Vide el Bruselo

Rubriko de
Dafydd ab Iago
en La Ondo de Esperanto
(2010–2013)

La sendanĝera bonhumora ĉefo de Eŭropo

Ekster Eŭropo oni surpriziĝis. Kiel oni povas elekti senvizaĝan nekonatan politikiston fronte al la monde konata kaj sperta Anthony Charles Lynton Blair, eksa ĉefministro de Britio? Usonaj, japanaj kaj aliaj diplomatoj en Bruselo havas multe da malfacilaĵoj por klarigi, kiel Eŭropo faras decidojn pri la postenoj. Post tiom da militoj kaj pro tiom da nacia fiereco — certe de la grandaj Eŭropaj nacioj — ŝajne nepras elekti iun, kiu certe ne minacos, nek aŭdacos. Pli gravas, ke Eŭropaj ĉefoj plu venos al Bruselo kaj staros antaŭ la televidkameraoj.

“Nek sinjoro Van Rompuy nek baronino Ashton estas tiuj, kiujn oni nomas graveguloj. La elekto de ili indikas preferon por malpli ambicia komenco de ĉi tiuj postenoj”, — komentis Jonny Dymond, korespondanto por BBC News en Bruselo.

Van Rompuy akceptis la prezidantecon la 1an de decembro. Kiel la unua posedanto de la prezida posteno en la Eŭropa Konsilio, li havos gravan efikon al siaj posteuloj. La unuaj agadoj de Van Rompuy, kiu travojaĝis Eŭropon, jam montras ke li estos malambicia. Liaj alparoladoj dum la vizitoj de la Eŭropaj ĉefurboj ja indikas lian grandan zorgon ne ofendi aŭ tuŝi iun ŝtaton. En Slovenio li promesis “kontinuecon” kaj “koherecon”. En Milano Van Rompuy parolas pri “zorga aŭskultado” kaj konsiderado de la interesoj kaj senseblecoj de ĉiuj. En Bruselo Van Rompuy konfesas al ĵurnalistoj, ke li ne faros iun ajn politikan deklaron dum la unua monato.

La prezidanto de la Eŭropa Konsilio estas “elektita” por la periodo de du jaroj kaj ses monatoj. Ekzistas ebleco renovigi la oficon nur unufoje. Kvankam la nova ofico estis elpensita por doni homan “vizaĝon” al la Eŭropa Konsilio, oni jam havas dubojn pri ĝia efikeco. La mallonga periodo de ofico nur donas la okazon al la postenenhavanto ekkoni la dosierojn kaj labormanierojn. Sed ĝuste tiam la ofichavanto devos forlasi la postenon.

Eŭropo, kuniĝo de 27 landoj kaj pli ol 500 milionoj da homoj, nun havas la “ĝustan” homon por ĝin gvidi. Ĝi “elektis” homon kiu ofendos neniun. Simile okazis la “elekto” de la alia pinto-posteno — Alta Reprezentanto de la Unio pri Eksterlandaj Aferoj kaj Sekureca Politiko de la Eŭropa Unio. Simile al Van Rompuy, oni ne komprenis ekster Eŭropo: kial oni elektis duarangan politikistinon Catherine Ashton fronte al aro da aliaj eblecoj. Dum certa tempo eĉ la nuna brita eksterlandministro estis menciata.

“Kiom respektinda kaj amika ŝi eble estas, ŝi ne ŝajnas taŭgi al la ideala profilo de Eŭropa ministro pri eksterlandaj aferoj”, — diris observanto.

La Ondo de Esperanto. 2010. №1 (183).

Nova milito por la franca

La franca prezidanto Nicolas Sarkozy volas militi por la franca lingvo. Por atingi pli da respekto al la lingvaj privilegioj, de kiuj profitas franclingvanoj en la Eŭropa Unio, li nomis eksĉefministron Jean-Pierre Raffarin reprezentanto de la prezidanto de la respubliko por la franca lingvo.

Post la renkontiĝoj, la franclingvano Raffarin miris, ke la portugalo Barroso kaj la flandro Van Rompuy ne uzas la francan en siaj publikaj komunikoj. La eksĉefministro malkontentas ankaŭ pro tio, ke aliaj altranguloj en la Eŭropaj institucioj, perfekte sciante la francan, interkomunikiĝas angle. “La Eŭropa Unio parte havas ankaŭ franclingvan identecon”, — li klarigis al ĵurnalistoj.

“La hodiaŭa situacio de la franca ne estas kontentiga en la Eŭropa Unio”, — konstatis Raffarin. La reprezentanto de Sarkozy volis “sentebligi” la prezidantojn de la Eŭropa Parlamento, Konsilio kaj Komisiono. Tamen li ŝajne ne multe sukcesis ĉe ili. Laŭ Raffarin, Barroso klarigis, ke paroli france foje kreas “kirlobasenojn” en Bruselo ĉe la anglalingvemaj aŭskultantoj. Raffarin replikis, ke paroli nur angle ankaŭ faras la samon.

Raffarin venis kun malmulte da novaj ideoj. Li emfazis la gravecon de la instruado de la franca al EU-funkciuloj laŭ la programo lanĉita — kaj pagita de francaj impostpagantoj — en 2002. Ankaŭ gravas la “politiko de komunikado” en la diversaj eŭropaj administracioj.

La nova milito de Sarkozy kaj lia leŭtenanto Raffarin ne imponas en Bruselo. “La franca prezidanto ŝajne ne komprenas, ke homoj estas la ŝlosilo de la multlingvismo. Se la ĉefo ne parolas la francan, ĉiuj projektoj estas skribataj en la angla, lingvo kiu dissendas aliajn valorojn ol tiuj de la franca”, — rimarkis Jean Quatremer el la franca tagĵurnalo Libération.

Alia malvenko en la politiko de Sarkozy estis la elekto de la unulingva anglino Catherin Ashton kiel estrino de la Eŭropa diplomatio kaj kiel la vicprezidantino de la Komisiono. Raffarin promesas insisti ĉe Ashton por ke ŝi havu “sufiĉan” ĉeeston franclingvan en sia kabineto.

Raffarin donis novan ekzemplon de la nurangleco — la gazetaraj komunikoj de la Komisiono kaj de la unulingva anglino Ashton estis farataj unue nur angle. La franca politikisto ankaŭ timas pri la manko de franclingvanoj kiel porparolantoj de la Komisiono (nur unu francino kaj unu brit-francino). Alia problemo estas, ke la oficejoj de la anoj de la Komisionoj supermezure pleniĝas per anglalingvanoj. “Restas grandega laboro por fari, — diris Raffarin. — Ekde la komenco Eŭropo kultivis francan potencialon kaj al ĉi tio estis aldonita akvo poste”.

“En la Eŭropa Parlamento oni diras al mi, ke ĉion fari angle pli facilas kaj malpli kostas. En la Komisiono oni diras al mi, ke ĉion fari angle pli facilas kaj pli rapidas”, — li plendis.

Raffarin alvokas ŝanĝi la taktikon kaj agi. Li memorigis al ĵurnalistoj la incidenton, provokitan de anglalingvema franco en la ĉeesto de Jacques Chirac. La eksprezidanto de la franca respubliko eliris el debato, ĉar tiama — franca! — ĉefo de la eŭropaj dungantoj, Ernest-Antoine Seillière, parolis angle. “Oni devas organizi ĉi tiun demandon frankofonan. Ne temas pri tio, ke ĉiuj parolu france, sed pri tio, ke estu forta ĉeesto de la franca”, — diris Raffarin.

La Ondo de Esperanto. 2010. №2 (184).

La angla venkas

La Eŭropa Unio estas granda eksperimento. Ŝajne neniam en la historio de la homaro kunfluis tiom pace la evoluo de tiom da diversaj nacioj. Ĉiam antaŭe la unuiĝon puŝis perforto aŭ domino de unu nacio super alia(j). Tamen sub tiu ŝajno de egaleco, la unuiĝo realiĝas ĉiam pli angle.

Laŭ la reguloj ĉiu membro-ŝtato havas la rajton je unu membro de la Eŭropa Komisiono. Tio signifas ke estas ankaŭ 27 proparolantoj, kiuj respondecas pri rilatoj kun ĵurnalistoj kaj amaskomunikiloj en siaj respektivaj kampoj. La proparolantoj ne nur garantias, ke Eŭropo estas en la menso de 500 milionoj da homoj, ili ankaŭ grave influas la komunikad-politikon de la Eŭropa Komisiono.

Bonŝance eĉ la plej anglalingvemaj altrangaj burokratoj konstatis, ke ne eblas doni 20 el 27 postenoj al parolantoj de nur unu el la 23 oficialaj EU-lingvoj. “La proceduro de la postenigo ankoraŭ daŭras, kaj ŝanĝoj eblos”, — diris la ĉefa proparolantino Pia Ahrenkilde Hansen. Post kelkaj tagoj kaj multe da plendoj, la nova listo montris ke “nur” 12 el la 27 proparolantoj estas denaskaj parolantoj de la angla.

“Post la pligrandiĝo en 2004 ni vidis la komencon de nova inklino al favorigo de funkciuloj kiuj havas la anglan kiel gepatran lingvon en la salono de gazetaro, — klarigis Lorenzo Consoli, prezidanto de la Asocio Internacia de la Gazetaro. — Tio prezentas la riskon favorigi la lingvan kriterion dum selektado de proparolantoj malavantaĝe al la kvalifikoj aŭ komunikkapabloj… La lingva domino de la angla povas havi efikojn kulturajn kaj politikajn”.

“En EU-institucioj la angla disvastiĝas je la kosto de aliaj potencialaj pontlingvoj, aparte la franca kaj germana. La malpli internaciaj lingvoj de la ceteraj membro-ŝtatoj havas en la realo malmultajn rajtojn. Alivorte, ekzistas silenta akcepto de la hierarkio de la EU-lingvoj”, — notis Robert Phillipson en sia brila analizo Internaciaj lingvoj kaj internaciaj homaj rajtoj. La kialo estas klara: la manko de komuna lingvo, ĉar laŭ la unua decido (1958/1) rajtas esti lingvoj de EU tiuj, kiuj estas oficialaj sur la teritorio de membro-ŝtato.

Phillipson klare montras la mallogikecon de la lingva politiko en EU. Unu post alia novaj lingvoj aldoniĝas, sed la statuso de la oficiala lingvo malfortiĝas. En 1958 la kvar ĉefaj lingvoj de la fondoŝtatoj (la nederlanda, franca, germana kaj itala) teorie havis egalajn rajtojn. Tamen poste oficialiĝis la dana kaj angla en 1972. En 1981 venis la greka. La portugala kaj hispana oficialiĝis en 1985; la finna kaj sveda en 1994; la litova, estona, hungara, latva, malta, pola, ĉeĥa, slovaka kaj slovena en 2004. En 2005 aldoniĝis la irlanda; kaj en 2007 la bulgara kaj rumana.

“Probable la egaleco de oficialaj lingvoj ĉiam estis fikcia. La franca estis la ĉefa lingvo dum la fruaj jaroj de la EU-Komisiono en Bruselo kaj restas tia sur kelkaj kampoj, — atentigis Phillipson. — La germanoj akceptis tion, kvankam politikaj kaj komercaj estroj foje plendas, ke germanaj interesoj suferas pro tio, ke la germana fakte ne havas la samajn rajtojn”.

La malfortiĝo de la statuso de la oficialaj lingvoj (krom la angla, kompreneble) daŭros. En 2012 Kroatio verŝajne aliĝos al EU, kaj tiam la kroata estos la 24a oficiala lingvo. Post jaroj aldoniĝos la serba, montenegra kaj bosnia. Kvankam antaŭ dudek jaroj oni konsideris ĉi tiujn lingvojn variantoj de la serba-kroata, EU nur devas agi laŭ la regulo 1 de la Konsilio de 1958. Laŭ ĝi ĉiu ŝtato rajtas aldoni la oficialan lingvon, menciitan en sia konstitucio. Por la interpretservoj komenciĝos granda problemo: ĉu antaŭvidi interpret-loketojn por interpretistoj el kvar lingvoj aŭ nur el unu?

Ĉu antaŭvidi apartajn interpretloketojn por la kroata, serba, montenegra kaj bosnia lingvoj?
(Foto de la Eŭropa Parlamento)

La Ondo de Esperanto. 2010. №3 (185).

Ĉu kaj kiam EU aldonos aliajn lingvojn?

En lingvaj aferoj Katalunio ofte montras la vojon al aliaj nacioj sen ŝtatoj. Ekde la restarigo de demokratio la malgranda kataluna nacio revigligas sian latinidan lingvon post jardekoj de premado fare de la hispania registaro sub generalo Franco. Lastatempe Katalunio puŝas por pli granda agnosko de sia lingvo je la eŭropa nivelo. Tio komenciĝis en 2005, kiam la irlanda aldoniĝis kiel oficiala EU-lingvo. La adapto de la eŭropunia regulo №1 de la 1958a jaro ne nur agnoskis la irlandan kiel oficialan lingvon, sed ankaŭ aldonis novan kategorion de “kun-oficialaj” lingvoj por la kataluna, eŭska kaj galega.

