialanda esperantistaro is 1999 devus prepari dignan jubilean verkaron de la poeto en esperanto. Mi invitis iujn tradukistojn fari tiun laboron kolektive kaj ricevis irka dekon da reeoj, inter kiuj estis anka tiu de Nikolai Lozgaev;

2. 3 dec. 1991 Nikolai Lozgaev sendis al mi sian tradukon de Festeno dum pesto, "delonge promesitan kaj finfine tajpitan" (mi citas la leteron de N.L.) speciale por ke mi pritaksu in kaj e bezono uzu en la planata verkaro. En la sama letero li skribis ke "la edicio Sezonoj planas eldoni tiujn tekstojn plus du de la tragedietoj al la jubileo de Pukin". Responde mi sendis al li kelkajn rimarkojn por la traduko kaj demandis u li ne timas konkurencon, se lia traduko aperos en la porjubilea verkaro kaj samtempe en la planata eldono de Malgrandaj tragedioj e Sezonoj.

3. En la letero de 12 jan. 1992 Nikolao respondis al mia demando: "Unue mi devas diri, ke mi ne timas konkurencon. Mi ojas al iu ebleco aperigi novan libron en e-to, des pli -- de niaj atoroj."

io dirita konvinke atestas, ke mi havis permeson de la tradukisto por uzi la verkon, kaj ke mi ricevis la permeson anta ol la verko estis publikita en LOdE, do ne havis bezonon peti permeson de la lasta. Se por kompreni tion ne sufias la citaoj, mi permesas al Vi publikigi plenan tekston de la privataj leteroj.

Mi deziras nur aldoni, ke januare 1999 mi prezentis la eldonitan verkaron en la centra literatura muzeo de Pukin kaj donacis la libron por la muzeo ... Estu tiu i fakto glora memorao por la tragike forpasinta mia amiko Nikolai Lozgaev. Sed la maljustaj vortoj pri "pritelo de mortinto" restu por Via persona honto.

Mikaelo Brontejn

MI ESPERAS, KE TEMAS PRI SENINTENCA FORGESO

okis min, ke Festeno dum pesto en la traduko de mia edzo, estas eldonita de Impeto. En 1991 Nikolai, responde al la invito de Brontejn, efektive konsentis pri la eldono de tiu sia traduko en la sovetunia tata eldonejo Progreso, sed li neniam intencis eldoni in en la privata kompanio de ges-roj evenko, kaj tiuj lastaj nek informis lin pri la planata aperigo, nek sendis al li pres-provaojn por korekto, nek menciis la fonton de la origina eldono.

Min ne interesas la ator-rajtaj problemoj, sed el la etika vidpunkto la ago de la responsuloj de Impeto estas tre malbela. Mi atentigas, ke mi donas nur al Sezonoj kaj La Ondo de Esperanto la rajton eldoni kaj reeldoni la verkojn de Nikolai, kiuj jam aperis a restas manuskriptaj (Krom tiuj, kiuj unuafoje aperis en Literatura Foiro kaj aliloke). iuj ceteraj petu pri tio permeson e tiuj du, escepte de Impeto, al kiu mi eksplicite maldonas la eldonrajton.

Mi petas, ke La Ondo de Esperanto, kiun Nikolai kunredaktis dum jaroj, laeble reduktu la rilatojn kun Impeto pro ties misago.

Mi ne dubas pri la sincereco de s-ro Brontejn, kaj eble li simple forgesis, ke anta 8 jaroj temis pri alia eldonejo kaj e pri alia lando. Mi petas lin ne plu kredigi, ke Nikolai deziris aperigon de sia traduko e ges-roj evenko.

Cetere, mia edzo estis tre modesta kaj fermita; li havis nemultajn verajn amikojn, kaj mi bone konas ilin. Neniu (anka ne Brontejn) nomu sin publike amiko de Nikolai, surbaze de nur longtempaj rilatoj, komuna hobio, kelkaj vizitoj a leteraj stereotipaoj "kara amiko" kaj "amike via".

Mi esperas, ke la artikolo de M.Brontejn -- pri kies aperigo La Ondo kaj mi konsentis pro la espero pri lia senintenca forgeso -- estas la lasta pri tiu i temo.

Mi uzas la eblon kaj dankas iujn, kiuj dividas kun mi, niaj du infanoj kaj aliaj parencoj la funebron pro la forpaso de Nikolai.

Jelena Lozgajova

LOdE plenumos la petojn de Lena kaj ne plu rilatos kun Impeto, escepte de la recenzo pri Moskvaro, kiu estas jam mendita. Ni kredas, ke mankas dolo en la ago de M.Brontejn, doninta la tradukon de Nikolai al alia eldonejo ol interkonsentite, kaj mia esprimo, kiun li citis, rilatas plejparte al la moskvaj eldonistoj.

La junia kajero de La Ondo, grandparte dediota al la 200-jario de Pukin, eble iom kompensos la neeldonon de la Malgrandaj tragedioj. Du el la planataj tradukoj apartenos al la plumo de Nikolai Lozgaev.

Halina Gorecka

RENATO CORSETTI: "UEA ESTAS RAMISMA ASOCIO"

(HK) En mesao al la antaa enerala sekretario de la Akademio de Esperanto, s-ino Perla Martinelli, okaze de la transdono de arkivaoj de AdE, la nova sekretario, d-ro Renato Corsetti, skribis al i la 13an de marto 1999:

"Foje, tamen, ni devas sukcesi vidii. u estas eble ke inter vi kaj mi ni ne sukcesas renormaligi la rilatojn inter UEA kaj LF-Koop? Finfine UEA estas la plej granda ramisma asocio en la mondo, kiu tamen insistas deklari sin finvenkisma."

Perla Martinelli respondis ke la prezidanto de LF-koop, Marc Hiltbrand, estas iam malfermita al dialogo kun UEA.

VICPREZIDANTO-EFDELEGITO REAGAS

Post la aperigo de la artikolo de Halina Gorecka pri la cirkuleroj de la vicprezidanto de REU Miail ertilov, tiu lasta sendis al ni du mesaojn. Ni ne komentas la leterojn -- niaj legantoj mem konkludu.

LOdE

La unua mesao estis direktita al la redaktanto de LOdE:

Mi ne plu deziras havi ajnan rilaton kun la gazeto senprudenta kaj mensogklaa. Mi malpermesas publikigi en via gazeto mian artikolon, senditan antae.

La dua mesao estas kopio de faksa letero, kiun la ruslanda efdeligito de UEA ertilov sendis al Osmo Buller en la Centra Oficejo de UEA:

Estimata Osmo Buller,
Konforme al Regularo pri Delegitoj mi reprenas mian antaan decidon pri reelekto de Loka Delegito Halina Gorecka por sekvanta trijara periodo, pro ne plua mia konfido al tiu i persono.
Mikaelo ertilov

MI NE INTENCAS KABEI

ar lastatempe en nia gazetaro malaperis verkoj de d-ro Bernard Golden, kelkaj maliculoj flustris pri lia kabeio a volapukistio. LOdE petis d-ron Golden klarigi la misteron, kaj li dankinde respondis:

Dum la pasintaj jaroj verkado, tajpado, korektado kaj dissendado de verkoj estis taskoj, kiuj postulis tro da fizika kaj mensa energio. Mi, do, decidis, ke esigo de aktiva partopreno en agado en Esperantujo estas la sola maniero eviti pli da streio. Rezulte de mia retirio mi ne plu sentas konstantajn premojn, kaj e pli grave, mi povas konservi mian sanstaton. Estontece oni ne atendu de mi novajn verkojn. Mi ne intencas kabei, sed ankora restas en la Esperanta komunumo, pasive okupiante pri eventoj dank' al la periodaoj, kiujn afablaj eldonistoj sendas al mi -- ekzemple, La Ondo.

Bernard Golden (Hungario)

ESPERANTO: PLI OL CENTJARA KAJ ANKORA MIRIGAS

Post la unua malfacilo, mi senene malfermis n-ron 4 de LOdE kaj konservis in sur mia komputilo kun bildoj. Kaj hodia (lundon) la aerpota ekzemplero de LOdE n-ro 4 alvenis.

Mi uas preska iun rubrikon pro malsamaj kialoj. La serio 'Slavonaj Skriboj' estis iom tro fakeca por mi. Aliflanke, mi apena legas seriozan eropan literaturon, sed kun tuta plezuro mi legis la elstaran tradukon de Tri Tilioj en LOdE, 1999: 3 pro ties klasika Esperanto.

Tiel ni vivas fascinas min. Kaj la leteroj kaj raportoj el la kluboj en Ruslando estas bonvenaj fenestroj al la mondo de la samideanoj tie. Sidante en Nov-Zelando, mi vidas retpotan ligon al esperantistoj en okcidenta Siberio, kaj mi pensas: Esperanto -- pli ol centjara kaj ankora mirigas.

Mike Leon (Nov-Zelando)

DUOBLA GRATULO EL EIO

Minimume duoblan gratulon! Unue, pro la akurateco, kiu bedarinde ofte mankas e la E-periodaoj; kaj due, pro la artikolo de Valentin Melnikov (LOdE. 1999: 3), kies temo estas en Esperantujo pli ol aktuala. Bedarinde, pligranda parto de geesperantistoj estas en tiu i fako naivuloj.

Vladislav Hasala (eio)

DOMAA ERARO

En la 3a numero de LOdE aperis mia artikolo Juda kaj satana, a sankta afero? Bedarinde, en unu el la versoj anstata vundita aperis sentita. La atenta teksto estas:

u vi memoras pri la Amo,

vundita, prikraita kaj batita?

u vi memoras pri la Amo,

al malhonora kruco rustnajlita?

Grigorij Berezin (Ukrainio)

EGENO ONEGIN REELDONINDA?

Mi proponas, ke oni publikigu represe la libron Egeno Onegin de Pukin en la traduko de Nekrasov. La verko devus trovi lokon en la serio Oriento-Okcidento okaze de la Pukin-jaro (1799-1999).

Zbigniew Czupkallo (Pollando)

El "La taglibro de l' verkisto"

Enkonduko de Fjodor Dostojevskij

"La taglibro de l' verkisto", kiun Fjodor Dostojevskij eldonis (kun kelkaj pazoj) en la jaroj 1873-1881 estis senprecedenca evento en la Ruslanda soci-kultura vivo.

En la "Taglibro" la intereso al la aferoj de socio kaj moralo estas tre vastgama: reformoj en Ruslando, krizo de la intelektularo, ekspluatado de infanoj kaj virinoj, klerigo, Balkana milito, katastrofoj kaj krimoj, suicidoj, drinkado, socialismaj ideoj, filozofio, Ruslando kaj okcidento, literaturo, kaj iutaga vivo kun ties ojaj kaj tristaj momentoj... La tuta postreforma Ruslando aperas anta ni en la stilo unika, tipa de Dostojevskij,
plena da paradoksoj, humuro kaj kontradiroj.