Laŭ la nuna hispania registaro, la statuso de kun-oficiala lingvo devas sufiĉi por la plendemaj parolantoj de la aliaj hispaniaj lingvoj. Tamen laŭ membro de la Eŭropa Parlamento, Oriol Junqueras, la hispania registaro ne plenumas eĉ la interkonsentojn kun la eŭropaj institucioj pri la uzado de la kunoficialaj lingvoj. Junqueras, kiu organizis konferencon por premi por plena oficialigo de la nunaj kun-oficialaj lingvoj, ŝajne perdis ĉiun esperon je konstruiva aliro de la nuna hispania registaro.

Junqueras akuzas la hispanian registaron pri neplenumado de promesoj faritaj en 2005. Ekzemple, Hispanio ankoraŭ ne nomumis landan institucion respondecan pri tradukado. Hispanio ankaŭ ne plenumis la promeson traduki gravajn eŭropuniajn dokumentojn katalunen, eŭsken kaj galegen. Plie, la tuta sistemo — laŭ kiu leteroj estas resendataj inter Bruselo kaj Hispanio por tradukado — estas neefika kaj temporaba.

Junqueras, ano de la kataluna partio Respublika Maldekstro (Esquerra Republicana), membras en la Eŭropa Libera Alianco, kuniĝo de maldekstraj regionaj kaj sendependistaj partioj. La Alianco alvokas al plena statuso por la lingvoj kiel la kimra, skot-gaela, kataluna, eŭska, kaj ankaŭ la rusa, parolata de milionoj da homoj en la Eŭropa Unio. Endanĝerigitaj lingvoj, kiel la korsika kaj bretona, devas esti protektataj en EU.

Laŭ Junqueras, bona momento por aldoni kun-oficialajn lingvojn venos en 2012 aŭ 2013. Tiam Kroatio kaj Islando povos plenumi ĉiujn kondiĉojn por aliĝi al la Eŭropa Unio, kaj do necesos oficialigi la islandan kaj la kroatan lingvojn. Tio ne nur aldonos du lingvojn al la ekzistantaj 23, sed ankaŭ povos malfermi la pordon al (ankoraŭ) neoficialaj lingvoj.

Laŭ Junqueras, katalunaj, eŭskaj kaj galegaj partioj devas insisti — kaj minaci ne apogi la centran hispanian registaron — pri la aldono de siaj naciaj lingvoj. Tio ankaŭ malfermos, iom poste, la pordon por la aliaj kun-oficialaj lingvoj: la kimra kaj la skot-gaela.

La prezidanto de la Eŭropa Libera Alianco, Jill Evans el Kimrio, alvokas Eŭropon finfine ŝanĝi sian maldemokratian aliron al neoficialaj lingvoj. “Ni parolas ĉiam pri tio, kiel Eŭropo evoluigu pli bonan rilaton kun siaj civitanoj. Ne ekzistas pli bona metodo por komenci ol uzi la lingvojn kiujn popoloj vere parolas”, — ŝi diris. Aldone al la 23 oficialaj lingvoj, tio ankaŭ signifas paroli la neoficialajn lingvojn de ĉirkaŭ 40 milionoj da homoj en EU.

Dum konferenco en la Eŭropa Parlamento, Evans notis historian okazon por sia propra lingvo, la kimra. “Mi estas tre kontenta pro tio, ke mi estas la unua membro, kiu parolas kimre kun interpretado en la Eŭropa Parlamento. Tio estas historia tago, — diris Evans, prezidanto de la Eŭropa Libera Alianco, kiu ankaŭ kunlaboras kun la verduloj. — Nepras, ke la diskriminacio kontraŭ kelkaj lingvoj finiĝu, kaj estu egaleco por ĉiuj, kiuj vivas en la Eŭropa Unio”.

Flandra membro de la parlamento Frieda Brepoels, ankaŭ el la Eŭropa Libera Alianco, samopinias: “Nepras por la demokratia legitimeco de la Eŭropa Unio ke civitanoj povu sekvi la laboron de la institucioj en siaj propraj lingvoj. Nur tiel ili povos sin senti pli enplektitaj kaj nur tiel ili povas plene partopreni en la eŭropa projekto”.

La Ondo de Esperanto. 2010. №4 (186). 

Ĉu Belgio eksplodos?

Kiel gastiganto de la ĉefurbo de la Eŭropa Unio, Belgio kaj Bruselo havas influon pli fortan, ol oni povintus imagi surbaze nur de la grandeco kaj povo de la lando kaj urbo.

Kio povas okazi? Plej ofte oni pensumadas, kiom longe Belgio daŭros en sia nuna formo. Ĉu Flandrio baldaŭ sendependiĝos? Ĉu Bruselo fariĝos parto de ŝtato kun Valonio. Ĉu la suda nur franclingva Valonio fariĝos parto de Francio? Evidente, la multnacia kaj multlingva ŝtato Belgio ne estas bela ekzemplo de harmonia kunvivado de diversaj popoloj. Eĉ se nur unu homo mortis en la longdaŭra konflikto inter valonoj kaj flandroj — kaj laŭdire tiu mortis pro korinfarkto — Belgio neniam sukcesis en siaj 150 jaroj trovi formulon por sekurigi la harmonian kunvivon de siaj popoloj. La problemoj daŭre iras ĉirkaŭ la sama temo: flandroj spertas la “perdon” de Bruselo kiel ĉefe nederlandlingva urbo kaj daŭran premon de la franca lingvo.

“Ĝis la fino de la dek-naŭa jarcento, Bruselo estis flandra urbo. Kiel en aliaj flandraj urboj, la elito tiam parolis france, sed, malkiel en aliaj urboj, kie la flandra emancipo nuligis la uzadon de la franca lingvo, en Bruselo ĝi plu uzis la francan, kaj finfine la resto de la popolo de la urbo franciĝis”, — notas Filip Van Laenen, flandra aktivulo, kiu nun loĝas en Norvegio.

“Mi ne spertis pli da diferenco inter flandro kaj valono, ol inter du flandroj aŭ inter du valonoj; mi konstatis multe da bonvolemo inter alilingvanoj eĉ neesperantistaj. Tamen, vidate el eksterlande, la interkompreniĝo inter belgoj ne ŝajnas ideala. La kaŭzo de la problemoj estas la miskono de la faktoj kaj la misinformado de la amaskomunikiloj”, — pensas esperantisto Raymond Gerard. Laŭ li, la flandraj separatismaj partioj esperas, ke, kiam la belga ŝtato ne plu estos regebla, la regionoj mem devos transpreni la kompetentojn, kiuj ne plu estos plenumeblaj de la mortanta ŝtato. “Flandrio provos alproprigi ĉiujn povojn de la ŝtato kaj pruvi, ke la regiono mem kapablas pluevolui sen la balasto de la malriĉa Sudo. La arte difinita lingva limo inter Flandrio kaj Valonio iĝos fakta ŝtata limo”, — aldonas Gerard.

Eĉ ene de belga Esperantujo, komunikado kaj kunagado malfacilas inter flandraj kaj franclingvaj esperantistoj (krom en Bruselo). “Iritas min, ke en Belgio la Esperanto-agado estas organizita per lingvo. Mi bedaŭras tion”, — plendis franclingva esperantisto en belga Esperanto-forumo. Ene de la flandra movado oni klarigas la mankon de kunagado per praktikaj kialoj, ekzemple, la bezono je subvencioj de la flandra regiono (ankaŭ por dungito) aŭ la distanco inter la sidejo de la Flandra Esperanto-Ligo (FEL) kaj la agadoj de valonaj esperantistoj en urboj kiel Liège, Namur kaj Louvain-La-Neuve. Eĉ Bruselo ŝajnas malproksima loko. “Se FEL ne atentus la regulojn de la Flandra Komunumo, ĝi devus tuj fermi la centron kaj ne plu povus pensi pri iu profesia aktiveco”, — rimarkis FEL-estrarano en ret-debato.

Se belgaj esperantistoj — kun komuna lingvo Esperanto — ne povas efike interkomunikiĝi kaj kunagadi, kiajn ŝancojn havas neesperantistoj en la multlingva lando? Laŭ multaj flandroj la nura solvo estas sendependeco de Flandrio. Unu el la kialoj por la daŭrigo de la belga ŝtato, krom ebla volo kunvivi aŭ almenaŭ ne sendependiĝi, estas ke Flandrio ne aŭtomate fariĝus membro de la Eŭropa Unio. En 2004 la tiama prezidanto de la Eŭropa Komisiono Romano Prodi klare diris, ke regiono, kiu fariĝus sendependa de membro-ŝtato, devos fari peton por fariĝi membro. La nuna prezidanto de la Komisiono, José Manuel Barroso ne estas tiom certa pri la afero. “Ĉi tiu demando tuŝas multajn aferojn, kiuj rilatas al la internacia juro. Ne estas kutimo de la Komisiono doni opinion pri kazoj, kiuj estas teoriaj”, — diris Barroso.

Ĉiuokaze, Belgio frontas seriozajn problemojn. Eksĉefministro nun vane provas trovi solvon por unu el la plej grandaj demandoj. Kio devas okazi kun la komunumoj ĉirkaŭ Bruselo, kie franclingvanoj dum la lastaj jaroj fariĝis plimulto. Ĉu ili devos esti eltranĉitaj el Flandrio kaj fariĝi parto de Bruselo? Preskaŭ ĉiuj flandraj politikistoj rifuzas tion. Franclingvaj politikistoj, tamen, rifuzas agnoski ke la franclingvaj enloĝantoj loĝas en Flandrio.

Bruselo – la ĉefurbo ne nur de Eŭropo, sed ankaŭ de ĉiam pli disa lando (Eŭropa Komisiono)

La Ondo de Esperanto. 2010. №5 (187). 

Petrolo-sabloj timigas Eŭropon

“Eĉ se la emisiado estos stabiligata je la hodiaŭa nivelo, nur 20 jaroj da plia emisiado donos 25-procentan probablecon, ke la varmiĝo superos 2 C°. Ĉiu jaro da prokrasto pliigos la ŝancojn ke varmiĝo superos 2 C°”, — analizas Manfred Westermayer surbaze de laboro de grupo da renomaj sciencistoj. Por kontraŭstari tion, EU pli frue promesis malaltigi CO2-emisiojn je 30%. Ĝi starigis leĝojn ne nur por redukti la emisiojn sed ankaŭ por altigi la uzadon de renovigeblaj energioj.

Spite al la agnosko de la danĝero, aktivuloj timas ke nenio vere ŝanĝiĝas. Emisioj iom malkreskas en Eŭropo kaj Usono, sed plejparte pro la malfortiĝo de la ekonomio. Pli grave, grandaj nafto-kompanioj preparas relanĉon de la ekonomio pere de la esplorado de novaj sed dubindaj nafto-rimedoj.

Eĉ la katastrofa tralikiĝo de nafto al la maro proksime al Usono ne haltigas planojn pligrandigi produktadon de nafto el petrolo-sabloj — unu el la plej diskutindaj manieroj akiri nafton. Restas espero, ke eble nun, post la katastrofo en Usono, oni pli pripensados la danĝerojn. La 4an de majo eĉ la usona prezidento Barack Obama agnoskis, ke la tralikiĝo de nafto en la Meksika Golfo estas “grava defio”. Obama nun promesas, ke la Usona registaro uzos ĉiujn eblajn rimedojn por kontroli kaj superregi la influojn, alportitajn de la tralikiĝo de nafto.

Norde de Usono, en Kanado, la registaro fortigas la produktadon de petrolo-sabloj. Tio estas nafto, trovita en duonsolida formo miksita kun sablo kaj akvo. “Eŭropo riskas fariĝi medi-aĉulo se ĝi ne efike agados kontraŭ la eniro de petrolosabla natfo al eŭropaj merkatoj”, — diras Darek Urbaniak el la asocio Amikoj de la Tero.

“La media damaĝo kaŭzita de petrolo-sabloj estas ekster Eŭropo, sed la spuro de detruo kondukas al ĝia pordo”, — Urbaniak argumentas ke la esploro de petrolo-sabloj ne nur pligrandigas la klimatan krizon, sed ankaŭ malhelpas al Eŭropo redukti la emisiadon.

Laŭ nova raporto de Amikoj de la Tero, Kanado gvidas la evoluon de novaj teknikoj rilate al petrolo-sabloj. Sed la nova produkto-maniero de nafto internaciiĝas. Ankaŭ la Eŭropaj nafto-kompanioj BP, Shell, Total kaj ENI komencas esplori por petrolo-sabloj tutmonde, specife en Kongo, Venezuelo, Madagaskaro, Ruslando, Jordanio kaj Egiptio. Ne nur la medio suferas — la petrolo-sabloj ofte signifas katastrofon kaj finon por lokaj komunumoj.

Laŭ Urbaniak, la nuntempaj eŭropaj leĝoj ne sufiĉe agnoskas la danĝeron de nafto-produktoj kun ege alta nivelo de emisiado. Nafto el petrolo-sabloj povas kaŭzi emisiadon de forcej-efikaj gasoj de trioble ĝis kvinoble pli ol la normala nafto.

La raporto de Amikoj de la Tero atentigas pri la negativaj efikoj pri arbaroj, grandega kvanto de toksaj elĵetaĵoj kaj malŝparo de akvo. Se Eŭropo nun komencos grandskale aĉeti nafton el petrolo-sabloj ĝi nuligos la bonan efikon de emisio-reduktado kaj kreskanta uzado de la renovigeblaj energioj.

La Ondo de Esperanto. 2010. №6 (188). 