"La Ondo" planas aperigi de tempo al tempo kelkajn fragmentojn el la "Taglibro", malsamajn teme kaj stile. Ni komencas per la "Enkonduko".

La dudekan de decembro¹ mi eksciis, ke io jam estas decidita, kaj ke mi iis la redaktoro de "Civitano". Tiu i eksterordinara evento (eksterordinara por mi -- mi neniun volas ofendi) efektiviis tre rapide. uste la dudekan de decembro mi legis en "Moskvaj Informoj"² pri la geedzio de la imperiestro de inio; i forte impresis min. Anka tiu grandioza kaj, evidente, ege komplika evento estis mirinde simpla: io en i estis antaplanita tre detale anta mil jaroj en preska ducentvoluma verkaro pri ceremonioj. Mi komparis la grandiozon de la inia evento kun mia redaktorio kaj subite sentis min maldanka al nialandaj regularoj, malgra tio ke mia promociio estis tiel facile konfirmita; mi pensis, ke por ni -- tio estas por mi kaj princo Meerskij³ -- estus pli avantae eldoni "Civitanon" en inio. Tie io estas tute klara... Ni amba aperigus nin je la fiksita dato en tiea efa administrejo pri gazetaraj aferoj. Frapinte la fruntojn kontra la plankon kaj lekinte tiun lange, ni ekstarus kaj, kun la kapoj humile klinitaj, levus la montrofingrojn anta nin. La efadministranto pri gazetaraj aferoj, kompreneble, afektus, ke li dedias al ni ne pli multan atenton ol al enflugintaj muoj. Sed ekstarus la tria helpanto de la tria sekretario de la efadministranto kaj, tenante en la manoj la diplomon pri mia redaktorio, li per voo impona, sed tenera, prononcus por ni edifaon preskribitan de la ceremonio. i estus tiel klara kaj komprenebla, ke ni askultus in kun plezuro. Se, pro mia stupida kaj pura koro kaj pro la konscio pri miaj limigitaj kapabloj, komenconte mian redaktoran taskon, mi sentus timon kaj rimorsojn, oni tuj pruvus al mi, ke, havante tiajn sentojn mi stultas duoble; ja uste ekde tiu i momento mi tute ne bezonus mian saon, se tiun mi hazarde havus; inverse, farus min pli fidata, se tiun mi malhavus absolute. Kaj sendube tio estus askultata kun agrablo. La tria helpanto de la tria sekretario konkludus belvorte: "Iru, redaktoro, ekde nun vi povos mani rizon kaj trinki teon kun nova kvieto de via konscienco" kaj enmanigus al mi ruan diplomon, presitan sur rua sateno per ruaj signoj; princo Meerskij donus decan koruptaon, kaj reveninte hejmen ni amba eldonus tian perfektan kajeron de "Civitano", kian ni i tie neniam sukcesos eldoni. En inio ni eldonadus bonege.

Nu, mi suspektas, ke en inio princo Meerskij nepre ruzus pri mi, kaj li estus invitinta min redaktori kun la precipa celo: ke mi anstatau lin en la efadministrejo pri gazetaraj aferoj en la okazoj, kiam li estus tien invitata por ricevi bambu-bastonajn frapojn sur la kalkanojn. Sed mi superruzus lin: mi esus aperigi "Bismarkon"⁴ kaj kompense mem komencus artikoli tiel bonege, ke oni invitus min al la bambuado nur post iu dua kajero. Krome, mi lernus verki.

En inio mi verkus bonege, sed tio estas multe pli malfacila i tie. Tie io estas planita kaj kalkulita por mil jaroj; kaj i tie io estas renversita por mil jaroj. Tie mi e kontravole verkus tiel kompreneble, ke mi e ne scias, kiuj legus miajn verkojn. i tie, por devigi legi siajn verkojn, la atoro preferu verki nekompreneble. Sole en "Moskvaj informoj" la efartikoloj okupas unu kolumnon kaj duonon kaj -- tio mirigas -- ili estas kompreneblaj; tamen nur se ili venas el sub la konata plumo⁵. En la "Voo"⁶ ili okupas ok, dek, dek du a e dek tri kolumnojn. Do, tiom multajn kolumnojn oni devas uzi por estimatigi sin.

En nia lando paroli al aliaj estas scienco. Unuarigarde estas samkiel en inio; tie kaj i tie estas kelkaj facilaj kaj pure sciencaj artifikoj. Ekzemple, antae la vortoj "mi komprenas nenion" signifis la stultecon de la atoro; nun ili honorigas la atoron. Se iu diras malkae kaj fiere: "Mi ne komprenas la religion, mi nenion komprenas en Ruslando, mi tute nenion komprenas en la arto"⁷ -- tiu tuj metas sin al bonega alta loko. Kaj tio estas precipe avantaa, se vi efektive nenion komprenas.

Sed anka tiu facila artifiko pruvas nenion. Efektive, e ni iu suspektas la aliajn pri stulteco sen pripensado de tio kaj sen meti al si la demandon: "u eble uste mi estas vere stulta?" Tiu situacio kontentigas iujn, tamen neniu kontentas pri i kaj iuj estas koleraj. E la pripensado en nia tempo estas preska ne ebla, ar tio kostas multe. Vere, oni aetas pretajn ideojn. Ili estas vendataj ie, e senpage; sed la senpagaj kostas plej kare, kaj tio estas jam antasentata. Rezultas neniu profito kaj plu daras la senordo.

Probable, ni estas samkiel inio, sed sen ties ordo. Ni apena komencas tion, kio en inio jam finias. Ni certe venos al la sama fino, sed kiam ni venos? Por akcepti mil volumojn da ceremonio kaj per tio gajni la rajton enpensii pri nenio, ni bezonas almena unu jarmilon da pensado. Kaj tamen neniu deziras redukti tiun tempon, ar neniu deziras enpensii.

Veras anka tio: se neniu deziras pensi, do, ajne la rusa literaturisto povas vivi pli facile. Jes ja, pli facile: kaj malfeliaj estas tiuj literaturistoj kaj eldonistoj, kiuj enpensias. Ankora pli malfelius tiu, kiu dezirus mem lerni kaj kompreni. Sed plej malfelius tiu, kiu sincere anoncus tion; kaj iuj tuj forlasus tiun, kiu anoncus, ke li jam iomete komprenis kaj nun deziras diri sian penson. Por li restas nur trovi, a e dungi, tagan personon, kaj nur al tiu paroli, eble e sole por tiu eldoni revuon. Tiu situacio estas abomeninda, ar i estas egala al interparolado kun si mem a al eldonado de revuo por la propra plezuro. Mi forte supozas, ke "Civitano" ankora longe parolados kun si mem por la propra plezuro. Tamen el la vidpunkto medicina la interparolo kun si mem signifas tendencon al alienio. "Civitano" devas nepre interparoli kun civitanoj, kaj tio estas ia malfelio!

uste al tia eldonao mi dediis min. Mia situacio estas plej neklara. Sed mi do parolu kun mi mem kaj por mia propra plezuro en la formo de tiu i taglibro -- kaj okazu tio, kio okazos. Pri kio mi parolu? Pri io, kio min mirigos a devigos min pensi. Sed mi komprenas, ke se mi trovos leganton kaj -- Dio protektu min -- oponanton, mi devos scipovi paroli kaj scii, kun kiu kaj kiel mi parolu. Tion mi klopodos lerni, ar en nia literaturo tio estas la plej malfacila. Cetere, oponantoj estas malsamaj, kaj ne kun iu oponanto oni povas komenci paroli. Mi rakontu fabelon, kiun mi adis anta kelkaj tagoj. Oni diras, ke la fabelo estas malnova, eble e el bharata deveno, kaj tio konsolas.

Foje porko diskutis kun leono kaj vokis tiun al duelo. Reveninte hejmen la porko retrovis la racion kaj ektimis. La porkaro kunvenis, pripensis kaj decidis jene:

-- Vidu, porko, proksime ekzistas certa kavo. Iru tien, malpurigu vin tre zorge en i kaj poste iru dueli. Kaj vi vidos.

La porko faris la la konsilo. La leono venis, flaris, patis kaj iris for. Poste la porko longe fanfaronis pro tio, ke la leono ektimis kaj fuis de la batalkampo.

Tia estas la fabelo. Certe, leonoj mankas e ni -- la klimato maltagas, kaj tio estus tro sublima. Sed metu anstata la leonon homon bonordan, kia iu devas esti, kaj la moralo estos la sama.

Cetere, jen plia rakonto:

Foje, interparolante kun -- intertempe forpasinta -- Gercen⁸, mi ladegis lian verkon "De l' transa bordo". Tiun libron, je mia granda plezuro, lade taksis anka Miail Petrovi Pogodin en sia bonega kaj kurioza artikolo⁹ pri la renkontio eksterlande kun Gercen. Tiu libro estas verkita kiel dialoga interparolo de Gercen kun ties oponanto.

-- Mi precipe atas, -- mi diris interalie, -- ke anka via oponanto estas tre saa. Konsentu, ke en multaj okazoj li grave embarasas vin.

-- uste tio estas la kerno, -- Gercen ridis. -- Mi rakontu al vi anekdoton. Foje en Peterburgo Belinskij¹⁰ entiris min en sian loejon kaj sidigis min por adi artikolon "Interparolo de sinjoro A. kaj sinjoro B.", kiun li verkis kun granda vervo. (i aperis en lia verkaro.) En tiu artikolo sinjoro A., do mem Belinskij, estas montrita tre saa, kaj lia oponanto sinjoro B. -- malpli saa. Kiam li finlegis, li febre demandis min:

-- Kion vi opinias?

-- Ja certe i estas bona, kaj estas videble, ke vi estas tre saa, sed pro kio vi perdis la tempon kun tiu stultulo?

Belinskij saltis kaj sternis sin sur sofon, per la vizao al la kuseno, kaj ekkriis, ridante, plenvoe:

-- Vi min buis! Vere, buis!

Tradukis el la rusa
Aleksander Korenkov

Notoj de la tradukinto

1. "La dudekan de decembro..." La peto pri la anstataigo de G.Gradovskij per Dostojevskij en la ofico de la respondeca redaktoro de "Civitano" (Gradanin) estis sendita al la efa administracio pri gazetaro la 15an de decembro 1872 (cetere, tiutage en "Rusa Heroldo" aperis la lasta parto de "Demonoj"), kaj jam post kvin tagoj la redaktorio de Dostojevskij estis konfirmita. La 31an de decembro Dostojevskij ricevis en la Ministerio pri internaj aferoj permeson pri eldonado de "Civitano" "la la aprobita programo, sen anticipa cenzuro", kaj la 1an de januaro aperis la unua semajna kajero de "Civitano", signaturita de redaktoro Dostojevskij. Krom la "Enkonduko", i enhavis anka la Taglibran apitron "Malnovaj homoj".

2. "Moskvaj Informoj" (Moskovskije Vedomosti). Unu el la plej malnovaj ruslandaj urnaloj (Moskvo: 1756-1917). Tiutempe i aperis iusemajne.

3. Meerskij, Vladimir Petrovi (1839-1914). Rusa urnalisto kaj eldonisto. Princo. Fondinto kaj redaktoro de "Civitano" (Peterburgo, 1872-1914).

4. "Bismarko". Romano de V. Meerskij "Unu el niaj Bismarkoj".

5. "...la konata plumo". Temas pri M. Katkov, eldonanto-redaktoro de la urnalo "Moskvaj Informoj" kaj de la revuo "Rusa Heroldo" (Russkij vestnik).

6. "Voo" (Golos). Modere liberala gazeto, subvenciata de la Ministerio pri popola klerigo (Peterburgo, 1863-1884).

7. "Mi ne komprenas la religion..." Memorigo pri la pentofrazo de Nikolaj Gogolj en "Elektitaj fragmentoj el korespondo kun amikoj".

8. Gercen, Aleksandr Ivanovi (1812-1870). Rusa verkisto, filozofo, publicisto. Ekde 1847 lois eksterlande. Teoriisto de la "rusa socialismo". Kuneldonanto de "Sonorilo" (Kolokol, 1857-1865).

9. Pogodin, Miail Petrovi (1800-1875). Historiisto, profesoro en la Moskva universitato. Dostojevskij mencias lian artikolon pri Gercen ("Zarja". 1870: 2).

10. Belinskij, Vissarion Grigorjevi (1811-1848). La plej konata ruslanda literatura kritikisto. Belinskij admire salutis la unuan romanon de Dostojevskij "Malriaj homoj", kiun li legis manuskripte en junio 1845. Poste Dostojevskij distanciis de Belinskij kaj ties rondo.

RUMPANTA LEGOKULTURO (NE NUR) EN HUNGARIO

Eseo de Vilmos Benczik

Kvankam homoj de kulturo ordinare ne atas ciferojn, mi pensas, ke alfronti tiujn kelkfoje estas neeviteble. La subaj tri tabeloj povas doni ioman imagon pri la aktuala stato kaj tendencoj de la legokulturo en Hungario: ili meritas ioman konsideron, pripensadon kaj kelkajn konkludajn komentojn.

Libroeldonado en Hungario
(sen lernolibroj, porinfana kaj junulara literaturo)

Jaro	Nombro de verkoj	Averaa eldonkvanto	Tuta eldonkvanto
1980	6515	7981	51.977.000
1990	5939	13598	80.761.000
1994	7074	6118	43.276.000
1996	6744	4556	30.727.000
1997	6723	3964	26.652.000

La ciferoj, traarkantaj preska du jardekojn, montras duonion de la libroprodukto. La nombro de verkoj restas praktike senana, sed la eldonkvanto draste falas. Montras okulfrapan esceptecon nur la jaro 1990 kun impona kresko. i uldias al tio, ke en majo de 1989 esis la tata kontrolo de libroeldonado, kaj dank' al tio povis aperi grandnombre verkoj kun -- tiam -- "tikla" politika temo, kiujn pli frue cenzuro malpermesus. Mi uzis kondicionalon, ar tiuj verkoj pli frue entute ne verkiis -- manke de espero aperigi ilin -- nur la abrupta libereco naskis aron da ili, kaj pro la hasto ne iam en kvalito inda al la temo.

Porinfana kaj junulara literaturo

Jaro	Nombro de verkoj	Averaa eldonkvanto	Tuta Eldonkvanto
1980	397	43645	17.327.000
1990	347	33559	11.645.000
1994	664	13149	8.731.000
1996	557	7948	4.427.000
1997	450	6340	2.853.000

Indas aparte ekzameni porinfanan kaj junularan literaturon, ja la nuna infano morga farios plenkreskulo: la tendencoj de la porinfana kaj junulara literaturo antaprojektas la estontan sorton de la tuta legokulturo.

Se estas tiel, do la prognozoj plorindas. Dum du jardekoj la tuta eldonkvanto preska sesoniis! Kaj tiam ni ankora ne parolis pri la konsisto: inter la nunaj 2,9 milionoj da infanlibroj -- uldeble al la evoluo de la prestekniko, kaj certe al la malevoluo de legemo -- reprezentas pluroble pli grandan proporcion bildlibroj, en kiuj sub la tutpaaj bildoj nur gastas kelka teksto.

La malpliion de libroaetoj la hontinde ae pagataj intelektuloj emas klarigi per la drasta altio de la libroprezoj. La prezo de libroj en Hungario post la reimano fakte kreskis nur 2-3-oble, sed pro la inflacio la publiko psikologie perceptas multe pli signifan kreskon: tiun percepton plifortigas la cirkonstanco, ke pro la enerala falo de vivnivelo la bazaj vivnecesaoj (loado, manado ktp.) preska tute englutas la personajn enspezojn.

Sed se estus tiel, la legemo, barita de la altaj libroprezoj, devus seri kontention en bibliotekoj, por kies uzo anka nuntempe oni pagas simbolan prezon. La ciferoj de la suba tabelo montras, ke ne estas tiel. La kazoj serendas aliloke.

Bibliotekoj

Jaro	Libraro	Nombro de legantoj
1980	40.654.000	2.222.000
1990	51.608.000	1.856.000
1994	47.858.000	1.584.000
1996	46.269.000	1.444.000
1997	45.966.000	1.431.000



"BILDEKSPLODO"

La totalisma komunista tato timis bildan kulturon, kio -- konante la eksterordinaran efikecon de perbilda komunikado -- tute ne estas mirinda. i kontrolis rigore televidon kaj filmproduktadon, la ricevo de satelitaj televidelsendoj estis malpermesita, videoaparatoj praktike ne estis enlasitaj en Hungarion. (Enlanda produktado ne ekzistis.)

Sekve homoj povis kontentigi sian fikciobezonon nur per legado, kaj tiu situacio kreis privilegian rolon por beletro. ano venis en 1988, kiam vojaoj al okcidentaj landoj fariis abrupte liberaj, kaj ekeblis persona importado de videoaparatoj. Proksimume samtempe oni permesis anka la ricevadon de satelitaj televidprogramoj. Hungarojn inundis de unu tago al la alia pli frue neimageble vastega sortimento de bildoferto. Oni obsediis de tio, demetis la libron, kaj komencis per la teledirektilo "foliumi" televidajn programojn. Tiu stato validas is nun, in e profundigis la intertempa apero de hungarlingvaj komercaj kanaloj.

Do, por kontentigi sian fikciobezonon oni ne plu bezonas libron, ja spekti la ekranon estas pli simple, ol legi libron. Kaj baza eco de homo estas, ke li mastrumas ekonomie pri siaj fortoj. Se li povas kontentigi iun ajn sian bezonon kun malpli da fortostreoj, li faras tion.

Oni povus dementi la supran argumentadon, ke anka en Okcidenta Eropo ekzistas videoaparatoj, kaj komercaj televidkanaloj e pli, ol en la ekssoca tendaro, tamen legokulturo ne rumpas tiel konsterne. Tio estas vera, tamen ekzistas grava diferenco tiurilate inter la du regionoj de Eropo. Nome en Okcidento la ekspansio de la bilda kulturo estis ne eksplodece abrupta, sed kontinua, iom-post-ioma. Tio ebligis por la instruado kaj la publika klerigado akomodii al la nova situacio elformante adekvatajn strategion kaj teknikojn defende de la legokulturo. Por tio en Hungario simple mankis tempo.

Sed kial malutilas, se oni kontentigas sian fikciobezonon ne per legado de beletro, sed per spektado de filmoj? Ja anka filmoj kapablas doni profundajn konojn pri homo kaj socio; ja ekzistas anka aaj romanoj kaj bonegaj filmoj. Kial malutilas, se beletro perdas terenon? Kial malutilas, se legado por la plej multaj homoj esas esti formo de amuzado?

LINGVA REVOLUCIO DE LA SKRIBO

Kulturhistorio kaj lingvoscienco vidas la signifon de skribo nurnure en tio, ke per i malaperis la spacaj kaj tempaj baroj de komunikado. Sed la apero de skribo havis anka alian gravan kontribuon: i donis grandegan elanon al lingva evoluo, riio.

Facilas rekoni, ke skribo ebligas pli precizan kaj nuancitan lingvouzon. Ja parolante ni disponas nur pli-malpli tiom da tempo por krei nian tekston, dum kiom da tempo ni prononcas in. Foje-foje ni povas halti por seri adekvatan vorton a formulon, sed tion ni ne povas fari ofte, ar tio detruus la komunikadon. Kaj la koncizecon, nuancrion kaj kompleksecon de la teksto limigas ne nur la kapabloj de la parolanto, sed anka tiuj de la askultanto. Ja anka li povas interrompi la parolanton petante pri ripetoj, klarigoj, sed se li faros tion tro ofte, la komunikado paneos.

e skribo la situacio estas alia. Principe oni povas uzi senliman tempon por krei sian tekston: eblas fajli unusolan frazon e dum tagoj. Kaj fakte dum tiu fajlado povas pliperfektii ne nur la lingva formulado, sed ordinare profundias, precizias anka la esprimotaj pensoj. (Bacon diris, ke skribo kutimigas al precizeco.) La kompleksecon, nuancrion kaj koncizecon principe ne limigas la kapabloj de la leganto, ja anka tiu disponas laplaan tempon por percepti iun tekston. La skribo do ebligas kaj por la kreanto, kaj por la perceptanto de la teksto aplikadon de pli altnivela lingvouzo.

i ne nur ebligas, sed e trudas tion. Dum parolo oni esprimas sian direndon ne ekskluzive per lingvaj rimedoj: la vortojn subtenas intonacio, gestoj, mimiko -- foje tiuj portas la pli grandan parton de la senco. ar ili nur tre pale kapteblas skribe, skribanto devas esprimi la tuton de sia direndo per lingvaj rimedoj.

Tiu cirkonstanco rezultigas la kontinuan kaj intensan riiadon de la lingva rimedaro. Tiel povas okazi, ke e leganto de leera poramuza romano renkontas pli rian, pli nuancitan lingvaon, ol spektanto de arta filmo.