Belga ekzemplo de disfalo

Membroj de la Eŭropa Parlamento, diplomatoj kaj ĵurnalistoj en Bruselo kutimas je glata sinsekvo de prezidantecoj en la Eŭropa Unio (EU). Ne ĉi-foje. Belgio, kunfondinto de EU, nun frontas la plej gravan krizon de sia ekzisto. Post la junia voĉdonado politikistoj de la du ĉefaj komunumoj, franclingva kaj nederlandlingva, malfacile kunlaboras. Malfeliĉe por Eŭropo, Belgio ĝis la jarfino prezidos la Konsilion de EU.

Belgio ne baldaŭ havos novan registaron. Optimisme, la gajnintoj esperas starigi novan registaron en septembro 2010. Tio signifus, en la plej bona kazo, ke almenaŭ triono de la sesmonata belga prezido de la Konsilio de Eŭropo estos senregistara. Multaj observantoj kredas, ke Belgio bezonos pli da tempo por starigi novan registaron. Post la voĉdonado en 2007, la politikaj partioj bezonis 294 tagojn por starigi registaron.

Belgio disfalas malrapide sed certe. La ĉefo de la Nova Flandra Alianco (NFA), Bart De Wever, malferme diras, ke li volas, ke Belgio malaperu. Tamen li estas sufiĉe inteligenta por ĉiam substreki, ke la sendependa Flandrio venos nur post jaroj de negocado kun la franclingva Belgio.

NFA venkis en junio kun ĉ. 30% da flandraj voĉoj. Unuafoje, malferme sendependista partio gajnis la plej grandan nombron da voĉoj en Flandrio. NFA volas, ke Belgio unue evoluu al konfederacio. La centra ŝtato respondecu nur pri la defendo kaj eksterlandaj aferoj. Kaj la konfederacio post iom da tempo povos malaperi. Tiel Flandrio iĝus sendependa ŝtato.

Aliflanke de la lingva muro, en Valonio, gajnis la franclingvaj socialistoj. Kvankam Belgio frontas gravegan buĝetan deficiton, la socialistoj volas altigi la sociajn elspezojn. Belgio nun ŝuldas ĉirkaŭ 340 miliardojn da eŭroj, do — sian malnetan enlandan produkton por unu jaro. Sen registaro ĝi ne povas redukti la buĝetan deficiton kaj tiel riskas la samajn financajn atakojn, kiujn suferas Grekio. Spite al tiaj problemoj, la Socialista Partio gajnis ĉ. 37% da voĉoj en Valonio per politika programo promesanta pli da elspezoj.

La politikaj elitoj en Belgio ŝajne komencas akcepti, ke ili devas reformi la ŝtaton. “La rezulto de la voĉdonado en Belgio povas esti vidata de la internacia komunumo kiel granda problemo. Tamen la realeco estas tute alia, — diris Elio di Rupo, ĉefo de la valonaj socialistoj. — Mi estas konvinkita, ke ni atingos akcepteblan kompromison kaj ekvilibran institucian akordon. Ni faros ĉion por stabiligi nian landon”.

Aliflanke, Bart De Wever komprenas ke, oferante la postenon de la ĉefministro al la plej granda franclingva partio, li gajnos iom da fido en la suda parto de la lando. Tamen De Wever estas ankaŭ memorata kiel homo kiu diris: “Estas multe da simpatiaj valonoj, sed ŝajne mi neniam ilin renkontas”. Tiaj citaĵoj longe restas en la kapoj de franclingvaj belgoj.

La Ondo de Esperanto. 2010. №7 (189).

La esperanta nacio

Por tio en Eŭropo eĉ ne mankas mono. Estas tiom da fondusoj, ke la avara Rumanio eĉ ne povos plene uzi la monon, kiun Eŭropa Unio pretas doni. Inter 2007 kaj 2013 ĉirkaŭ 13 miliardoj da eŭroj de la Eŭropa Socia Fonduso estos elspezitaj por integriĝo de romaoj kaj aliaj grupoj en malfacilaj sociaj situacioj. La mono celas faciligi aliron al loĝejoj, edukado, trejnado kaj laboro. “Mankas ne mono, sed la bona vojo ĝin uzi”, — agnoskas funkciulo en Bruselo.

Laŭ la burokrata tradicio de Bruselo, eŭropaj funkciuloj nun kontraktas bone pagatajn eksterajn fakulojn por studi la problemon kaj emfazi la plej efikajn projektojn kaj strategiojn.

La franca ŝtata sekretario respondeca pri eŭropaj aferoj Pierre Lellouche ĉi-somere atakis Bruselon pro — laŭ li — mankanta efikeco spite al troa elspezo de mono pri integrigaj strategioj. Li petis de Belgio, kiu nun prezidas EU, kaj de aliaj membro-ŝtatoj urĝan debaton pri integriĝo de romaoj. La franca politikisto kritikas problemojn de la junulara krimeco kaj la trafiko de infanoj kaj junuloj. Lellouche ankaŭ kritikas la alvenon en Francio de “homoj kiuj ne volas integriĝi en socio” kaj ties malemon respondeci por si mem.

Francaj politikistoj rimarkigas, ke, ekzemple, Bulgario, Rumanio kaj Slovakio malsukcesis starigi efikan politikon por integrigi romaojn kaj faciligi al ili laborpostenojn, loĝejojn kaj sociajn rimedojn por partopreni la “normalan” vivon.

Ankaŭ en Bruselo oni komentas ke orient- kaj centreŭropaj ŝtatoj ne profitas de la eŭropaj financaj ebloj por kunlabori kun romaoj kaj iliaj asocioj. Evidente, Rumanio estas la plej malbona en la klaso. Estas ĉirkaŭ 2 milionoj da romaoj en Rumanio, kvankam la registaro en Bukareŝto insistas pri nur 537 mil romaoj. Aliaj landoj kun grandaj romaaj komunumoj estas Slovakio (500 mil) kaj Bulgario (750 mil).

“Rumanio ne faris sian laboron, — klarigis romaa aktivulo Ciprian Necula al unu el la raraj francaj ĵurnalistoj. kiuj enketis en Rumanio mem pri la situacio de romaoj. — La ŝtato permesis flori al homa trafiko kaj prostituado kaj surpapere kreis kelkajn projektojn celante kontentigi eŭropanojn”.

Ĉi-somere la franca prezidanto Nicolas Sarkozy instigis al la detruado de ĉ. 500 neleĝaj romaaj tendaroj en Francio. Francio estas la plej elstara ekzemplo de kontraŭromaa politiko, sed ne la sola. Italio en 2008 eligis milojn da romaoj al Rumanio kaj Bulgario. Tia politiko daŭras. Ankaŭ Germanio, Danlando kaj Svedio plu resendas “hejmen” milojn da romaoj, precipe al Kosovo, kie ili frontas diskriminacion, terurajn vivokondiĉojn kaj senesperon. “Estas klara kaj sistema programo de EU-registaroj celanta romaojn”, — diras Anneliese Baldaccini, advokato ĉe Amnesty International en Bruselo.

“Malriĉeco, diskriminacio kaj aro da aliaj aferoj faris neeltenebla la vivon de romaoj en iliaj gepatraj landoj”, — diras Robert Kushen, direktoro de la Eŭropa Centro por la Rajtoj de Romaoj en Budapeŝto. Li alvokas, ke EU sekurigu por romaoj la rajton de libera movado en la Unio.

Tamen ne ŝajnas, ke la Eŭropa Komisiono faros multe por protekti romaojn uzante la bazan rajton de libera movado. “La ebleco ellandigi la romaojn estas respondeco de la ŝtatoj-membroj”, — konstatas Matthew Newman, porparolanto de Viviane Reding, la eŭropa respondeculo pri justico. La ŝtatoj mem decidas kiel apliki la principon de libera movado. En aprilo ĉi-jara Reding mem agnoskis, ke la situacio de la romaoj eĉ plimalboniĝis.

La Ondo de Esperanto. 2010. №8–9 (190–191). 

Hispanio plu perdas tempon

Komence de septembro la milita movado ETA (Euskadi Ta Askatasuna = Eŭskio kaj Libereco) anoncis, ke ĝi ne plu “atakos”. Laŭ ETA tio estas anonco de batalhalto. Fakte, ETA ne plu “atakis” ekde la somero de 2009, kvankam intertempe franca politikisto mortis per “defendaj” pafiloj de ETA-anoj.

Pluraj membroj de la Eŭropa Parlamento ne konsentas kun Rubalcaba. Laŭ ili, Hispanio perdas ŝancon starigi pacon en Eŭskio. “En Norda Irlando, la Eŭropa Unio faris kontribuon signifan por estigi kaj fortigi la pacan proceson, kiu estis starigita en 1998, — diris François Alfonsi, membro de la Eŭropa Parlamento el Korsiko. — Ankaŭ en Eŭskio necesas ke EU plenumu siajn respondecojn”.

Alfonsi ricevis apogon de alia membro de la Eŭropa Parlamento, Oriol Junqueras el Katalunio. Laŭ Junqueras, la anonco de ETA estas baza paŝo al paco. “Nun estas tempo por la registaro kaj partioj en Hispanio adopti malavaran sintenon por faciligi al ETA unuflankan, senkondiĉan kaj finofaran anoncon pri halto de perforto”, — aldonis Junqueras. Laŭ ĉi tiu kataluna politikisto nepras, ke la hispania registaro kunlaboru kun ĉiuj sektoroj de la socio en Eŭskio.

Eĉ laŭ la konservativa ĵurnalo Financial Times (Londono), valoras la penon diskuti pri paco kun ETA. Ĉi tiu financa tagĵurnalo, en redaktora artikolo, sugestas ke Hispanio denove faru “laŭleĝa” la partion Batasuna, konsiderata de la registaro en Madrido kiel la politika brako de ETA. Nepras ankaŭ revenigi al Eŭskio la malliberigitajn ETA-anojn el prizonoj en aliaj partoj de Hispanio. Tiel iliaj familianoj povus ilin viziti en Eŭskio sen esti devigita vojaĝi foje milon da kilometroj.

Laŭ la hispania ministro Rubalcaba, estas neniu simileco inter la paco en Norda Irlando kaj la nuna situacio en Eŭskio. Malbonŝance, la sinteno de Rubalcaba kaj de la hispania registaro montras, ke ili pravas. En la kazo de Norda Irlando, iom post iom akceptiĝis en Londono ke la popolo tie mem havas la rajton decidi pri sia futuro. En Madrido oni plu koleriĝas pri la ebleco — kaj ne rajto — de popoloj en regionoj kiel Katalunio kaj Eŭskio decidi, ĉu ili volas aŭ ne resti en Hispanio.

Post la lasta batalhalto (2006), ETA mortigis du personojn ĉe la flughaveno de Madrido.
(Foto el Wikimedia Commons)

La Ondo de Esperanto. 2010. №10 (192).

La franca malpli uzata

En 2009 nur 8.32% de ĉiuj dokumentoj, tradukitaj en la Komisiona tradukservo, estis originale francaj. Preskaŭ 75% de ĉiuj dokumentoj, tradukitaj de la Komisiono, estis skribitaj angle. En la germana, la tria “procedura lingvo”, estis skribita nur sensignifa (2.74%) parto de la tradukitaj dokumentoj.

La statistiko montras la malplialtiĝon de la uzado de la franca. En 1997 la angla estis la fontlingvo por 45% da dokumentoj, kaj la franca havis la honoran nombron 41%, kaj lingvo de Goethe kaj Schiller nur 5%. Eĉ en 2000 la franca estis signife reprezentata kiel procedura lingvo en la Komisiono: tiam 32% de ĉiuj dokumentoj estis originale franclingvaj, kaj 26% en 2004 — la jaro kiam deko da novaj centreŭropaj landoj aliĝis al la Eŭropa Unio. Sed post du jaroj, en 2006, la parto de la franca abrupte reduktiĝis ĝis 14%. En 2008 inter 1.8 milionoj da paĝoj tradukitaj, nur 12% havis la francan kiel la fontlingvon (72% la anglan, 3% la germanan, kaj 13% aliajn lingvojn). La nombrojn por 2009 vidu en la komenco de la artikolo.

Komparu mem: 41% en 1997 kaj 8,32% en 2010. Jen la lingva efiko de la pligrandiĝo de la Eŭropa Unio. En 2004 kaj 2007 aldoniĝis dek du novaj lingvoj, kaj, kune kun la irlanda oficialigita en 2005, en EU nun estas 23 oficialaj lingvoj. Preskaŭ ĉiuj novaj oficistoj el la centra kaj suda Eŭropo, nek pretas, nek povas lerni unu plian fremdan lingvon samnivele kiel la anglan. Kaj eĉ se ili volas, la daŭra kaj ĉiutaga uzado de la angla, kiel la “komuna” lingvo ene de la Eŭropaj institucioj, lasas al ili nek spacon nek tempon lerni la francan.

Spite al la evidenta malgraveco de la 22 aliaj lingvoj, la Eŭropa Komisiono deklaras, ke ĝi egale traktas siajn 23 oficialajn lingvojn. Ĝi ankaŭ insistas pri la fakto, ke estas apogataj pli ol 60 indiĝenaj Eŭropaj lingvoj. Oficistoj klarigas, ke la lingva politiko estas evoluigata por respekti la lingvan diversecon kaj por promocii multlingvismon.

Tiaj asertoj ne konvinkas la francan ĵurnaliston Jean Quatremer. Li certas, ke neanglaj parolantoj estas malfavorataj. Li kritikas la fakton ke la gazetara servo de la Komisiono favorigas la anglan, kaj ke departementoj financaj kaj ekonomiaj funkcias nur angle.