La romanverkisto ja devas esprimi sian direndon -- e se tre simplan, ablonan -- centprocente per lingvaj rimedoj, dum nur eta ono el la e plej altnivela mesao de arta filmo ricevas lingvan veston, la cetero esprimias per bildaj rimedoj.

La lingva riio, startinta kun la apero de skribo, kompreneble influis anka la parolan lingvon: estas vaste konata fakto, ke tiu, kiu multe legas, parolas pli varie kaj nuancrie. Kaj skribas e pli varie kaj nuancrie. Tiel startis kun la disvastio de skribo suprenanta spiralo de la nivelo de lingvouzo.

Kaj paralele kun tio anka suprenanta spiralo de pensado -- ja lingvo en la homa pensado ludas unikan rolon.

PER KIO DOTAS NIN BELETRO?

Oni enerale konsentas pri tio, ke la plej alta tupo de lingvouzo estas beletro: ofte -- certe iom diskuteble -- oni emas taksi la "valoron" de lingvo la tio, kvante kaj kvalite kian beletron i posedas. i tiu aliro bazias sur tio, ke lingvo en sia tutao aperas anta io en la beletro. Tio estas probable vera, ja beletro principe strebas prezenti la tuton de la ekstera kaj interna mondo de homo, kaj tial i bezonas la plenan lingvan rimedaron, e, cele de plejeble kompleksa perlingva "kapto" de tiuj multdimensiaj mondoj i kontinue riigas la lingvan rimedaron.

Sed kompreneble nek la plej ria arsenalo de lingvaj rimedoj kapablas peri senmanke la direndon de la verkisto. Ne ekzistas literatura verko, kies tuta enhavo estus lingve formulita. Beletra verko estas kiel spongo: la kavojn plenigas la fantazio de la leganto. Kaj iu leganto faras tion iom alimaniere: konvene al siaj vivospertoj, sopiroj, personeco. Tial la legado de beletro estas kontinua krea trejnado, ekzercio por la fantazio, kaj tio nepre havas sian evoluigan efikon al la pensado.

Tial la ajne nehaltigebla rumpo de la efiko de beletro entenas almena du danerojn. La unua estas tio, ke malaltias la averaa nivelo de la lingvaj sensacoj, kiujn ni renkontas, kaj tio metos sian stampon anka al nia aktiva lingvouzo. Memorante pri la sendubaj korelacioj inter lingvouzo kaj pensado, oni ne povas forhui la timon, ke io i povos konduki al la malaltio de la nivelo de nia pensado.

La alian daneron entenas la eso de la krea trejnado, ekzercio de la fantazio, akompananta la legadon de beletro. Tio povos konduki al la malvastio de nia kreopovo.

Temas pri aparte insidaj daneroj, ar la malaltio de la nivelo de pensado kaj kreopovo klare percepteblas nur tiam, kiam tiu malaltio estas jam tre granda. Estus utile ne atendi tion, ja la degenero de la legokulturo minacas nin ne nur per tio, ke "ni ne estos kleraj", sed per la lezo de niaj bazaj homaj ecoj: pensado kaj kreopovo.

FAREBLOJ KAJ FARENDOJ

Estas evidente, ke influi efike la supre skizitan negativan tendencon povas nur la instruado. i devus renkontigi infanojn kun legado kiel kun ebla formo de amuzado. Cele de tio e la elektado de la t.n. "hejmaj" (devigaj) legaoj de infanoj estus necese malpli sekvi la establiintajn literaturajn "kanonojn" (valorhierarkion), sed elekti tiajn verkojn, kiuj povas konkuri por ilia atento kun la televidkanaloj. Pedagogoj devus konscii, ke nuntempe la alternativo ne plu estas tiu de anta tridek jaroj, kiam temis pri tio, u infanoj legas valorajn a senvalorajn librojn. Nuntempe la alternativo estas tio, u ili entute legas ion, a ne: ja ili povas facile kontentigi sian iutagan fikciobezonon sen renkonti e unusolan literon.

La nunaj legaoj ne forlogos ilin de anta la televidaj ekranoj. La pli obeemaj infanoj legas ilin, tamen nur rezulte de sia devosento, tiel same kiel ili preparas anka aliajn hejmtaskojn, sed e ne venas al ili en la kapon, ke oni povas legi anka en sia libera tempo, por amuzo.

Tamen fakuloj (almena en Hungario) -- kvaza la mondo estus la sama kiel anta jardekoj -- dare cerbumas pri la kvalita konsisto de infanaj legaoj. Jam apena ili trovas legantan infanon por enketi lin, sed tiu fenomeno ne frapas al ili la okulojn. Pro arbo ili ne vidas la ... senarbejon, kiu kreiis lastatempe sur la loko de la arbaro. Ili nur lamentas, ke infanoj legas librojn, kiujn la literatura kanono juas senvaloraj.

Intertempe malpliias anka la legantaro de kiaj kajeraj amromanoj. Sed estus stulte jubili pro tio.

U DE A PER?

Lingva respondo de Sergio Pokrovskij

Demando

Kiel oni uzu "per" a "de", ekz-e en la frazoj:

"Bildo farita per/de komputilo" (ja in faris komputilo la projekto de homo);
"Vojeto kovrita per/de neo" (i mem falis, sen la homa interveno)

kaj similaj. Egenia Morozova (Jekaterinburg, Ruslando)

Respondo

En sia demando la legantino mencias (ne)homecon de la aganto. Tiu trajto estas esenca por la sufikso -il, sed tute indiferenta por la prepozicio per.

Jes, amba lingveroj esprimas ideon pri rimedo, sed per estas multe pli enerala. La sufikso -il iam aperas kontraste al -ul kaj -ist, kies esenca signifo estas uleco, personeco: laborilo // laboristo, laborulo; dum per povas enkonduki kaj personon:

sendi leteron per servisto [PIV];
la registaro estis reprezentata per unu ministro [PIV];
parencoj per Adamo [Z];
ni per niaj spionoj eksciis, ke Roller estas bone enpeklita [Z].

kaj (e pli ofte) nepersonon:

erpi akvon per kribrilo [Z];
kio mem ne venas, li per la dentoj in prenas [Z];
ne karesu per mano, sed karesu per pano [Z];
homoj, kiuj respondas je tiu i demando per "ne" [Z].
L' espero, l' obstino kaj la pacienco --
jen estas la signoj, per kies potenco
ni pao post pao, post longa laboro,
atingos la celon en gloro.

Jen resuma ekzemplo, kiu en unu frazo kombinas la uzon de "per" e la nepersonaj "ligiloj" kaj e la personeca "li":

i anka, li diris, estas ligita, ligita per pli kruelaj ligiloj ol li, sed i anka venos al lumo kaj vivo per li [Z].

Do, en iuj situacioj anka homon oni povas rigardi kiel rimedon kaj uzi per anta vorto prezentanta personon. Tio estas e regula maniero por referenci plenumanton de kazita ago e la ig-verboj:

kion la magistrato anoncigas al mi per vi? [Z]
li konstruigis al sia amatino palacon per fama arkitekto [PIV]

La diferencon inter de kaj per montras la pasivigo de tiuj ekzemploj:

letero, sendita de i per la servisto;
io anoncita al mi de la magistrato per vi;
palaco konstruita de li por sia amatino per fama arkitekto.

Do, la komputilo funkcias simile al la menciitaj servisto kaj arkitekto: se la komputilo faris la bildon "propravole", oni diru de; se tion i faris la "komisio", se oni uzis in kiel rimedon, oni diru per. Kiam temas pri komputilizita bildofarado, mi normale dirus per; sed mi facile povus diri ke komputilo (a akprogramo) gajnis partion kontra Kasparov, ke la partio estis gajnita de la komputilo.

Diversaj rimedoj

Jam el la Fundamenta Ekzercaro ni scias, ke per povas enkonduki korpoparton a organon:

Mi manas per la buo kaj flaras per la nazo.
Ni vidas per la okuloj kaj adas per la oreloj.
Li faris ion per la dek fingroj de siaj manoj.

Kaj la la Proverbaro,

Urson al mielo oni ne tiras per orelo.

Sed jen problemo: u tiri (konduki, teni, preni) per iu korpoparto indikas la tenantan a tenatan korpoparton? Situacioj kiam povas estii konfuzo ne maloftas, kaj finfine Zamenhof decidis uzi per por relative pli aktiva rimedo (ekz-e, la tenanta korpoparto), kaj signi la pasivan rimedon per je:

subite i ekkaptis per amba manoj du belajn florojn e sia flanko [Z];
poste i prenis Gerdan je la mano [Z];
sed ni orde kondukas ilin je la nazo [Z].

Tiel oni povas tute klare distingi:

i falis, sed ekkaptis min per la manoj je la piedo [PAG];
la besto, kiu ne volis stari trankvile, pro tio estis alligita je la kapo kaj la vosto per nuretoj [Z];
la princoj estas pendigitaj je siaj manoj [Plor 5:12].

kaj simile pri aliaj pasivaj rimedoj (materialoj ktp):

En la mezo de la ipo estis konstruita rea tendo el oro kaj purpuro kaj provizita je la plej belaj kusenoj [Z].
La ielo kovriis je nuboj [Z].
Ili volis adi anka la historion pri Ivede-Avede, sed ili devis kontentii je Klumpe-Dumpe. [Z]
En la tridek-naa jaro de sia reado Asa malsaniis je siaj piedoj [2Kr 16:12].
iu, kiu rigardas virinon, por deziri in, jam adultis je i en sia koro [Mt 5:28].
Elizabeto anka gravediis je filo en sia maljuneco [Lk 1:36].
Kiu soldato iam deoras je sia propra elspezo? [1Kor 9:7].
Trinkigi evalojn je akvo [PIV].

Tamen tiun distingadon oni aplikas precipe kiam necesas mencii plurajn rimedojn. Se ne estas konflikto, oni ofte uzas per kaj por aktivaj, kaj por la pasivaj rimedoj:

Skribado per hieroglifaj desegnaoj [Z] (en hieroglifa skribosistemo).
La Eternulo donis al Moseo du tabelojn de atesto, tabelojn tonajn, skribitajn per la fingro de Dio [El 31:18].
La peko de Jehuda estas skribita per fera skribilo, per diamanta pinto [jer 17:1].
Kaj io skribita per la profetoj estos plenumita [Lk 18:31] (la profetoj estas perantoj de Dia parolo).
En la mizera dometo de la vilaanino staris Frederiko la Sesa kaj skribis sian nomon per kreto sur la trabo [Z] (kreto estas kaj skribilo kaj skribomaterialo).
Nun la nea reino povis sen timigo reveni hejmen, lia liberiga dokumento jam tie staris, skribita per briletantaj pecoj da glacio [Z] (glacio estas skribomaterialo).

kaj simile

mi uras per mia honoro [Z] (sed anka: jeuri [Z]).
i kovradis ilin per kisoj [Z].
la remparo fortikiis kaj balda kovriis per abunda herbo [Z].