“Malgraŭ tio, ke la Eŭropa Centra Banko havas sidejon en Frankfurto kaj ĝia prezidanto estas franco Jean-Claude Trichet, ĝi laboras nur angle, eĉ se Britio ne estas membro de la eŭro-zono”, — atentigas Quatremer. “Ĉi tiu unulingvismo donas grandegan privilegion al anglalingvaj amaskomunikiloj, kiuj disponas je konkurenca avantaĝo senprecedenca, kaj, ankaŭ al denaskaj parolantoj de la angla. Fine novzelandano aŭ aŭstraliano ricevos laboron en la Eŭropaj institucioj pli facile ol hispano, polo aŭ franco”, — konkludas la ĵurnalisto.

La Ondo de Esperanto. 2010. №11 (193).

Ne! al la lingvoj en danĝero

Eĉ pledoj de altrangaj politikistoj ne ŝanĝis la decidon de EK. La decido havos klarajn negativajn sekvojn por neŝtataj aŭ endanĝerigitaj lingvoj, kiujn parolas entute ĉirkaŭ dekono de la loĝantaro de la Eŭropa Unio (EU).

La ĉesigo de la financado estas logika sekvo de la ŝanĝo de la EU-reguloj en 2007. Projektoj defendantaj malmulte parolatajn lingvojn ekde tiam devas konkurenci kun aliaj lingvaj projektoj. Ne estas diferenco, kiam temas pri financado, inter subtenado de instruado de la angla aŭ defendado, ekzemple, de la soraba lingvo parolata en orienta Germanio de malpli ol 60 mil homoj.

NPLD fondiĝis en 2007 kun la celo repreni la torĉon kiun lasis fali la Eŭropa Buroo por Malpli Uzataj Lingvoj (Angle: European Bureau for Lesser Used Languages, EBLUL). Pro la antaŭa decido de la Komisiono, EBLUL ne povis esperi je daŭra financado simple pro la fakto, ke dum preskaŭ 30 jaroj ĝi estas la sola eŭropnivela organizo por defendado de malpli uzataj lingvoj. En Bruselo oni taskigis la britajn funkciulojn pri juraj demandetoj pri la leĝeco de financado de organizo protektanta endanĝerigitajn lingvojn.

Ĉiuokaze, funkciuloj en Bruselo parolas pri manko de “aldona valoro” kaj de “specifeco” en la asocio por lingva diverseco. “Ĝi estas maljuna. Pro tio ni estas elrevigitaj vidante ke la Komisiono ne financos ĝin”, — konfesas Meirion Prys Jones, prezidanto de NPLD. Prys Jones, kiu estas ankaŭ ĉefo de la Kimra Lingva Estraro, alvokas, ke EU faru la protektadon de malpli uzataj lingvoj grava tasko je EU-nivelo. La granda problemo por malgrandaj kaj neoficialaj lingvaj komunumoj estas, ke ili ne povas facile plenumi la kompleksajn postulojn de la EU-gvidantaro. Sen la asocio, kiu helpas ilin, estos por ili preskaŭ neeble fari subvencipetojn por siaj projektoj.

“Estas manko de konscienco en la Komisiono, kiam temas pri protektado de la lingva diverseco. Malfacilas gravigi ĉi tiun ideon”, — diris spertulo, kiu ne volis vidi sian nomon en La Ondo pro tio, ke li multe laboras kun la Komisiono. Tiu spertulo diras, ke pro la tranĉado en la financado fare de EU, en Bruselo estos malpli da pledado por malpli uzataj kaj endanĝerigitaj lingvoj.

La Ondo de Esperanto. 2010. №12 (194).

Eŭropo falas pro WikiLeaks

Unu el la plej grandaj demandoj por Eŭropo estas: ĉu la Eŭropaj leĝoj kaj rajtoj estas respektataj. Eĉ la plej aĉa krimulo havas rajtojn (kaj devojn). Ĉu ankaŭ en la kazo de Julian Assange, la ĉefo kaj fondinto de WikiLeaks? Klare, ne.

La Eŭropa Unio kun granda pompo deklaras sin la hejmo de la homaj rajtoj, kie la politikaj kaj sociaj rajtoj estas respektataj. La kazo de Assange klare montras la gravan kondiĉon de la Eŭropunia rajto-protektado: ĝi povas esti kaj estas nuligita, se granda potenco tiel decidas.

Unu el la plej bazaj homaj rajtoj estas la rajto je vivo. “Ni devas trakti sinjoron Assange same kiel iun ajn altan teroristan celon”, — diris Jeffrey T Kuhner en la renoma Washington Times. William Kristol, ekskabinetestro de la iama vicprezidanto Dan Quayle, demandis: “Kial ni ne povas uzi niajn diversajn ilojn por ataki, forpreni aŭ neŭtraligi Assange kaj liajn kunlaborantojn, kie ajn ili estas?” Pli sincera estis la fama publicisto Jonah Goldberg: “Kial Julian Assange ankoraŭ ne estas morta?” Laŭ la usona konservativulo John Hawkins, la Centra Inform-Agentejo (CIA) jam devintus mortigi Assange. Eĉ Sarah Palin, estonta kandidato por la Usona prezidenteco, komparas Assange kun la ĉefo de Al Qaeda. Ĝis nun Eŭropo ne reagis al tiuj deklaroj, kvankam minaco de mortigo estas punenda krimo.

Grava estas ankaŭ la silento pri evidenta premo fare de la Usona registaro kaj Usonaj politikistoj al diversaj entreprenoj. Amazon, ekzemple, nuligis la kontrakton kun wikileaks.org pri “gastigo” de la retejo. Pro tio la retejo estas neatingebla aŭ malfacile atingebla. Ankaŭ Eric Besson, la franca ministro respondeca pri industrio, provis malpermesi francajn ret-entreprenojn gastigi wikileaks.org. “Francio ne povas gastigi retejojn, kiuj atencas la konfidencon de diplomataj rilatoj kaj endanĝerigas homojn protektatajn per diplomata sekreteco”, — skribis Besson al la instanco reganta la interreton en Francio. Tamen ankaŭ en tio la Eŭropa Unio restis silenta. Feliĉe, konscienca juĝisto nuligis la peton de Besson, kaj miloj da homoj kreis retejojn-spegulojn de wikileaks.org.

Pli grava estas la tranĉo de financaj rilatoj kun WikiLeaks. La unua ekzemplo estas la interreta pago-servo PayPal: “PayPal por ĉiam restriktis la konton de WikiLeaks pro malobservo de la akceptebla uzpolitiko de PayPal. Tiu deklaras, ke nia pago-servo ne povas esti uzata por aktivaĵoj kiuj instigas, antaŭenigas, faciligas aŭ instrukcias aliajn al kontraŭleĝa agado”. PayPal, kvankam Usona entrepreno, devas respekti Eŭropajn leĝojn en Eŭropo, kaj ĝis kiam WikiLeaks kaj Assange restas nekondamnitaj, ili ne estas kulpaj en Eŭropo.

La plej farsa ago rilatas al la preteksto por aresti Assange en Londono surbaze de Eŭropa arest-mandato farita de sveda justico pro unue konsentita seksumado kun du virinoj ĉi-somere. Ĉu Assange transiris la limon de la konsentita seksumado, aŭ ĉu li estas viktimo de Usona premo al la jura sistemo en Svedio? Ĉiuokaze, Assange nun estas malantaŭ baroj por respondi al demandoj pri tio, ĉu li seksperfortis laŭ la difino, nekutime larĝa por Svedio.

Eva Diesen, advokato kaj esploristo ĉe la Stokholma Universitato, rimarkigas, ke la kondamno-indico estas malalta, parte pro manko de materialaj indikoj en la kazo de Assange. Ekde aŭgusto, kiam la plendoj estis registritaj, tri prokuroroj malakceptis malfermi enketon. Tiaj neklaraj laŭleĝaj moroj estas normo por enketado de sekskrimoj en Svedio, laŭ Diesen.

Julian Assange (Foto el Wikimedia Commons)

La Ondo de Esperanto. 2011. №1 (195).

Forgesita Kristnasko

La reago de Juvin kaj Le Grip sekvas tiun de ilia partia kolego Nicolas Sarkozy, kiu aŭdace parolis pri religia purigado en Mezoriento, komentante perforton kontraŭ kristanoj en Egipto kaj Irako.

Por Juvin kaj Le Grip, forgesi la kristanismon signifas ignori sian identecon. “La kristanaj radikoj de Eŭropo estas veraj. Eŭropo estas rezulto de malrapida procezo, kiu havas siajn radikojn en Grekio, Romio kaj ankaŭ, kompreneble, en la kristanismo. Digno kaj libereco, egaleco kaj frateco estas kristanaj valoroj”, — diras Juvin kaj Le Grip.

La Komisiono eldonis 3.2 milionojn da kalendaroj por 12–17-jaruloj, kiuj kostis ĉ. 5 mln eŭroj. Komisiona proparolanto agnoskis, ke en la kalendaro mankas la kristanaj festoj, “pro eraro en administrado de la teksto”, kiu estos ĝustigita en la sekva eldono. Tamen ne estas ŝanco plenumi la deziron de la francaj dekstruloj kaj retiri la kalendaron el la lernejoj.

Laŭ Michael Privot, direktoro de la Eŭropa Reto Kontraŭ Rasismo, la du parlamentanoj devus meti sin en la lokon de religiaj malplimultoj, kies festoj dum jardekoj estis neglektataj en oficialaj kalendaroj. “Eble ili konscios pri la graveco de tiaj simboloj por la membroj de religiaj malplimultoj, kaj tiel ili estonte pli emos subteni alvokojn de etnaj kaj religiaj malplimultoj por reciproka kompreno kaj agnosko”, — diris Privot.

La Ondo de Esperanto. 2011. №2 (196).

EU prokrastas pri la irlanda

EU-fontoj konfirmis al La Ondo, ke estas malfacile trovi sufiĉan nombron da altkvalifikitaj fakuloj. Oficistoj de la Konsilio optimiste parolas pri plimultigo de tekstoj en la irlanda dum la tempo de la escepto. La Konsilio promesas, ke la Eŭropaj institucioj plu favore traktos iniciatojn pri propralingva aliro de irlandlingvanoj al informoj pri la agado de la Eŭropa Unio.

La Regulo 920/2005 aldonis la irlandan al la listo de la oficialaj EU-lingvoj. Ĝi ŝanĝis la Regulon 1/1958 kiu fiksis la nombron de la oficialaj lingvoj (nun 23). Tamen post la oficialiĝo de la irlanda kiel EU-lingvo (1 jan 2007) estas tre malfacile trovi kvalifikitajn irlandlingvajn tradukistojn por labori en Bruselo kaj Luksemburgo. Nun 35 irlandaj tradukistoj estas utiligataj en ĉiuj EU-institucioj, kompare kun ĉ. 150 por la normalaj oficialaj lingvoj. Malpli ol dek irlandlingvaj tradukistoj laboras en la Eŭropa Komisiono kompare kun 60–70 por la aliaj lingvoj. Iom pli bona estas la situacio en la Konsilio de EU, kie estas 15 irlandlingvaj tradukistoj. Tamen aliaj novaj lingvoj rapide altigas nombron da tradukistoj; ekzemple, en la Konsilio estas jam 27 ĉeĥaj tradukistoj.

La situacio de la irlanda ne baldaŭ pliboniĝos. Ĉe la dutaga EU-ekzameno por irlandlingvaj tradukistoj, en februaro 2010, estis 75 kandidatoj. Nur 13 el ili sukcesis. La irlanda registaro konscias pri la problemo. Nova strategio por la jaroj 2010– 2030 estis lanĉita en decembro 2010. Laŭ ĝi, la registaro certigos efektivigon de la decido de la 2005a jaro por fari la irlandan plene oficiala EU-lingvo. La registaro, malgraŭ la financa krizo, intencas subteni maŝintradukadon, optikan rekonadon, voĉrekonadon, parolteknologion, kaj lingvoinstruajn programojn. La plano celas pliigi la nombron de ĉiutagaj irlandlingvaj parolantoj de 83 mil al 250 mil post 20 jaroj.

249 tagoj sen registaro: Monda rekordo de Belgio

Belgio ĵus atingis novan mondan rekordon. La 17an de februaro 2011 ĝi preterpasis Irakon, kiel la landon, kiu plej longe — dum 248 tagoj — restis sen registaro. En Belgio ekde la voĉdonoj la 13an de junio 2010 ne ekzistas federala registaro por gvidi la landon. Ja funkcias tri regionaj registaroj en Bruselo, Flandrio, Valonio, kaj la germanlingva registaro en la orienta parto de la lando. Tamen jam dum 249 tagoj belgaj politikistoj ne sukcesas formi novan federalan registaron.

Malgraŭ tio, ke la parlamento en Irako bezonis pliajn 45 tagojn por akcepti akordon pri la nova registaro, Belgio certe tenos la rekordon, ĉar ne estas eĉ plej malgranda ŝanco, ke Belgio havos federalan registaron en la spaco de 45 tagoj. La politikistoj daŭre ne kapablas interkonsenti pri bazaj principoj por formi registarakordon.

Kvankam en Flandrio gajnis la voĉdonadon partio kiu volas la (iom post iom) sendependiĝon, la lando plu funkcias. Kaj en la alia “flanko”, en Valonio, gajnis partio kun tute alia vizio de Belgio, sed ankaŭ tie la sub-nacia registaro funkcias. Tamen la reĝo, Alberto II, ŝajnas laca kaj jam okupigis longan liston de eminentaj politikistoj pri la tasko forlasi la sakstraton kaj solvi la diferencojn inter la partioj.

La malsimilaĵoj inter 6 milionoj da nederlandlingvanoj kaj 4.5 milionoj da franclingvanoj kristaliĝas en la politikaj vizioj de iliaj respektivaj partioj kaj politikistoj. La flandraj politikistoj ne volas akcepti, ke oni rajtas paroli franclingve en publikaj instancoj apud Bruselo (kvankam teritorie en Flandrio). Aliflanke, la franclingvaj belgoj malfacile akceptas ke ili devas lerni kaj uzi la nederlandan se ili volas vivi en Flandrio.

Lastatempe, belgoj iom pli humure rilatas al la krizo. Unu el la plej humuraj aliroj al la belga krizo estas la kampanjo en la retejo www.beardforbelgium.be. Tie oni alvokas la belgan popolon, ĉefe virojn, sed, supozeble, ankaŭ virinojn, ne plu razi la barbon ĝis estos formita nova federala registaro. 35 tagojn post la unua alvoko estas pli ol 1000 barbuloj en la ttt-ejo. Tamen la organizanto de la kampanjo, la belga aktoro kaj humuristo Benoît Poelvoorde, ne kreskigas barbon. Li plendas, ke barbo kaŭzas al li alergian reagon kaj pro tio ne povas partopreni.

Ankaŭ la belga senatanino Marleen Temmerman lanĉis alvokon. La 9an de februaro ŝi alvokis aliajn politikistojn kaj ankaŭ la ĝeneralan popolon, ne plu seksumi ĝis naskiĝo de nova registaro. Temmerman memorigis, ke estas pluraj sukcesaj ekzemploj, kiam, ekzemple, virinoj rifuzis seksumi por atingi plibonigon. En 2009 estis seks-striko en Kenjo por haltigi la inter-etnan perforton. Kaj en 2006 amikinoj de kolombiaj gangsteroj rifuzis seksumi, ĝis iliaj viroj rezignis pri perforto. Kvankam tiu rifuzo ne plene sukcesis, oni notis rimarkindan falon de la nombro da murdoj en Kolombio.

La urba placo de Bruselo (http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Brussels_Great_Marked_Square.jpg)

La Ondo de Esperanto. 2011. №3 (197).

Eŭropo senpova kaj malrapida

Ĝuste en ĉi tiu tempo en Bruselo oni diskutas la sekurecon de atomfabrikoj en Eŭropo. Multe parolas la germano Günther Oettinger, respondeca pri energio en la Eŭropa Komisiono. Post la sismo en Japanio, kaŭzinta problemojn al nukleaj atomcentraloj, 15–16 mar Oettinger diskutis kun Eŭropaj ministroj kaj altnivelaj oficistoj respondecaj pri la uzo de nuklea energio. Li ankaŭ kunvenigis membrojn de la Eŭropa Parlamento, kiuj, ŝajne plejparte, subtenas pli da kompetenteco je Eŭropa nivelo por la Komisiono kaj ankaŭ por la Parlamento.

Oettinger promesas, ke Eŭropo interkonsentos ĝis junio pri novaj kriterioj por kontrolado de la 143 atomfabrikoj en la Eŭropa Unio. EU ankaŭ provos konvinki apudajn landojn — Ruslando, Turkio, Svislando kaj Ukrainio — interkonsenti pri novaj kriterioj por sekureco. Je la fino de la jaro Eŭropo devos fini la kontroladon de siaj atomfabrikoj.

Ĉu tio estas sufiĉa?

Kompreneble, la alta respondeculo de la Komisiono pri energio respondas al la grandega timo de eŭropanoj. Li ankaŭ reagis rapide, proponante striktan kontroladon nur kelkajn tagojn post la katastrofo en Japanio. Bedaŭrinde, Oettinger ankaŭ devis konfesi, ke la Eŭropa Unio ne havas la povon haltigi atomcentralojn, kiuj ne kunformas al la sekurecnivelo starigita en EU. Efektive, la Eŭropa Komisiono ricevis nur “ĝeneralan subtenon” por kontrolado de atomcentraloj danke al la emocio kaj publika atento sekve de la katastrofo en Japanio. Sed la Eŭropaj parlamentanoj estas nur “konsultitaj pri atom-energiaj aferoj”. Sub la Traktado de Euratom, nur ŝtatoj-membroj havas la rajton decidi pri proponoj de la Komisiono. Plej ofte tio signifas, ke la reguloj ne estas faritaj por embarasi la ŝtatojn, eĉ se oni konscias pri la nepreco eviti nukleajn incidentojn. Pro tio la ŝtatoj-membroj, sed ne la Eŭropa Komisiono, respondecas pri la kontrolado de atomcentraloj, kaj Eŭropo do ne povas decidi pri la fermado de malnovaj kaj malsekuraj atomcentraloj. Oettinger do emfazas, ke estus malprave konkludi rapide pri la sekureco de atomcentraloj en Eŭropo.

Tio estas la sama mesaĝo de pluraj, plejparte dekstraj, politikistoj en la Eŭropa Parlamento. La hispana parlamentano Alejo Vidal-Quadras, kiu estas ankaŭ profesoro pri nuklea fiziko, alvokas al la EU ne troigi en sia reago. “Ni devas eviti reduktojn kaj panikajn reagojn”, — li diris.

Tamen estas granda ŝanĝo en la menso de germanaj politikistoj en Bruselo. La konservativulino Angelika Niebler kaj la liberalulo Jorgo Chatzimarkakis nun alvokas al plia kompetenteco por la Eŭropa Unio. Ili volas kundividitan respondecon inter la ŝtatoj-membroj kaj la Komisiono. Plie, Chatzimarkakis nun alvokas por laŭplana fino de nuklea energio en Eŭropo.

Rebecca Harms el Germanio estas konsternigita pri la svaga koncepto de la kontrolado, proponita de la Eŭropa Komisiono. “Ĉiuj nukleaj reaktoroj devas esti submetitaj al rigoraj, sendependaj testoj por garantii la sekurecon”, — ŝi diris. Harms timas, ke estus preskaŭ neebla sekurigi la efikon de diversaj samtempaj mankoj kaj katastrofoj. Harms, germana verdulo, kompreneble alvokas la Eŭropan Union al decido ĉesigi la uzadon de atoma energio kaj koncentriĝi pri renovigeblaj energioj.

La Ondo de Esperanto. 2011. №4-5 (198-199).

Eŭropo forgesis sian animon

“Ĉi tiu estas ĉefa atingo en niaj penoj forigi terorismon el la mondo. La Eŭropa Unio daŭre staras ŝultron je ŝultro kun Usono, niaj internaciaj partneroj kaj niaj amikoj en la islama mondo en la batalo kontraŭ la plago de tutmonda ekstremismo kaj en la konstruado de la mondo paca, sekura kaj prospera por ĉiuj. La anonco pri lia morto konfirmas, ke ĉi tiu speco de terura ago neniam restos senpuna”, – daŭrigis Barroso sen pensi por minuto, ke eĉ la plej fia krimulo rajtas je justa proceso kaj tribunalo.

Ankaŭ la pola prezidanto de la Eŭropa Parlamento Jerzy Buzek forgesis tiun bazan rajton, garantiatan de la Eŭropa Unio al ĉiu, je justa kaj publika proceso antaŭ sendependa kaj senpartia tribunalo, por prijuĝo de liaj rajtoj kaj devoj kaj de iu ajn kriminala akuzo kontraŭ li.

Plej grave, evidentiĝis ke Osama bin Laden eĉ ne estis armita.

“Kial nearmita viro ne estis arestita kaj metita al tribunalo por montri la veron al la mondo?” – demandis reprezentanto de la familio de Osama bin Laden. La familio de la mortigita teroristo kritikas la senhontan malobservadon de bazaj internaciaj rajtoj je justa proceso. Ĉiu akuzato devas esti supozata senkulpa ĝis pruvita kulpo fare de tribunalo.

Usono devintus sekvi la saman vojon kiel por la iraka prezidento Sadam Hussein kaj la serbia prezidento Slobodan Milošević – juĝo en tribunalo. “Ni asertas, ke arbitra mortigo ne estas solvo por politikaj problemoj kaj krima prijuĝo. La justeco devas esti farata videble”, – diris la familio de Osama bin Laden.

Bedaŭrinde, en ĉi tiu afero Barroso sekvis Usonon. Forgesante la rajtojn de la amasmortiginto bin Laden, Eŭropo efektive makulas sian kulturan kaj homrajtan animon, por kiu ĝi tiom fiere batalas. Same kiel granda plejparto de usonanoj kaj eŭropanoj, mi persone ĝojegas, ke bin Laden ne plu vivas. Aliflanke, mi ankaŭ nun malĝojas, ke niaj politikistoj neglektis defendi gravan principon: la rajton je justa juĝo por ĉiu, ankaŭ por la plej abomena krimulo.

La Ondo de Esperanto. 2011. №6 (200).

La klimata problemo revenis!

En la lastaj jaroj ŝajnis, ke la ekonomiaj problemoj de Eŭropo, en la mensoj de civitanoj kaj politikistoj, pli gravis ol la klimata problemo.

Tamen je la pinto-konferenco de la plej industrie evoluintaj landoj en majo 2001, José Manuel Barroso, prezidanto de la Eŭropa Komisiono, ne sentis sin bone. Ne nur Ruslando kaj Usono multe pli forte prezentis siajn planojn por kontraŭstari la klimatan defion. Eŭropo kaj la mondo ankaŭ daŭre estas sur la malbona vojo.

“Nia piedo estas senmove sur la akcelilo, kaj ni devas frapi la bremsojn, kaj rapide”, — konkludis Barroso.

Kvankam la prezidanto de la Komisiono parolas forte, daŭre mankas efika politiko por kontraŭi la kreskantan uzon de fosilenergio. Ĉiujare, EU importas energion por 300 miliardoj da eŭroj. La energia fakturo de Eŭropo altiĝis je 70 miliardoj da eŭroj en 2010.

Reveninte al Bruselo, Barroso ordonis pli viglan reagon de Eŭropa Unio. Sed ĉu li vere intencis plenumigi tion kion ili duone kaj ŝajne volas evoluigi?

Parolante en konferenco en junio, Barroso alvokis la Eŭropajn politikistojn pensi kiel sciencistoj kaj agi kiel ĉefoj. Li estis parolinta okaze de la publikigo de speciala raporto de la Unuiĝintaj Nacioj pri renovigeblaj energioj kaj kontraŭstaro al la klimata ŝanĝiĝo.

“La sciencon pri klimata ŝanĝiĝo trafis intensa ekzamenado en lastaj jaroj, sed ĝi restis postrestinta, ekster ĉia racia dubo”, — diris Barroso. Laŭ li, la kialo estas klara: la efikoj de la klimata ŝanĝiĝo estas ege evidentaj.

“Ni devas elspezi nian tempon por solvi la problemon anstataŭ disputi pri ĝi, — daŭrigis Barroso. — Ekstrema vetero estas sur nia sojlo. Plejparto de la Norda Eŭropo spertis sian plej varman kaj plej sekan printempon inter la ĝis nun registritaj”. Barroso referencis al la fakto, ke la Norda Eŭropo ricevis ne pli ol 25% de la kutima pluvokvanto. Alia problemo estas la plej alta produktado da karbono en homa historio. En 2009 estis rekorda jaro kun 30.6 gigatunoj — salto je 5% kompare kun la antaŭa kaj rekorda jaro 2008.

La Ondo de Esperanto. 2011. №7 (201).

Eŭropo falanta

En ĉi tiu aŭgusto estas malfacile pensi, ke Eŭropo sukcesas en sia misio. La daŭraj financaj problemoj de la Eŭropa Unio (EU) kaj ties mono, la eŭro, montras, kiom fragila estas la fundamento de EU.

En Hispanio la ŝtato pli kaj pli malfacile pagas bazajn servojn. Eĉ malsanaj pensiuloj devas multe atendi, foje dum monatoj, por ricevi bazajn pagojn. Ĉie en Hispanio la lokaj kaj regionaj administracioj ŝuldas nekredeblajn sumojn kaj foje tutsimple ne pagas kontraktitajn servojn kaj produktojn.

La situacio en Hispanio estas, kompreneble, simila al la situacio en Greklando, Irlando, Portugalio kaj Italio. Sed tio ne plu estas problemo de tiel nomataj periferiaj ŝtatoj. Nun oni pli ofte parolas pri la ŝtatŝuldaj problemoj en Belgio kaj eĉ en Francio.

Aliflanke, estas kvazaŭ komedio vidi, kiom malrapide reagas Eŭropaj ĉefoj al la financaj minacoj. Kiom da pintkunvenoj en Bruselo produktis “solvojn”, kiuj poste ne plu altiras la avarajn merkatojn?

Plej grave, estas la maljusteco malantaŭ la nuna krizo. Por solvi la financajn problemojn de bankoj, Eŭropaj ŝtatoj elspezis enormajn sumojn kaj endanĝerigis siajn kredit-reputacion kaj solventecon. Monatojn poste komenciĝis la tranĉoj en publikaj servoj.