En la etnaj lingvoj oni iam variigas la rimedajn prepoziciaojn per diversaj proksimsencaj esprimoj; imitante tion, anka en Esperanto oni uzas helpe de, pere de ktp. Preska iam tio estas malrekomendinda trajto de kancelaria stilo; prefere oni uzu la simplan per.

Hibridaj verboj

Kiam komplikan agon, realigatan per ilo, indikas simpla verbo, ofte oni povas uzi la saman verbon por paroli pri la ago de la ilo:

Mi skribas per krajono.
La krajono bone skribas.

Simila afero okazas pri kovri, aperinta en la dua demando; tamen pri i la situacio estas pli komplika, ar en sia reduktita formo (kiam la aganto estas la kovromaterialo mem) i estas verbo hibrida.

En mia respondo pri la lingvaj aspektoj (RE, 1996, N-roj 7, 10, 11) mi parolis pri la limhavaj kaj senlimaj verbaj signifoj kaj agospecoj, kaj pri la verboj hibridaj, en kiuj konfuzias tiuj du signifoj. Al tiuj hibridaj verboj apartenas i.a. aflikti, bari, garni, ilustri, kai, kovri, okupi, ornami, protekti, irmi.

La nereduktita kovri normale estas verbo ne hibrida, sed limhava. i implicas iun aganton, kiu anas la staton de io, faras in kovrita. En tiu signifo la kovrao estas pasiva materialo, kiun enkondukas per (a je):

Tiam Ida metis la florojn en la pupliton, tute kovris ilin per la malgranda litkovrilo ... [Z]
Tie anka trovias rivero, kiu eliras el siaj bordoj kaj kovras la tutan landon per limo. [Z]
Dometo ... estis kovrita per pajlo [Z]
Jen ili eniris en la unuan salonon; i estis kovrita per rozokolora atlaso, kaj artefaritaj floroj ornamis iujn murojn. [Z]
La abion oni starigis en granda sabloplena vazo, tamen neniu povis rimarki, ke tio estas vazo, ar iuflanke irkae i estis kovrita per verda tofo kaj i staris sur granda kolorria tapio. [Z]
La rigardo de la knabineto penetris rekte en la ambron, kie la tablo estis kovrita per blindige blanka tablotuko kaj delikata porcelano ... [Z]

Anka la reduktita kovri povas havi limhavan signifon:

Dum la nokto la akvo leviis kaj kovris la tutan kampon

sed pli ofte oni uzas in en senlima signifo, en kiu kovri, simile al kui, ne estas rezultverbo sed esprimas senanan staton. Pri la kazinto de la kovrostato e tia signifo ne temas.

Nigra lana tuko kovris iajn harojn [Z].
Tapioj kovris la plankon [Z].

Tiu strangao aperas en la formoj aktivaj; por la pasivo oni kutime preferas la perfektaspektan participon (kovrita), kiu implicas la finstaton de la limhava agospeco, kohera kun la nereduktita kovri. Cetere, la aganto estas la kovrao; sekve, en la pasivo in enkondukas la agantoprepozicio de:

Jen i venis al granda, preska ie kovrita de limo, placo en la arbaro, kie grandaj grasaj maraj serpentoj sin volvadis kaj montradis sian abomenan blankflavan ventron [Z].
La malabundaj restaoj de la iama tegmento estis kovritaj de musko kaj de sempervivo; la efan irmon prezentis la nesto de cikonio, kiun tenis en bona stato la cikonio, dum io alia estis elmetita al ruiniado [Z].
"Nun ekstere estas vintro!" meditis la arbo. La tero estas malmola kaj kovrita de neo, la homoj ne povas min planti; tial verajne mi devas stari i tie irmite is la printempo! [Z].
iuj arboj kaj arbetaoj staris kovritaj de prujno [Z].
Tio estis bona afo, sana kaj abunde kovrita de lano. [Z].
La mallumaj seriozaj montoj estis iuj kovritaj de neo [Z].
"Mi povus blovi sur lin," diris la vento, "sed mi blovis nur sur la ardantajn karbojn kaj mi sekvis lin tra pordo en tiun ambron, en kiu suferis de frosto liaj filinoj. Lia kamizolo estis kovrita de cindro, kiu sidis anka en lia barbo kaj en liaj konfuzitaj haroj." [Z].
La altaj ondoj estis kovritaj de blanka amo ... [Z].
La tuta bordo estis ankora kovrita de putrantaj haringoj ... [Z].

Do, "vojeto kovrita de neo" estus kutima esprimo. "Vojeto kovrita per neo" estus konvena se iu aganto (alia ol la neo mem) kovris la vojeton, uzante neon kiel kovromaterialon (eble por arani skian vetkuron).

REKOMENDOJ
de la Konsultejo de la Akademio de Esperanto

La konsulta komisiono, ricevinte demandojn pri la vortoj inline skates, snowboard, halfpipe, mountainbike, gameboy, rekomendas:

Por inline skates: "ruluo", jam vaste uzata, estas uo kun radetoj aranitaj unu- a duvice; do por inline skates ni rekomendas "unuvicaj ruluoj".

Por snowboard: "glit(o)tabulo" -- unuobla skio, sur kiu starante ambakrure oni glitas la nea deklivo. Tolerebla ajnas anka la termino "netabulo".

Por halfpipe: "duontubo" -- tiuforma instalao por pendole veturi en i per rultabulo.

Por mountainbike: "mont(o)biciklo", "montarbiciklo" -- fortika biciklo taga por veturi sur natura kaj dekliva tereno ("terenbiciklo").

Por gameboy (varnomo): "ludkomputil(et)o" -- tiuspeca portebla aparateto kun ludprogramo, precipe por infanoj.

Krome oni demandis, u la terminoj "potelefono" kaj "kompaktdiskilo" estas akcepteblaj. Tion la konsulta komisiono jesis, aldonante ke por portebla kompaktdiskilo sufias kutime anka la termino "podiskilo".

La konsulta komisiono atentigas, ke tiuj i rekomendoj ne estas decido de la Akademio de Esperanto. Lingvajn demandojn iu povas direkti al la direktoro de la konsulta komisiono Stefan Maul:

Adreso: Pferseer Str. 15, DE-86150 Augsburg, Germanio
Rete: maul@newsfactory.net

SEP KANDIDATOJ POR PREMIO "LA VERKO DE LA JARO 1998"

(HK) La sekretario de La Verko de la Jaro, s-ino Mari-Roza Vilain-de Wolf, anoncis la liston de la titoloj kandidataj al la premio por 1998. Temas pri Amparolo de Istvn Nemere, Durankulak de Sabira Stahlberg, Falantaj muroj de Trevor Steele, La tunelo de Marco Picasso, Pajleroj kaj stoploj de William Auld, Tien de John Valano, Tri rakontoj pri la Miljara Paco de John Francis. La libroj estas iuj prozaj, kaj surmerkatigitaj en 1997-98. Ilin proponis almena po tri membroj de Esperanta PEN-Centro. La premion asignos la abonantaro de Literatura Foiro per referendumo kaj proklamos la Internacia Literatura Forumo en La Chaux-de-Fonds, meze de agusto 1999.

PEPO PAAS AL PLENA POSEDO

(HK) Pepo, la eta heroo kreita de Martin Burkert el Germanio, akompanos la lernanton en la nova eldono de Paoj al plena posedo, produktata de LF-koop.

La fama internacia legolibro de William Auld aperos i-jare en tute renovigita vesto grafika, interalie kun pli granda litertipo. Anka la ekzercaro estas funde reviziita, danke al juna pedagogino el Hungario, Bernadett Kozma.

Kompreneble la paoj pri Esperantio, kun diversaj adresaroj, estos anka isdatitaj, kun aparta atento pri novaj sociaj iniciatoj: ekzemple, en la isnunaj eldonoj mankis informo pri Pasporta Servo kaj Amikeca Reto!

SENSACIO EN LA GOETHE-JARO

Goethe, Johann Wolfgang von. Fasto. Partoj I kaj II / Trad. el la ger. Karl Schulze. -- Berlin: Eldonejo mondial, 1999. -- 205 paoj.

En la jaro de la 250-a datreveno de la naskio de Johann Wolfgang von Goethe en la eldonejo mondial (Berlin) us aperis amba partoj de Fasto en Esperanto.

La tradukon faris Karl Schulze (1910-1983), en kies esperantigo siatempe en GDR jam aperis la romanoj Nuda inter lupoj (Bruno Apitz, 1974) kaj la Trigroa romano (Bertolt Brecht, 1977), amba en Edition Leipzig (la lasta kunlabore kun Bleicher-Verlag Gerlingen).

La manuskripton preparis kaj redaktis por la preso Ulrich Becker. Li anka verkis kelkpartan enkondukon (El la vivo de Goethe, La literatura kreado de Goethe kaj lia Fasto, La Fasto en Esperanto, La tradukinto de Fasto: Karl Schulze). La eldonao anka enhavas ampleksan eseon de la tradukinto (La aventuro de la Fast-tradukado). Glosaro e la fino faciligas la komprenon de diversaj aludaoj en la teksto.

La libro estas solide brourita. La kovrilo prezentas grafikaojn de la uson-hinda artisto Uday K. Dahr.

iu esperantisto ne hezitu, rapide havigi al si la libron, kiel belegan donacon e en kelkaj ekzempleroj. i ja estas elstara agrumento pri la kultura valoro de Esperanto! La libro kostas nur 24 germanajn markojn kaj haveblas e la libroservoj.

Vi povas vin turni anka rekte al Mondial-Verlag

Adreso: Giselastr. 12, DE-10317, Berlin
Rete: kulturring@snafu.de

Detlev Blanke

LA FAMILIO ZAMENHOF

(HK) Grava historiografia verko de Zofia Banet-Fornalowa (Varsovio) aperos venontjare e LF-koop. Temas pri La familio Zamenhof, kiun la atorino mem tiel resume prezentas:

Rezulte de kelkjaraj esploroj kaj penetro en diversspecan fontomaterialon ekestis libro prezentanta la familion kiel valoran kaj admirindan komunaon. La leganto havas la eblecon konatii kun ilia socia kaj profesia laboro. i-kampe pluraj Zamenhofoj vere eminentis. La libro bildigas anka ilian familian vivon kaj sciigas pri la dramaj travivaoj de la proksimuloj de D-ro Zamenhof dum la periodo de Holokasto, kiam grandparto inter ili pereis. Oni povas ekscii pri la granda engaemo de pluraj Zamenhof-familianoj en la Movado kaj konatii kun la kontribuoj de kelkaj el ili por la E-kulturo. Per tiu libro la atorino deziras omai al la memoro de la iam multnombra familio Zamenhof, klera, nobla kaj homarana, el kiu ankora vivas nur kelkaj dise en la mondo.