Eble la britoj, svedoj kaj danoj ĝojas pro tio, ke ili ne enkondukis la eŭron. Tamen ne estas problemo de la mono, sed de ŝtatoj kiuj malŝparis enormajn sumojn por savi bankojn kaj poste tro malrapide reagis al la kruela merkato.

En Bruselo oni nur esperas ke iam venos adekvata respondo de EU-estroj.

“La eŭro estas la fondamento de nia ekonomia sukceso kaj la simbolo de la politika unuiĝo de nia kontinento”, — konstatis, meze de aŭgusto la germana ĉefministrino Angela Merkel kune kun sia franca kolego Nicolas Sarkozy. “Ĝi reprezentas la deziron de Eŭropo fortigi sian evoluon kaj respondi kune al defioj de nia tempo”, — daŭrigis la du politikistoj en komuna letero.

Kelkajn horojn poste la eksa ĉefministro de Belgio Guy Verhofstadt kritikis Merkel kaj Sarkozy. Verhofstadt rimarkigis, ke la merkato jam negative reagis al la timidaj reform-ideoj de Sarkozy kaj Merkel. “Kiam la Eŭropaj ĉefoj komprenos, ke ili daŭre faras la samajn erarojn, reagante tro malmulte kaj tro malfrue? — diris Verhofstadt, kiu estas ĉefo de la liberala grupo en la Eŭropa Parlamento. — Grandega paŝo al federala Unio estas bezonata, se oni devas savi la eŭron”.

La Ondo de Esperanto. 2011. №8–9 (202–203).

Du malsamaj pensioj

Mi emas komenti iun aspekton de la interesplena artikolo de Dafydd ab Iago Eŭropo falanta, aperinta en la numero 202 de La Ondo de Esperanto. Temas pri la problemoj de li menciitaj rilate al la pensioj en Hispanio.

Pensio estas repago al la maljunaj gelaboristoj ekvivalenta al la sumoj devige ŝparitaj tiucele dum ilia labora vivo. Tiuj devigaj ŝparoj, almenaŭ en Hispanio, estas deduktataj fare de la dungistoj el la salajroj, kaj pagataj al ŝtata organo, la t. n. “Socia Asekuro”, kiu investas kaj prizorgas finance la kolektitan monon por garantii la repagon al la emeritiĝintoj. Tiu sistemo, ĝis nun, funkcias senprobleme en Hispanio. Mi mem estas pensiulo, kaj ricevas akurate la pagon ĉiumonate.

La problemo aperis rilate al specialaj pensioj kiujn oni pagas al maljunaj viroj kaj virinoj kiuj ne faris la devigan ŝparon, interalie, ĉar ili neniam ricevis salajron aŭ ricevis ĝin dum mallonga tempo kaj ne havas rajton ricevi la normalan pension. Tiuj pensioj (hispane: “Pensiones no contributivas”) estas pagataj ne de la centra hispana Ŝtato, sed de la ŝtateroj, la t. n. “Aŭtonomaj Komunumoj”.

Pro la krizo, efektive ekzistas problemoj por la pago de tiaj specialaj pensioj en kelkaj hispanaj komunumoj. Sed la normalaj pensioj estas pagataj akurate fare de la centra Ŝtato.

Dario Rodriguez (Madrido, Hispanio)

Ĉu malhisi la flagojn?

Membro-ŝtatoj de la Eŭropa Unio kun troaj ŝuldoj devos malhisi siajn flagojn ĝis duono de la flag-masto. Tio estas unu el la plej amuzaj ideoj, proponitaj de la germana membro de la Eŭropa Komisiono Günther Oettinger. Efektive, Oettinger respondecas pri energio kaj ne estas konata kiel spertulo en ekonomiaj kaj financaj aferoj. Oettinger ankaŭ proponas, ke impostoficistoj el aliaj EU-landoj helpu la grekan ŝtaton kolekti impostojn, ĉar la grekoj evidente ne kapablas ĝis nun fari tion.

La vortoj de la germana komisionano kaŭzas protestan ŝtormon en la malfeliĉaj landoj kaj aldonas nenion konkretan al la debato pri superado de la ekonomia kaj financa krizo en Eŭropo. Eĉ la prezidanto de la Eŭropa Komisiono, José Manuel Barroso, ŝajnis kritiki tiajn stultajn proponojn. “En la kakofonio de kritikoj, rebatkritikoj, magiaj kugloj kaj miraklaj universalaj kuraciloj, kiuj ĉiutage estas proponataj, la vero tute ne aŭdeblas. Solidaj, fareblaj kaj betonaj proponoj jam estas faritaj kaj interkonsentitaj”, – Barroso diris en la Eŭropa Parlamento.

Tamen la prezidanto de la Komisiono agnoskas, ke Eŭropo tro malfrue reagis kaj interkonsentis la solvojn. Kaj eĉ nun, kun Grekio kaj aliaj landoj, starantaj sojle de bankroto, Eŭropo ne rapide enkondukas kaj efektivigas la interkonsentitajn proponojn.

La Pollanda financministro Jan (Jacek) Vincent-Rostowski, ankaŭ en la Eŭropa Parlamento, pentris preskaŭ senesperan bildon de la Eŭropa situacio: “Sendube ni estas en danĝero kaj Eŭropo estas en danĝero. Se la eŭrozono disfalos, la Eŭropa Unio ne vivos multe pli longe”. Rostowski plie citis lastatempan studon de la svisa banko UBS, laŭ kiu eliro el la eŭrozono kostus al la pli malfortaj EU-landoj ĉirkaŭ 40-50% de iliaj respektivaj malnetaj enlandaj produktoj en la unua jaro. En postaj jaroj, la landoj kiel Grekio, Portugalio, Hispanio kaj Italio, povus perdi plie 10-20%.

Laŭ la svisa raporto eĉ riĉaj landoj, inkluzive de Germanio, dum la unua jaro perdus 10-25% de siaj respektivaj malnetaj enlandaj produktoj. Poste ili alfrontus pli malaltan ekonomian kreskon kaj pli altan senlaborecon.

“Ni estas puŝantaj Grekion en truon, el kiu ĝi ne elmergiĝos sen malpezigi sian monon. Greka bankroto estas nur demando de tempo”, – diris Derk Jan Eppink por la eŭroskeptikaj konservativuloj.

En la Eŭropa Parlamento, Barroso provis trovi pozitivan noton. “La signalo, kiun mi ricevas plurfoje kaj denove de niaj tutmondaj partneroj, inkluzive de la grupo G20, estas tio, ke la mondo atendas pli integran Eŭropon. En la epoko de la tutmondigo, ĉiuj atendas, ke Eŭropo estu pli forta kaj unueca”, – diris Barroso. Tiuj vortoj estas ege malfacilaj por plenumo en la nuna tempo.

La Ondo de Esperanto. 2011. №10 (204).

La samaj malnovaj eraroj

Tri jarojn post la komenco de la krizo kaj de la enorma ŝtata subvenciado al la financa sektoro, Belgio, Francio kaj Luksemburgio ripetis la saman eraron. Oni kalkulas, ke la belga ŝtato ŝuldiĝis je 4000 eŭroj po belgo por garantii la ŝuldojn de la banko Dexia.

La falo de la banko Dexia ligiĝis kun pruntoj al la greka ŝtato. Pro la nekapablo repagi siajn ŝuldojn pro la greka ŝtato Dexia perdis la konfidon de aliaj bankoj kaj monpruntojn. Tamen la malfacila situacio de la banko ne malhelpis ĝin pagi unu milionon da eŭroj al sia franca ĉefo Pierre Mariani en 2009 eĉ se, lastajare, li gajnis nur 300 mil eŭrojn.

Post la aĉeto de la banko fare de la belga ŝtato la ĉefo de direktora konsilio de Dexia, Jean-Luc Dehaene, anoncis ke li ne plu akceptos sian salajron de 88 mil eŭroj. Ĉu la eksĉefministro de Belgio donas bonan ekzemplon al aliaj politikistoj kaj industriĉefoj? Bedaŭrinde, estis ne facile por Dehaene ne insisti pri salajro en la bankrotinta banko. Li jam ricevas ĉirkaŭ 100 mil eŭrojn jare de la Eŭropa Parlamento, sed li devis pro sia aĝo ĉi-jare rezigni pri 80 miloj de InBev – la plej granda bierproduktanto en Belgio. Oni ankaŭ devintus mencii liajn oficojn en pliaj tri firmaoj, de kiuj la eksĉefministro enpoŝigis preskaŭ 100 mil eŭrojn en 2010. Tamen pro sia aĝo li ankaŭ tie ne plu ricevas "poŝmoneton".

Eŭropaj moŝtuloj sin helpas el la kasoj de krizaj bankoj. (Foto de la Eŭropa Komisiono)

La agado de politikistoj kaj industriĉefoj estas ne nur belga problemo. En Hispanio, unu el la eŭro-landoj plej trafitaj de la krizo, evidentiĝis ke la direktoroj de malsanaj bankoj profitas de la financa subteno per la hispana ŝtato. Finfine, oni maldungis la ĉefinon de la malsana banko Cajo de la Caja de Ahorros del Mediterráneo. Spite al la enorma financa helpo de la ŝtato, la direktorino María Dolores Amorós mem decidis sian propran salajron: 593 mil 40 eŭroj jare. Kaj post la maldungo ŝi havas pension 30 mil 791 eŭroj ĉiumonate.

La Ondo de Esperanto. 2011. №11 (205).

Ĉu Eŭropo havas patentitajn tomatojn kaj bovojn?

En novembro la Eŭropa Patenta Oficejo (EPO) aŭdis alvokojn de internacia firmao Unilever kaj retiris patenton, antaŭe donitan al israela petanto por tomato. Tamen EPO ne akceptis definitivan decidon, sed plusendis la kazon al apel-instanco.

La revokita patento EP 1211926 protektus semojn kaj tomatojn derivitajn tra tradicia kultivado. Esence, la israela eltrovanto kombinis tomatojn de sia regiono kun plej komunaj varioj. Rezulte, la tomatoj nun havas reduktitan akvoenhavon. Pro tio ili interesas grandajn manĝaĵfirmaojn, specife por fari manĝaĵojn jam pretajn, ekzemple, keĉupon. La patento estis retirita sekve al plendo de la internacia firmao Unilever por protekti siajn proprajn komercajn interesojn.

En la lasta jaro EPO ne donis patentojn al petantoj por protekti tradiciajn agrokulturajn metodojn. Tamen produktaĵoj ricevitaj per tiaj metodoj restas patenteblaj. La nuna decido pri la israelaj tomatoj reprezentas historian etapon. Se la lasta apel-instanco de EPO konsentos, ne plu eblos patenti agrokulturajn produktaĵojn normale kultivitajn.

Post la disdonado de pli ol cent tiaj patentoj, EPO jam alfrontas plurajn tiklajn kazojn, ekzemple pri patentado por brokolo fare de la brita firmao Plant Biosciences, porkoj de la usona firmao Newsham Choice Genetics, kaj bovoj de grupo de novzelandaj kaj belgaj entreprenistoj kaj sunfloroj fare de la hispana ŝtato.

“Institucio kiu deklaras kiel industriajn «inventaĵojn» tomatojn, brokolojn kaj melonojn, subfosas sian propran legitimecon”, – diris Christoph Then el la neregistara organizaĵo Greenpeace. Laŭ Then, ĉi tiu unua decido de EPO estas grava sukceso por ĉiuj, kiuj malakceptas la patentojn por plantoj kaj animaloj. “Tamen homoj ne povas fidi je EPO”, – atentigis Then. Li alvokas al nova konvencio reganta EPOn, kiu donos demokratian kontrolon fare de Eŭropaj registaroj. Laŭ Then, EPO faras decidojn favore al la bioteĥnologia industrio.

La argumento de Greenpeace kaj aliaj estas, ke konsumantoj, kultivistoj kaj produktistoj de nutraĵoj en evolulandoj kaj en Eŭropo estos eĉ pli dependaj je grandaj internaciaj nutraĵfirmaoj.

La Ondo de Esperanto. 2011. №12 (206).

El unu venas kvar lingvoj

Eŭropa Unio (EU) foje ŝajnas miraklo. Eĉ en la mezo de la plej granda minaco al la unuiĝo de la plej diversaj Eŭropaj landoj, ĝi akceptas novan membron: Kroation. La pligrandiĝo de EU per Kroatio signifas ankaŭ la daŭrigon de la promeso farita al sud-orientaj Eŭropaj landoj – se ili akceptas demokration kaj daŭrigas siajn reformvojojn, ili povos aliĝi al EU.

La pligrandiĝo de EU per Kroatio sekvas la aliĝon de Rumanio kaj Bulgario en 2007 kaj de la dek centreŭropaj landoj en 2004. Ĝi ankaŭ estas klara signalo al tiuj, kiuj pro diversaj kialoj kritikas la koncepton de la unuiĝinta Eŭropo, ĉu dekstre, ĉu maldekstre: Eŭropo daŭrigos sian vojon al unuiĝo.

Tamen daŭre mankas komuna lingvo. Akceptante Kroation, EU aplikas la unuan decidon (1958/1), laŭ kiu rajtas esti lingvoj de EU nur tiuj, kiuj estas oficialaj sur la teritorio de membro-ŝtato. Kompreneble, en Kroatio oficiala estas la kroata, same kiel la serba en Serbio. Kaj nun oficialas la bosna en Bosnio, kaj la montenegra en Montenegro.

Zagrebo, la ĉefurbo de Kroatio (Foto EK)

Ni ĉiuj konscias, ke lingvoj ja ŝanĝiĝas, sed ĉu en periodo de malpli ol 20 jaroj eblas, ke el unu serba-kroata lingvo aperu kvar apartaj lingvoj? Pere de unuiĝo en EU, la popoloj de la sud-orienta Eŭropo retrovos iom de sia antaŭa komuneco. Tamen lingve EU disigas ilin kaj kreas diferencojn, kiuj antaŭe ne estis.

Bedaŭrinde, funkciuloj de la Eŭropa Komisiono daŭre insistas, ke la diferenco inter la serba, montenegra, bosna kaj kroata estas esence samaj, kiel inter la ĉeĥa kaj slovaka, aŭ, por uzi nordeŭropan ekzemplon, inter la dana, norvega kaj sveda. Pro tio oni bezonos iom post iom apartajn tradukskipojn por la sudslavaj lingvoj. Ĉu EU devas akcepti la belgan aŭ luksemburgan version de la franca kiel apartajn lingvojn? Ĉu la irlanda versio de la angla meritas apartan tradukservon?

Ne tiom ĝenas la malŝparo de Eŭropunia mono por tradukoj al la sudslavaj lingvoj. Tamen tio estas oficialigita, je tempo kiam milionoj da eŭropanoj estas senlaboraj kaj kiam membro-ŝtatoj bezonegas monon por pagi bazajn sociajn servojn. Aliflanke, la samaj funkciuloj daŭre neas la eblecon uzi la gepatran lingvon por milionoj da eŭropanoj kiuj parolas katalune, kimre, galege, baske, kaj ankaŭ por tiuj, kiuj parolas ruse, turke kaj arabe en EU.

Multlingvismo ŝajnas esti nura slogano en EU. Pro la ĉiam kreskanta graveco de la angla, en 2005 ĉirkaŭ 70% de ĉiuj Komisionaj dokumentoj estas unue skribitaj angle. Nun ni alproksimiĝas al la magia nombro 90%.

Ĵus antaŭ la pli frua pligrandiĝo de la EU, La Ondo de Esperanto enketis pri la lingvaj efikoj. Ĉu la Komisiono antaŭvidas ankaŭ apartajn servojn por la kroata, bosnia kaj serba lingvoj, ni tiam demandis? “Estas tro frue por komenti tion”, – agnoskis en 2005 Frédéric Vincent, priparolanto de la Komisiono. (La Ondo de Esperanto, 2005, №8-9). Ses jarojn poste EU ankoraŭ ne scias, kion fari.

La Ondo de Esperanto. 2012. №1 (207).

Eŭropo ne volas malsamajn nomojn

Esperanto estas ne nur lingvo sed ankaŭ komunumo. Esperantistiĝinte, pluraj el ni eĉ elektas novan nomon por uzo en la komunumo. Persone min, la internacia lingvo kaj agado en ties komunumo pensigis pri mia propra identeco kaj pri malegaleco de lingvoj, inkluzive de mia propra lingvo – la kimra.

Sed ĉu tio igis min, same kiel multajn el miaj samlandanoj, oficialigi la kimran formon de mia nomo, sed ne la anglan? Aŭ ĉu estas la konata “troigismo” de samlandanoj ekster siaj landoj? Same kiel la islanda nomsistemo, la kimra indikas la apartenon al familio per indiko de la patro kaj ne per la familio-nomo. Kion tio signifas praktike? La “familinomo” de mia filo ne estas la sama kiel la mia. Li nomiĝas ne “ab Iago” ĉar li ne estas filo de Iago, sed de mi, Dafydd. Sekve, li nomiĝas “ap Dafydd”.

Eŭropo enmiksiĝas en la familinomojn de beboj (Foto: Dafydd ab Iago)

Ankaŭ islandanoj havas similan sistemon. La islanda kantistino Björk Guðmundsdóttir estas bona ekzemplo. Ŝi estas filino (dóttir) de Guðmund. Simile, Unnur Vilhjálmsdóttir, kiu gajnis la beleckonkurson “Miss World” en 2005, estas filino de Vilhjálm.

Malsamaj leĝoj pri familinomo koncernas ĉiam pli multajn homojn en Eŭropo. Pli kaj pli da eŭropanoj kaj homoj el la tuta mondo ne nur vivas en alia Eŭropa lando sed ankaŭ edz(in)iĝas kun homoj el aliaj landoj. En la Eŭropa Unio la libera cirkulado de civitanoj estas reguligata per diversaj leĝoj, inkluzive de la rajto vivi kaj labori en alia EU-lando sen suferi diskriminacion.

Kompreneble, kiam estis skribataj la Eŭropaj traktatoj, ne estis menciita la rajto havi la saman nomon en diversaj landoj. Tamen la Eŭropa Kortumo en Luksemburgio dum la lastaj dek jaroj prijuĝis plurajn kazojn kaj konkludis, ke ŝtato diskriminacias se ĝi devigas homojn havi du malsamajn familinomojn.

Konsideru kazon de hispano kiu edziĝas kun belgino, sinjorino Dupont. La gefiloj de iu sinjoro Sanchez Lopez, por uzi oftan nomon, nomiĝus Sanchez Lopez en Belgio – se patro agnoskas siajn gefilojn ili aŭtomate kaj senescepte ricevas la familinomon de la patro. Sed en Hispanio ili nomiĝus Sanchez Dupont. Tio efektive signifas, ke la gefiloj havus du malsamajn familinomojn en du landoj de la Eŭropa Unio.

Belgio, kiel multaj landoj – ankaŭ Francio, Nederlando kaj Germanio – havas tre simplan sistemon, laŭ kiu la familinomo de la patro fariĝas, kvazaŭ aŭtomate, la familinomo de la infanoj. En aliaj landoj ekzistas pli da elekto, sed ankaŭ foje tre striktaj leĝoj.

Se nia sinjoro Sanchez Lopez edziniĝus kun sinjorino de slava lando kiel Pollando, Ĉeĥio, Slovakio kaj Bulgario, liaj filinoj normale devintus havi “inan” familinomon, kiu estas alia ol la familinomo de la filoj. Tio efektive signifas ke filinoj havas la finaĵon ~a, ~eva aŭ ~ova en siaj familinomoj.

Multe da landoj en la okcidenta Eŭropo ankoraŭ ne akceptas, ke gefiloj de la samaj gepatroj povas havi “malsamajn” familinomojn. Ili ankaŭ ne akceptas, ke gefiloj havas alian familinomon ol tiu de la patro.

Ĉu tio estas Eŭropa problemo? Certe jes, ĉar pli kaj pli da homoj vojaĝas kaj vivas en alia Eŭropa lando. Havi malsamajn familinomojn en diversaj pasportoj kun la sama foto eble ŝajnas amuza. Ni imagas James Bond kun librejo da pasportoj. Sed en ĉiutaga vivo havi du malsamajn familinomojn ofte signifas amason da burokrataj problemoj. Kiu volas pruvi sian identecon ĉiutage?

Pro tio la Eŭropa Komisiono esploras la ideon lanĉi juran proceduron kontraŭ Belgio kaj aliaj landoj, se ili ne tuj registras infanojn kun la nomoj kiujn ili portas (aŭ rajtas porti) en aliaj landoj. Se la Eŭropa Komisiono gajnos la kazon en la Eŭropa Kortumo, mi persone ĝojos. En mia kazo, tio signifas, ke nia dua infano ne havos du aŭ eĉ tri malsamajn familinomojn en tri landoj de la Eŭropa Unio.

La Ondo de Esperanto. 2012. №2 (208).

Eŭropo dikiĝas

Dum longa tempo eŭropanoj kutime miris vidante la dikecon de usonanoj. Por tiuj, kiuj vizitis Usonon ja tuj klariĝis, kial usonanoj tiom dikas. Ili simple tro manĝas kaj nemulte sportas aŭ moviĝas. Eĉ rapida inspekto en la fridujoj de usonanoj donas indikojn: ĉiuj pakaĵoj kaj dozoj estas multe tro grandaj.

Dum la lastaj jardekoj en pluraj kampoj eŭropanoj multe laboras por esti pli “usonecaj”. Tiel, oni volas esti pli sukcesaj en sciencoj, komercoj kaj sportoj. Nur en malmultaj sferoj eŭropanoj sukcesis. Tamen la statistiko de Eurostat, agentejo de EU en Luksemburgio, montras ke la civitanoj en pluraj Eŭropaj landoj estas survoje al “plibonigi” la atingojn de usonanoj en unu sfero – pezo.

“Obezeco estas altiĝanta rapide, kunportante ruinigantajn sekvaĵojn por la publika sano kaj grandajn ekonomiajn kostojn. Nia kontinento alfrontas obezecan epidemion tiom seriozan kiel tiu en la Norda Ameriko. Mi estas alarmita precipe pro la daŭra leviĝo de la pezo kaj de la obezeco inter la lernejanoj”, – diris Markos Kyprianou. Ĉi tiu eksa Eŭrop-komisionano pri sano, lanĉis en 2005 “forumon” por alfronti la problemon.

Sep jarojn poste, malfeliĉe la obeza krizo kreskas. Mia lando Kimrio estas unu el la plej malbonaj ekzemploj. Kimrinoj estas la plej dikaj en la Eŭropa Unio. La virojn en Kimrio superpezas nur maltanoj. La lastaj statistikoj montras ke granda parto de la Eŭropa popolo estas tro dika.

Tamen la granda diferenco estas inter landoj. En Francio nur 12.7% el la virinoj kaj 11.7% el la viroj estas “tro dikaj”. Ankaŭ malmultaj italinoj (9.3%) kaj italoj (11.3%) estas tro dikaj. La plej altaj proporcioj de obezaj virinoj estas registritaj en Britio (23.9%), Malto (21.1%), Latvio (20.9%) kaj Estonio (20.5%), kaj de viroj en Malto (24.7 %), Britio (22.1%), Hungario (21.4%) kaj en Ĉeĥio (18.4%).

Kio estas tro obeza aŭ tro dika? La indico plej ofte uzata estas la korpomasa indico (KMI) kiu taksas la homan korpopezon per la pezo de la homo (en kilogramoj) dividita je kvadrato de la alto de la homo (en metroj). Ĝin elpensis la belga sciencisto Adolphe Quetelet. Eĉ se diskutata, ĉar KMI ne konsideras la individuan korpokonstruon je graso kaj muskoloj (speciale ĉe sportistoj), ĝi tamen donas ĝeneralan indicon.

La ideala pezo ĉe virinoj estas ĉirkaŭ KMI 22 kaj ĉe viroj 24. La tropezeco estas kun KMI inter 25 kaj 30, kaj la obezeco kun KMI ekde 30 ĝis 35 (unua grado), kaj inter 35 kaj 40 (dua grado). Se KMI estas pli ol 40, oni parolas pri mortiga trodikiĝo.

La solvo de ĉi tiu problemo estas malfacila por politikistoj. Kiuj volas, ke oni aĉetu malpli da sukeritaj trinkaĵoj, grasaj viandaĵoj kaj preparitaj manĝaĵoj? Neniu serioza politikisto.

La uzita foto estas el Edinburgo (Skotlando). Fonto: Vikimedia Komunaĵo.

La Ondo de Esperanto. 2012. №3 (209).

Bruselo ne deziras sinesprimi pri la sendependeco

Proksimiĝas la tempo de la plebiscito en Skotlando pri la estonteco de la lando. Ĉu resti aŭ ne en Britio? Unu el la plej grandaj demandoj de la afero estas, ĉu la nova lando restos en Eŭropa Unio aŭ ne. Tamen Bruselo ne emas respondi al la demandoj eĉ, aŭ speciale, de parlamentanoj.

Unu el tiaj respondoj venis de Maroš Šefčovič, membro de la Eŭropa Komisiono. “Nuntempe la komisiono ne povas esprimi sian opinion pri la afero”, – respondis Šefčovič al tre bona demando de kataluna deputito. La parlamentano volis scii kio okazos se Skotlando iĝos sendependa, kompreneble pro tio, ke multaj homoj, aŭ almenaŭ la plejparto de la politika klaso en Katalunio, volas sendependiĝi de Hispanio.

Šefčovič, aŭ, pli ĝuste, liaj oficistoj, evitis respondi klare – tradicia maniero de Brusela burokrato. Laŭ la komisionano, li ne povas fari alimaniere, ĉar ne klariĝis la kondiĉoj de la plebiscito, kaj ĉar li ne konas la naturon de la rilato inter, unuflanke, Skotlando kaj tio kio restos en Britio kaj, aliflanke, Eŭropa Unio. Šefčovič nur aldonis, ke la membro-ŝtatoj decidas pri la traktatoj kaj la akcepto de novaj ŝtatoj.

En Skotlando mem la demando jam fariĝis parto de la kampanjo. Tre rapide, la prezidanto de la Skotlanda Nacia Partio kaj membro de la Eŭropa Parlamento Ian Hudghton anoncis, ke la respondo de la komisiono donas la pravon al la partio.

“Estas fakto, ke Skotlando, same kun la restaĵo de Granda Britio, jam estas membro de EU… Skotlando kaj la restaĵo de Britio ludos siajn rolojn kiel samrajtaj membro-ŝtatoj, reformante la Traktatojn por agnoski la estontajn ŝtatojn post sendependiĝo”, – anoncis Hudghton al la gazetaro.