Libro rie ilustrita, kun multaj unikaoj.

Zofia Banet-Fornalowa

NANOVFSZKY EDITORO DE JUBILEA LIBRO

(HK) Gyrgy Nanovfszky, doktoro pri lingvistiko, iama redaktoro de Planlingvistiko, eksa ambasadoro de Hungario en Moskvo, nuna prezidanto de Hungaria E-Asocio, proponis al la Asembleo de LF-koop, aperigi memorlibron omae al la 50a datreveno de d-ro Giorgio Silfer (13 septembro 1999).

La Asembleo akceptis unuanime lian proponon (kun unu sindeteno), kaj nomumis uste d-ron Nanovfszky redaktoro de la jubilea libro. Tiu "serta gratulatoria" enhavos tri sekciojn: lingvo, literaturo, komunumo. Multaj esperantologoj estos invititaj de d-ro Nanovfszky kontribui per propra eseo, pri tute libera temo, sed strikte ligita al esperanto, al unu el tiuj tri sekcioj.

Sonja Brun

KOMISARO MAIGRET SEKVAS HOLMSON EN ESPERANTUJO

Georges Simenon (1903-1989) havis nur 16 jarojn, kiam li ricevis urnalistan oficon en la krim-fako de "La Gazette de Lige" (Belgio). Tiutempe la juna Simenon ofte vizitis prizonojn, juejojn, kadavrejojn kaj krimlokojn pretigante raportaojn pri krimoj kaj akcidentoj. Balda li ekverkis anka humurajn kaj satirajn verkojn sub diversaj psedonimoj.

Fine de 1922 Simenon iris al Parizo, kie li verkis multegajn artikolojn, felietonojn kaj novelojn por francaj gazetoj. En 1929 per la romano Petro la Latvo debutis komisaro Maigret [Megre]. De tiam dum pli ol 40 jaroj Simenon verkis multajn romanojn pri Maigret.

Komisaro Maigret impresas kiel reala persono. Malkiel usonaj kaj anglaj amatoraj detektivoj (Holmes, Poirot, Dupin k.a.), Maigret estas tata oficisto, kvaza dariganta la laboron de inspektoro Lecoq -- protagonisto de policaj romanoj de Emile Gaboriau.

Maigret ne posedas la eminentan sagacon kaj deduktemon de Holmes kaj Poirot. Li estas mezklera parizano kun limigita kultura sciaro, nenia "superhomo" a karierulo. Sed li solvas misterajn kazojn dank' al la vivosperto kaj kono de la ordinara homo, kun kiu li facile identias. Eble ar Maigret foje devas rezisti kontra la tata polica sistemo por defendi ordinaran homon, kiu pro malfeliaj cirkonstancoj implikiis en misfaro, milionoj da legantoj vidas en li raran tipon de policisto kapabla kunsenti kun simpla civitano kaj protekti tiun kontra krimuloj kaj kontra polica arbitro.

Finfine dank' al kunlaboro de Daniel Luez kaj eldonejo Sezonoj, komisaro Maigret aperis en Esperantujo, unu jaron post la alveno de Sherlock Holmes per La ashundo de la Baskerviloj (Sezonoj, 1998).

La nova libro Maigret hezitas estas aetebla kontra 14 rubloj (la sendokosto aldonios) e la redakcio de La Ondo. Alilandanoj povas ricevi in e ni sendinte 10 IRKojn a e UEA, FEL kaj multaj aliaj libroservoj.

Halina Gorecka

Ricevitaj libroj

1786. Lozgaev N. Sur tranrando de ponard': Poemoj orig. kaj trad. / Edit. A.Korenkov. -- Jekaterinburg: Sezonoj, 1998. -- 24 p., il. -- (Literatura suplemento de La Ondo de Esperanto). -- (Donaco de Sezonoj).

1787. Avanhov O. M. La jogo de nutrado / Tr. el la fr. -- Frjus: Prosveta, 1992. -- 137 p. -- (Kolekto "Izvor"; No 204). -- (Donaco de Prosveta).

1788. Avanhov O. M. Sub la signo de la Kolombo: paco regu / Tr. el la fr. -- Frjus: Prosveta, 1995. -- 155 p. -- (Kolekto "Izvor"; No 208). -- (Donaco de Prosveta).

1789. Avanhov O. M. Espero por la mondo: spirita galvanoplastiko / Tr. el la fr. -- Frjus: Prosveta, [s.j.]. -- 191 p. -- (Kolekto "Izvor"; No 214). -- (Donaco de Prosveta).

1790. van Themaat W.A. La akvariinfanoj: Sciencfikcia romano. -- Lelystad: Vulpo-Libroj, 1976. -- 64 p., il. -- (Donaco de A.Korenkov).

1791. Blicher St. St. Taglibro de vila-pedelo / Tr. el la dana H.J.Bulthuis. -- Godesberg: Butin & Jung, 1922. -- 48 p. -- (Donaco de A.Korenkov).

1792. Burns R. Kantoj, poemoj kaj satiroj / Tr. el la angla R.Rossetti, W.Auld. -- 2a eld. -- Glasgow: Kardo, 1995. -- 73 p. -- (Donaco de F.Goodheir).

Ricevitaj gazetoj

e la Domparo. 1999/lasta;
Esperanto. 1999/3;
Esperanto en Azio. 1998/4;
Esperantolehti. 1999/1;
El Popola inio. 1999/4;
Ekzakte. 1999/1;
Franca Esperantisto. 1999/505;
Helianto. 1999/2;
Heroldo de Esperanto. 1999/2,3;
Internacia Pedagogia Revuo. 1999/1;
Internaciisto. 1999/2;
Israela Esperantisto. 1999/130;
KAE-Informilo. 1999/26;
Konkordo. 1999/40;
Kontakto. 1999/2;
La Brita Esperantisto. 1999/947;
La Gazeto. 1999/81;
La KancerKliniko. 1999/89;
La Ondo de Esperanto. 1999/4;
La Revuo Orienta. 1999/3;
l'esperanto. 1999/2;
Le Travailleur Esprantiste. 1999/241;
Literatura Foiro. 1999/177;
Monato. 1999/2;
Nia Bulteno. 1999/73;
Ruslanda Esperantisto. 1999/2;
Trefo. 1999/1.


M O Z A I K O

Magio en Siberio

Ni ricevis 5 solvojn de la Magiaj Kvadratoj el la februara LOdE. El ili nur unu estis ne tute korekta. Per lotumado gajnis Nikolao Neajev el Irkutsk (Siberio), gratulojn al li!

Respondoj:
1. Heliko; epizod'; ligilo; Izidor'; koloso; odoroj; 2. arumo; amator'; rapidi; utilig'; modifi; origin'.

Krucvortenigmo

Solvinte la krucvortenigmon, en la markitaj kvadratetoj vi povos legi proverbon.

Horizontale:

A. Voj' en ardeno / Verukhata best'; B. -- / Artikolo; C. Mita supernatura estao / regula sesedr'; . Ligiteco kaj reciproka konduto inter homoj / --; D. Person', ligita kun alia per reciproka inklino / Mara bird'; E. -- F. Sufikso de la aktiva futura participo / Prepozicio / Rabobest'; G. Multvalora metal' / Teksa' el lino a kanabo / --; . Nedifina pronomo / Centra organ' de la sangocirkuliga sistemo; H. -- / Militistar' / Sufikso de numeraloj; . Ne povi ne fari ion / Produkta' de kokino; I. Plata, glata / Demanda pronomo / Peceto, elemento; J. ia elementa objekto de sciado / Satelit' de la Tero; . Konciza, sencoria eldiro / Konstruao por homloado.

Vertikale:

1. Loko, priplantita per utilaj a porplezuraj vegetaoj / Ankora ne difektita de la tempo a ao; 2. Numeralo / ...-de-anejro; 3. Manao el herboj a legomoj / Honora signo; 4. Oka liter' de la greka alfabeto / Tiu, kiu sekse amas (R) / Plej alta vira vo'; 5. Tiu, kiu praktikas belarton / Honora entuziasma amasa akcept' al iu; 6. Sufikso de la pasiva prezenca participo / Numeralo / Pronomo / Finao de preterito; 7. Fel', preparita por industriaj uzoj / Naskit', infan', fil' / Interpunkcia sign'; 8. Havi inklinon / Starigi la diapazono ustan rilaton inter la sonoj de instrumento; 9. Kompatinda / Konjunkcio, uzata post supereca a malsupereca komparativo; 10. Interjekcio, uzata por esprimi iom malatan senzorgecon / Lirika poem' / Hejma servisto de riuloj; 11. Malspritulo, stultegulo / Granda, forta tuko, fiksita e la mastoj kaj streita por kapti la venton; 12. Muzikil' / Rivero, enfluanta en la Baltan maron / Alkohola trinka'; 13. Malloga / Gaso por lumreklamiloj.

Kompilis Vladimir Vyeganin (Ninij Tagil)


PRI DOLAROJ KAJ RUBLOJ

Komence de la pasinta jaro mi malfermis konton en la banko SBS-Agro kaj deponis 40 usonajn dolarojn, esperante, ke mia valuta bonhavo ne nur konservios, sed e pligrandios. Post unu jaro mi revizitis la bankon por elkontigi 10 dolarojn, kiujn mi bezonis.

Oni diris al mi, ke tio ne estas ebla.

-- Kial?

-- Tio estas malpermesita.

-- Tamen mi deponis la dolarojn por povi ilin preni iam ajn.

-- Malpermesitas!

-- Kion do mi faru?

-- Vi povas preni la rublan ekvivalenton. Ni konvertigos viajn dolarojn en rublojn, kaj vi ricevos rublojn.

-- Sed hodia mi bezonas dolarojn, ne rublojn, -- mi plu insistis.

-- Ni ne povas doni.

Estas interesa afero, sed ar mi komprenis, ke mi ne povos ricevi dolarojn, mi kapitulacis kaj konsentis pri la ruslandaj rubloj -- ja, kiel bonorda civitano, mi devas subteni la ruslandan ekonomian sistemon. Mi petis la kasistinon fermi mian konton kaj redoni al mi mian bonon.

-- Bone, -- i konsentis. -- Interalie, mi devas sciigi vin, ke i-momente je via konto estas nur 29 dolaroj.

-- Kial? -- mi miregis. -- Ja mi deponis kvardek!

-- ar ni deprenis el via konto po unu dolaro iumonate.

-- Pro kio?

-- Pro tio, ke vi ne uzadis vian konton, -- sonis la tre stranga klarigo.

-- Tiuokaze mi certe deziras fermi mian konton kaj rericevi la restintan monon!

-- Interkonsentite, tamen sciu, ke vi ricevos nur po 13 rublojn por iu el la dudek na dolaroj.

-- Kial? Ja la la kurzo, kiun via banko uzas, unu dolaro valoras pli ol 20 rublojn!

-- ar ni havas la regulon, la kiu ni rubligas la dolarajn deponojn je la kurzo 13 RUR/USD.

Verajne, la esprimo de mia vizao ne aparte plezurigis la kasistinon, kiu tuj forplandis de la gieto internen, verajne al la efo, dum mi restis plu stari, damnante min pro tio, ke mi ne lasis anta unu jaro la dolarojn en la hejmo. Post kvarona horo la bank-oficistino reaperis kaj solene deklaris:

-- Ni redonos al vi, kiel al labor-veterano, viajn 29 dolarojn je la kurzo 22.60, sed vi devas fari petskribon pri tio adrese al nia direktoro.

Mi do faris in kaj ricevis 655 rublojn 40 kopekojn.

Bronislav upin

Sur la supra foto: Esperantistoj en la Supera Ligo de "Brain-ring" (TV-studio Ostankino, Moskvo, 1999). La unua vico: ampiona teamo Sonet, Moskvo. Plej dekstre sidas Valentin Melnikov. La dua vico: la teamo Jaffa. Sidas, de maldekstre -- Boris Burda, Tatjana Lugovskaja, Anatolij Vasserman (iuj el Odeso, Ukrainio). La raporto aperis en marto, nun legu la versan gratulon de Klara Ilutovi.

Al Valentin Melnikov

Kio? Kie? Kiam? L' eventoj,
scioj, solvoj en febra bol',
de l' batalo ravaj momentoj,
granda stre' de la granda vol'.

Jen demando ektondris pafe
tra l' apuda, sed fora mond',
kaj sonoras triumfe-trafe
iam nova brila respond'.

Pli rapide, precize, sprite!
For dubemo ena kaj tim'!
Kaj de iu foje venkite
Ludu plu sen vana deprim'!

Intelektaj ludoj transportas
optimismon de mens' al mens':
Intelekto landa ne mortas,
Vivas plu ia venka pens'!

Premio per mencio
Unua akto: "Kontakto"

La nerekta instigo de Istvn Ertl kaj Viktor Saponikov, kiuj kolektas gazetajn misojn, estas lanita konkurso, en kiu premion -- (mal)ladan mencion -- ricevos la gazeto, kies redakcia koboldo plej bizare kondutis lastatempe.

La premieran premion ricevas Kontakto -- dumonata socikultura revuo de TEJO -- pro la reklama invito "Legu komiksojn en Esperanto!" Nun niaj libroservoj estas sieataj de samideanoj, kiuj la la rekomendo de Kontakto, amase mendas jenajn komiksojn:

Ludovikito. Historieto de Esperanto. Tokio, 1998. 467 paoj.
Z.Adam. Historio de Esperanto. 1887-1912. Varsovio, 1979. 8 + 144 paoj.
Courtinat L. Historio de Esperanto. Bellerive-sur-Allier, 1964-66. 1332 paoj.

Pro la 1332-paa komikso de Courtinat, Esperanto ricevu dignan lokon en la mondliteraturo!

FRAZOJ

Homoj logias kaj ligias al Esperanto pro plej diversaj kialoj, kaj komence apena imagas kion tiu lingvo, unika la origino kaj funkci-maniero, efektive donos al ili. Sed finvojainte la longajn, ofte nefacilajn etapojn de la enmovadiga itinero, ili neeviteble demandas al si kion do signifas atingi tiun provizoran celon; ili ekseras sian esperantistan identon, pro la prema neceso prikonscii al kio ili fordonadas parton, finfine tre signifan, de sia unusola vivo.

... La fakto ke ekaparteno al nia komunumo estas propravola -- plejparte nedenaska, iam esigebla --, implicas e iu ia ano malsamajn alimotivojn kaj celvortumojn. Tial nia movado, kies fortojn grandparte okupas la propra rekreado, ne povas ne koncentri multon el sia restanta energio al la konstanta serado de konsento en la vojdifinado.

Istvn Ertl (Esperanto. 1999: 3)

Tre serioza sociologia enketo lastatempe konkludis, ke 92% de la eoj estas rasistoj. Do, imagu la rezultojn, se oni enketus pri Rusio, Pollando, Kroatio, ktpktp!

Michel Duc Goninaz (La kancerKliniko. 1999: 89)

Prezidanto de IKEK Faustino Castao Vallina proponas al komunistoj okazigi "rekrut-kampanjon" en la Berlina UK. u konforme al la Kongresa Regularo?

Klare parolante, ekzistas ne malmultaj geesperantistoj, kiuj sintenas burklase en la klasbatalo. Granda parto el ili eble neniam envicios kun ni en la batalo por pli justa sociordo... Restas, tamen, alia parto el la esperantistaro kiu, jes ja, poziciias senhezite kontra iuj formoj de interhoma ekspluatado kaj pretas agadi iamaniere por plibonigi la socion kaj anigi la bazon de la mondo. Tiuj homoj estas interesaj por ni e se iuj el ili ne sin difinas kiel marksistoj nek leninistoj. Al ili devas esti adresita nia mesao...

Konkrete, mi pensas pri la ebleco de la IKEKanoj kiuj partoprenos en la i-jara U.E.Kongreso en Berlino agadu akorde por disdoni inter la kongresanaro nian alvokon. Nia alvoko devas enporti la politikan mesaon pri kiu mi temis supre. Ekzistas e ni flugfolioj jam uzitaj is nun tiucele pere de niaj k-doj en antaaj okazoj.

Internaciisto. 1999: 2

E svedoj skribas ekonomikan disertaon preska iam en la angla lingvo. Je la ekonomika instituto de la universitato de Gotenburgo, la lasta svedlingva doktora disertao datias de 1989. Post tiam aperis is oktobro 1998 58 disertaoj, iuj en la angla lingvo... En 1998 la Komisiono pri la Sveda Lingvo komisiite de la registaro, prezentis planon pri tio kiel apogi la svedan lingvon en Svedio. Unu el la proponoj estas, ke "doktoraj disertaoj en fremdaj lingvoj havu resumojn en la sveda". Tio ja estas la inverso de regulo, kiu regis is 1993!

Bo Sandelin (Internacia Pedagogia Revuo. 1999: 1)

Rakontas Trevor Steele, kiu instruas Esperanton en Litovio en kelkaj kursoj de la Litova E-Asocio:

Litovio estas mirlando por vaganta instruisto de la internacia lingvo. Mi kredas, ke e en urbeto, se E-kurso estus tage anoncita, venus pli da interesatoj ol, ekzemple, nia astralia movado sukcesas altiri tutkontinente.

... Miaj unuaj kursoj en Vilnius komenciis la 19an de oktobro, je 12.00, 14.00, 16.00 kaj 18.00. Aperis pli ol 220 homoj, pli ol la ambroj povas sidigi. Oni persvadis 80 el ili atendi la novembrajn kursojn. El la restantaj 140 restis isfine 125. Probable almena 100 volis tuj fari darigan kurson, sed ne eblis doni tian kurson, ar intertempe amasiis preska 200, kiuj intencis komenci en novembro. Do ni proponis al la 125 darigan kurson en januaro. La "problemo" estas, ke ni devis persvadi multajn novulojn prokrasti sian unuan kurson is januaro.

La Gazeto. 1999: 81

ANONCETOJ

iu vorto en la anonceto kostas 50 kopekojn por ruslandanoj. Por alilandanoj 5 vortoj kostas unu respond-kuponon. La pagon sendu al Nadeda Miajlovna eludjko je la redakcia adreso.

Peterburga E-Teatro, en sia 15-jarao, konsistas el 12 aktoroj-profesiuloj, kiuj nun volus prezenti al Esperantujo 1,5-horan teatraon Fabelo de mia vivo la kelkaj fabeloj de Hans Christian Andersen.

Adreso: RU-194156 Sankt-Peterburgo, ab. ja. 5, Gotejn V.R., Ruslando.

Mi kaj mia edzino estas Rusaj Ortodoksaj Kristanoj. Ni loas apud Teksarkana, Teksaso, Usono. Ni seras aliajn Ortodoksajn Kristanajn Esperantistojn.

Adreso: Basil (Darin) Arrick Rt.1 Box 765, DeKalb,TX 75559, USA
Rete: basil@homestead.org

Du bonkoraj fralinoj-emeloj (32 j.) deziras konatii kun fratoj-emeloj (29-36 j.) por fondi familiojn. Ni havas agrablan aspekton, grandajn grizajn okulojn. Inter niaj interesoj estas kudrado, mastrumado, trikado, muziko, ardenado, libroj.

Nadeda kaj Ljubovj: RU-432027 Uljanovsk, ab. ja. 10 000, Ruslando.

Se vi deziras fondi internacian familion, uzu nian servon.

Irina Skladnova
Adreso: RU-173014 Novgorod, ab. ja. 28, Ruslando.
Rete: Irina.skladnova@usa.net

43-jara eksarmeano deziras korespondi pri la temoj: esperantologio, Esperanto kaj komputiloj, ako; interesias pri aeteblaj libroj.

Boris Nebesnyj: RU-355019 Stavropolj, Serova, 470/1-25, Ruslando.

BIENO "NJEGU"

en vilao Hraina-Trgovie, Kroatio

PROGRAMOJ EN 1999

16-18.04. J.J.Strossmayer kun Franjo Grui
21-23.05. Problemoj de komunikado en turismo kun Oszkr Princz
11-13.06. Naturamika Semajnfino kun M.Godec
02-09.07. Kurso de la kroata lingvo kun G.Jurina
11-18.07. Kursa Semajno kun S.timec kaj aliaj
17-18.07. Interregiona kaj najbarlanda renkonteto
23-30.07. Ne tre konataj aspektoj de Esperanto kaj Zamenhof... kun d-ro H.Eichner
03-09.08. Zagorje la verda a Survoje al 55-a IJK
10-15.08. Literatura kurso kun Spomenka timec
16-22.08. La plej aktualaj temoj de astronomio kun d-ro H.M.Maitzen kaj Maja Tiljar
17-19.09. Surpriza Semajnfino

Bonvenon!

Senpagaj informiloj riceveblas de la organizanto:

Orbis Pictus
de Vinja Brankovi

Adreso: Via Leghissa 6 - 34 131 Trieste - Italio
Telefono: +39 / 040 767 875
Rete: mailto:orbispictus@iol.it

INTERNACIA FOTOKONKURSO DE "LA ONDO DE ESPERANTO"

Somero estis temo a fono en plejparto inter la 40 fotoverkoj de 15 personoj el 9 landoj (Albanio, Finnlando, Germanio, Italio, Jugoslavio, Nierio, Pollando, Ruslando, Slovenio), senditaj al nia pasintjara fotpkonkurso.

Sojle de la nord-hemisfera somero ni memorigas pri la pasint-jara somero en Balkanoj per Elerpio de Vinja Brankovi

kaj La libelo sur pino (sube), pro kiu albana fotoartisto Luan Jaupi ricevis la triam premion en la konkurso, balda reanoncota.

"Elerpio" de Vinja Brankovi Fotokonkurso-1

"La Libelo sur pino" de Luan Jaupi
Fotokonkurso-2

PERANTOJ DE LA ONDO DE ESPERANTO

ASTRIO: Leopold Patek, Martinstr. 104/38, AT-3400 Klosterneuburg
ASTRALIO: Libroservo de AEA, P.O.Box 230 Matraville N.S.W. 2036
BELGIO: Flandra Esperanto-Ligo, Frankrijklei 140, BE-2000 Antwerpen
BRAZILO: Brazila Esperanto-Ligo, Caixa Postal 03625, Brasilia, DF 70084-970
BRITIO: Esperanto-Asocio de Britio, 140 Holland Park Avenue, London, W11 4UF
BULGARIO: Ljubomir Trifonovski, pk 26, BG-3000 Vraca
EIO: Vladislav Hasala, A.Dvorka 1, CZ-696 62 Strznice
DANLANDO: Wolfgang Kirschstein, Hvedebjergvej 30, DK-8220 Brabrand
ESTONIO: Virve Ernits, Mahla 65-1, EE-0012 Tallinn
FINNLANDO: Oy Mendoservo Ak., Kivistntie, FI-05510 Hyvink
FRANCIO: Unuio Franca por Esperanto, 4 bis rue de la Cerisaie, FR-75004 Paris
GERMANIO: Esperanto-Centro, Rheinstr. 9, DE-12159 Berlin
 Manfred Fhrer, Am Stadtpfad 11, DE-65760 Eschborn
HISPANIO: Juan Azcunaga Vierna, Gen. Dvila, 127, por 7, 2 iz., ES-39007 Santander
HUNGARIO: Attila Kovacs, Pf. 374, HU-7601, Pcs
IRLANDO: Joy Davies, 9 Templeogue Wood, Dublin 6W
ISRAELO: Aleksandr Mikiev, 20/1 Hameleh-Amacja-str., IL-77484 Ahod
ITALIO: Itala Esperanto-Federacio, Via Viloresi 38, IT-20143 Milano
 Vinja Brankovi, Via Leghissa 6, IT-34131 Trieste
KANADO: Kanada Esperanto-Asocio, P.O.Box 2159, Sidney, BC, Canada V8L 3S6
KATALUNIO: Kataluna Esperanto-Asocio, Apartat 290, ES-08200 Sabadell, Katalunio
KOREIO: KEA. Kang Byeon Han Shin Core B/D No 1601 Mapo-Dong 350 Mapo-ku, Seoul
LITOVIO: Litova Esperanto-Asocio, p.k 167, LT-3000 Kaunas-C
NEDERLANDO: UEA, Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam
NORVEGIO: Esperantoforlaget A.S., Olaf Schous vei 18, NO-0572 Oslo.
POLLANDO: Maciej Wnuk, Skrytka 105, ul. Broniewskego 77-137, PL-01-865 Warszawa
PORTUGALIO: Portugala Esperanto-Asocio, Rua Joo Couto, 6, R/C-A, PT-1500 Lisboa
RUSLANDO: Nadeda Miajlovna eludjko, RU-620077 Jekaterinburg-77, p.k. 67
SLOVAKIO: Milan Zvara, Popradsk Nab. 33, SK-058 01 Poprad
SVEDIO: SEF, Lisbet Andrasson, Sdra Rrum pl 455, SE-24294 Hrby
SVISLANDO: Christoph Scheidegger, Im Schleedorn 6, CH-4224 Nenzlingen
UKRAINIO: Dmitrij Cibulevskij, ab. skr. 9307, UA-310003, arkiv
USONO: Esperanto-Ligo por Norda Ameriko, P.O.Box 1129, El Cerrito CA 94530

LA ONDO DE ESPERANTO

SENDEPENDA INTERNACIA REVUO.
1999. N-ro 5 (55)
Aperas iumonate
Fondita en 1909 de Aleksandr Saarov
Refondita en 1991
Eldonas kaj administras: Halina Gorecka
Redaktas: Aleksander Korenkov
Konstantaj kunlaborantoj: Maria Baenova, Boris Kondratjev, Viktor Kulakov, Tatjana Kulakova, Valentin Melnikov, Sergio Pokrovskij
Adreso: RU-620077 Jekaterinburg-77, ab. ja. 67, Ruslando
Telefono: (3432) 104503
Telefakso: (3432) 775252 Esperanto 104503
Elektronika adreso: hrgo@sbank.e-burg.su
Hejmpao: http:/www.geocities.com/Athens/Acropolis/3438/
Abontarifo por 1998:
 -- Internacia tarifo: 24 usonaj dolaroj a 48 nederlandaj guldenoj
 -- Orienteropa tarifo: 15 usonaj dolaroj
 -- Ruslanda tarifo: 115 ruslandaj rubloj
 -- Aerpota aldono: 4 usonaj dolaroj
Konto e UEA: avko-u
Recenzoj. Bonvolu sendi du ekzemplerojn de la recenzota libro, kasedo, disko k. a. al la redakcia adreso.
Eldonkvanto: 600 ekzempleroj
Elektronika eldono: Abonebla e nia elektronika adreso kontra 10 usonaj dolaroj
Anonctarifo:
 -- Plena pao: 200 NLG (800 rub.)
 -- Duona pao: 120 NLG (480 rub.)
 -- Kvarona pao: 70 NLG (280 rub.)
 -- Okona pao: 40 NLG (160 rub.)
 -- Malpligrandaj: 1 NLG a 4 rubloj por 1 cm
 -- Kovrilpaa anonco, kun aldono de plia koloro, kostas duoble.
Triona rabato por ripeto en la sekva numero.
Donacoj. La donacoj estas danke akceptataj e la redakcia adreso (ruslandaj rubloj) a e nia konto avko-u e UEA (devizoj).
Oni povas represi kaj traduki materialojn el La Ondo de Esperanto nur kun indiko de la fonto.

SENDEPENDA IUMONATA REVUO. 1999. No 5 (55)

ENHAVO

REDAKCIE

EFARTIKOLO

INFORMOJ: TRA LA MONDO

INFORMOJ: TRA RUSLANDO

TRIBUNO

BELETRO

CIVILIZO

LINGVO

BIBLIOTEKO

MOZAIKO

DIVERSAOJ

Al la legantoj

KION SIGNIFAS RAMISMO

Demando

Respondo

LA KVINTEZO

JAM 2000 ALIIS AL BERLINO

MEZ-EROPA KONSULTIO

La programo:

Rezolucio de Konsultio de Landaj Asocioj de Mez-Eropaj landoj. Budapest, 19-21 marto 1999

UEA KANDIDATIGITA POR LA HILTON-PREMIO

"HEROLDO" KOMUNIKAS

KONSTITUCIA ARTO VERKATA

DUA FORUMO POR LA ESPERANTA CIVITO

ERA ADIAEN, PAKTO ANTAEN

BULGAROJ AVANE

MONDKONGRESO DE PEN-KLUBO EN VARSOVIO

"PERSONA NON GRATA"

TEATRO ESPERO ALIIS AL LA PAKTO

KAMPANJO "MONO POR NOMO"

SAMARKANDO EKSTERE RILATAS

RADIKALULOJ AKTIVAS

EUROKKA REKONSTRUAS SIN

RADIO ASTRIA INTERNACIA

RUSLANDO EN LA UNUA DEKO!

KURTE

URALO: NOVA PREZIDANTO

PETERBURGA TELEVIDO

MODESTA REZULTO

INTERNACIA FAMILIO FONDITA

LOdE volonte kungratulas!

NOVA GENERACIO EN SIBERIO

MI IN LANIS KAJ VENIGIS AL APERO

MI ESPERAS, KE TEMAS PRI SENINTENCA FORGESO

RENATO CORSETTI: "UEA ESTAS RAMISMA ASOCIO"

VICPREZIDANTO-EFDELEGITO REAGAS

MI NE INTENCAS KABEI

ESPERANTO: PLI OL CENTJARA KAJ ANKORA MIRIGAS

DUOBLA GRATULO EL EIO

DOMAA ERARO

EGENO ONEGIN REELDONINDA?

El "La taglibro de l' verkisto"

Enkonduko de Fjodor Dostojevskij

Notoj de la tradukinto

RUMPANTA LEGOKULTURO (NE NUR) EN HUNGARIO

Eseo de Vilmos Benczik

Libroeldonado en Hungario (sen lernolibroj, porinfana kaj junulara literaturo)

Porinfana kaj junulara literaturo

Bibliotekoj

"BILDEKSPLODO"

LINGVA REVOLUCIO DE LA SKRIBO

PER KIO DOTAS NIN BELETRO?

FAREBLOJ KAJ FARENDOJ

U DE A PER?

Lingva respondo de Sergio Pokrovskij

Demando

Respondo

Diversaj rimedoj

Hibridaj verboj

REKOMENDOJ de la Konsultejo de la Akademio de Esperanto

SEP KANDIDATOJ POR PREMIO "LA VERKO DE LA JARO 1998"

PEPO PAAS AL PLENA POSEDO

SENSACIO EN LA GOETHE-JARO

LA FAMILIO ZAMENHOF

NANOVFSZKY EDITORO DE JUBILEA LIBRO

KOMISARO MAIGRET SEKVAS HOLMSON EN ESPERANTUJO

Ricevitaj libroj

Ricevitaj gazetoj

Rezolucio
de Konsultio de Landaj Asocioj de Mez-Eropaj landoj. Budapest, 19-21 marto 1999

Libroeldonado en Hungario
(sen lernolibroj, porinfana kaj junulara literaturo)

REKOMENDOJ
de la Konsultejo de la Akademio de Esperanto


M O Z A I K O

Premio per mencio
Unua akto: "Kontakto"