Hudghton akuzas tiujn partiojn kaj politikistojn, kiuj kontraŭas sendependecon kaj disvastigas timon pri tio, kio okazus post la sendependiĝo. Inter tiuj homoj estas altpostenaj oficistoj en Londono, kiuj notas, ke Hispanio eĉ hodiaŭ rifuzas agnoski Kosovon kiel sendependan ŝtaton, kvankam ĝi sendependiĝis en 2008. La starpunkto de Madrido, laŭ tiuj Londonaj oficistoj, signifas ke Kosovo ne povas peti membrecon eĉ kiam Serbio sukcese aliĝos. Laŭ tiuj oficistoj, Hispanio rifuzus agnoski la sendependecon de Skotlando pro timo, ke Katalunio kaj Eŭskio petos la samon.

Tamen lastatempe, la eksterlandministro de Hispanio José Manuel García Margallo pli zorge formulas la starpunkton de sia lando. “Se la du partioj en Britio konsentas, ke ĝi konvenas kun la konstitucio skribita aŭ neskribita, Hispanio havos nenion por kontraŭdiri”, – diris la ministro. Estas klare, ke Londonaj oficistoj iom tro facile kaj libere interpretis la opinion de Hispanio.

Alia punkto en ĉi tiu afero estas la facileco kun kiu Londono akceptas la rajton de popolo decidi pri sia propra estonteco. Kvankam la ĉefministro David Cameron provas influi la formon de la plebiscito, oni ne neas la rajton de Skotlando decidi.

Tute alie estas en aliaj landoj. En la sama gazetara konferenco, la hispana eksterlandministro emfazis, ke koncernas nur Brition kaj Skotlandon se ili permesas sendependecon. Tamen la konstitucio de Hispanio, li diris, malpermesas sendependiĝon pro la “esenca unueco” de Hispanio. Tamen estos ŝoko se post sia sendependiĝo Skotlando devos re-aliĝi al la Eŭropa Unio. Skotlandanoj, same kiel irlandanoj, anglianoj kaj kimranoj (kaj ankaŭ danoj) estas civitanoj de EU ekde 1973. Tradicie, Skotlando estas multe pli favora al la Unio ol Anglio. Sed ĉu post sia sendependiĝo, Skotlando devos re-aliĝi, kaj ĉu post Serbio, Montenegro kaj eĉ Turkio? Bedaŭrinde, la Eŭropa Komisiono timas klare respondi pri la temo.

La Ondo de Esperanto. 2012. №4 (210).

Tabuo por parlamentanoj: tranĉi siajn propran elspezojn

Kiom kostas demokratio? Tiu demando devus koncerni ĉiujn politikistojn en Bruselo. Bedaŭrinde, nur malmultaj vere konscias pri la ebleco kaj neceso tranĉi la kostojn.

Tamen certa membro-ŝtato de la EU – Francio por mencii la nomon – jaron post jaro evitas, ke Eŭropa Unio decidu pri tre grava malŝparo de nia mono. Ĉiujare “oni” elspezas 180 milionojn da eŭroj por teni la duan parlamentejon kaj veturi al Strasburgo. Ankaŭ elspezataj estas 20 mil tunoj da CO₂ ĉiujare por veturi tien kaj reen.

La Eŭropa Parlamento en Strasburgo: ankoraŭ simbola, sed tre multekosta
(Foto: Wikimedia commons)

Mi devas konfesi, ke, same kiel la plejparto de miaj kunuloj, mi malamas veturi Strasburgen, eĉ se mi amas la urbon. Ĉiumonate la hoteloj kaj restoracioj profitas de ni, petante “parlamentajn” prezojn, kiuj foje duobliĝas. Ni – bruselanoj – ankaŭ malamas la dek aŭ pli da horoj, kiujn ni perdas por veturi tien kaj reen. Tamen nepras agnoski la simbolan signifon, kiun havis Strasburgo por francoj post la dua mondmilito. Nur 60 jarojn poste estas ankaŭ aliaj simbolaj – kaj eĉ pli simbolaj – lokoj kiel Varsovio, Berlino, Prago kaj Sarajevo.

Tre signife, parlamentanoj voĉdonis, en raporto pri la buĝeto de la parlamento, por ŝanĝo en rezolucio kiu alvokas, ke la Eŭropa Parlamento (EP) havu nur unu sidejon – kompreneble, en Bruselo kune kun la Eŭropa Komisiono, Konsilio kaj la Komitato de la Regionoj.

La rezolucio tamen agnoskas, ke laŭ la traktatoj eĉ unu membro-ŝtato povas eviti decidon pri la sidejo. Pro tio Francio povas daŭrigi la malŝparon de centmilionoj da eŭroj ĉiujare, teorie senfine. Ankaŭ Luksemburgio timas, ke, se oni ŝparos en Strasburgo, oni ankaŭ ŝparos rilate al kunvenoj de la Konsilio en Luksemburgio kaj eĉ movos la administraciajn servojn de la parlamento al Bruselo.

Pro la memintereso de ĉi tiuj tri ŝtatoj ne eblas repensi la elspezadon de la parlamento – kiu sumiĝas al ĉirkaŭ 1,8 miliardoj da eŭroj ĉiujare. En la rezolucio, skribita de la kimra deputito Derek Vaughan, nur tre time estas voĉdonita por limigi la “naturan” kreskon de parlamentaj elspezoj al 1,9%. Laŭ Vaughan, tio estas “granda gajno”.

Bedaŭrinde, ne estis diskutita kaj certe ne voĉdonita, ŝparado kaj redukto de la parlamenta buĝeto. La rezolucio tre svage menciis la eblecon pripensi la temon de tranĉadoj, sed nur en la lasta parto de la jaro.

Kompreneble, parlamentanoj ne voĉdonas por redukti siajn bazajn salarojn, kiuj ĉirkaŭas 6.200 eŭrojn post impostopagoj. Kaj eĉ se la rezolucio mencias la intencon redukti la elspezojn por veturado kaj hoteloj, ne estas konsiderate redukti la eblecojn por ruzoj.

Ekzemple, lastaj akuzoj tuŝas la EPaninon el la centr-okcidenta Anglio, Nikki Sinclaire. Ŝi estas akuzita pri malhonesta ricevo de ĉ. 1000 eŭroj el la mono de la Eŭropa Parlamento por veturi per sia propra aŭto al Strasburgo. Sed laŭ la asertoj ŝi flugis al Strasburgo, paginte nur ĉ. 300 eŭrojn. Kompreneble, la 700-eŭra diferenco ne revenis al la konto de la parlamento.

Sed estas pli ol 750 parlamentanoj, kiuj povas uzi la samajn trukojn – kaj preskaŭ ĉiusemajne – por malhoneste gajni “iom” pli ol la baza salajro de 6.200 eŭroj. Alia maniero por gajni – ankaŭ tre simpla – estas substreki registron en la parlamento por “pruvi” sian ĉeeston. Per tio oni ricevas 304 eŭrojn tage por esti en la alia parlamentejo. Mi mem vidas, kiel parlamentanoj substrekas “ĉeeston” kaj tuj malaperas. Sed ili ja estas tre okupitaj!

La Ondo de Esperanto. 2012. №5 (211).

Nova vento en Bruselo

La celo de la unua oficiala vizito de François Hollande estis la najbara Germanio.

Nekredeble rapide oni forgesas malnovajn politikistojn en Bruselo. Dum la lastaj kvin jaroj Nicolas Sarkozy aperis kiel nova vento, pozitive kaj negative. La eksa prezidento de Francio gajnis – certe ne tute laŭmerite – malbonan reputacion, pro siaj troigoj kaj daŭra energio, pro la peno esti iu kiu volis decidi ĉion, ĉie kaj preskaŭ ĉiam.

En urbo tre diplomatia kiel Bruselo, la ĉefurbo de Eŭropo, oni volonte forgesas iun tiel. Ankaŭ diplomatoj de la baldaŭ 28-ŝtata Eŭropa Unio (EU) post lia forigo el la franca kaj Eŭropa scenejoj, pretegis forgesi la maltrankviligan Sarkozy, kaj ili volonte bonvenigis la seriozan homon, kia estas François Hollande, la nova prezidento de Francio.

Tamen la rilato inter Hollande kaj la germana kanceliero Angela Merkel unue ŝajnis fonto de zorgo. Pro siaj grandecoj, ekonomiaj kaj politikaj fortoj, Francio kaj Germanio havas esencan gravecon por la estonteco de Eŭropo. Dum la lastaj jaroj, la politika koncepto “Merkozy” (Merkel + Sarkozy) estis grava en Bruselo. Se Francio kaj Germanio volas aŭ ne volas ion, tiam aliaj landoj apenaŭ povas eviti ilian decidon.

La ege proksima kunlaboro de Sarkozy kun kanceliero Merkel estis precipe grava en la periodo de la ekonomia kaj financa krizo. Tio eĉ puŝis Merkel-on al grava eraro: ŝi transpaŝis la limon de deco pro sia – tamen diplomatia – apogo de Sarkozy kontraŭ Hollande dum la ĵusa elektokampanjo en Francio.

Sed nun ŝajnas, ke la nova koncepto “Merollande” rapide gajnas terenon. La rilato ne estos la sama. Sarkozy estis, tute fizika persono, ofte kisante kaj brakumante la timidan kaj nefizikan Merkel.

Komence la germanaj diplomatoj provis klarigi al proksimuloj de Sarkozy, ke la puritana Merkel – ŝi ja estas filino de evangelia pastro – ne ŝatas tro multe tuŝi kaj esti tuŝata. Sed tiuj atentigoj ne alvenis al Sarkozy, aŭ li ne povis fari alie kiel tuŝi, brakumi kaj eĉ kisi por montri varman bonvenigon. Probable Merkel iom post iom eĉ alkutimiĝis al la tro sudeca amikeco de Sarkozy.

Ne tia estas la nova prezidento Hollande. Li preferas manpremon al kisoj kaj brakumoj. Sed, se temas pri rilatoj kun Germanio, li ne havas elekton. Li devas tre proksime kunlabori kun Merkel por respondi al la gravegaj defioj, kiujn frontas Eŭropo kaj ties komuna mono – eŭro.

Estas ja bone senti novan venton de Parizo. Hollande estas viro kun multaj praktikaj ideoj. Unu el la unuaj decidoj de Hollande estis tranĉi je 30% la salajrojn de ministroj kaj de si mem kiel prezidanto. Tiuj proponoj, kompreneble, ne estas ŝatitaj de la plej malmulto de politikistoj en Bruselo.

Hollande jam influas la prezidanton de la Eŭropa Komisiono José Manuel Barroso. La lasta promesas planon por puŝi “ekonomian kreskon”, kvazaŭ la ideo venas nur de lia persono. Kompreneble, Barroso ne malkaŝas kiom da mono estos disponebla por promocii ekonomian kreskon en Eŭropo.

La Ondo de Esperanto. 2012. №6 (212).

Ĉu ankoraŭ savi la planedon?

La prezidanto de EK Barroso flugis al Rio por nemulton diri (Foto: Eŭropa Komisiono)

Daŭraj diskutoj pri la problemoj de la eŭro-zono grave efikas al la laboro kaj ambicioj de la Eŭropa Unio en aliaj kampoj. Dum longa tempo politikistoj en Bruselo fieris, prave aŭ neprave, pri sia laboro por la klimato. Nun pli kaj pli ŝajnas, ke ne plu eblas progresi sen ŝanĝi la decido-sistemon, kiu ebligas nur al unu el la 27 EU-landoj bremsi la akceptadon de gravaj decidoj.

Kiam temas pri rezoluta reago al la klimat-minacoj, Pollando nun ludas la rolon, kiun antaŭe ludis Britio. En marto kaj junio ĉi-jare kaj en junio 2011 Pollando diris “ne” al pli ambicia malaltigo de karbono-emisioj. Pollando malakceptas ĉiujn menciojn de la vorto “karbono” cele al malaltigo de nia dependeco de fosiliaj brulaĵoj.

Kvankam la financa krizo enfokusigas la amaskomunikilojn ne pri mediprotektado, sed pri financo, la ontaj mediaj problemoj daŭre tuŝas ĉiujn sur la planedo. Eĉ se EU interkonsentis pri nova leĝaro por stimuli energian efikecon, ĝi ne atingos la celon ŝpari ĝis 2020 dudek procentojn de la energio kiun ni uzas. EU-landoj ne povis interkonsenti pri pli da devigo por atingi tiun celon.

Devigo mankas ankaŭ por fortigo de la Eŭropa karbonmerkato, kiu celas malpliigi forcejgasajn ellasojn (EU ETS laŭ la anglaj sigloj). Tio estas ŝlosila parto de la celado haltigi la klimatŝanĝojn. Sed nun la prezo, kiun pagas firmaoj ellasantaj karbondioksidon, estas tiom malalta, ke ili ne havas stimulon investi en novaj teĥnologioj, kiuj movus la Eŭropan ekonomion al senkarbona estonteco.

Kapti iom da rigardoj kaj esti filmata en alia kunteksto estis, sendube, unu el la kialoj por vojaĝo de kvin komisionanoj, inkluzive de José Manuel Barroso, prezidanto de la Komisiono, kun eskorto de pli ol 60 homoj, al granda konferenco en Rio-de-Ĵanejro.

Ili estis en la plej bunta urbo de Brazilo por festi la dudekan datrevenon de la UN-pintkunveno por medio kaj evoluo en Rio-de-Ĵanejro. Tie la komisionestro Barroso parolis pri la verda ekonomio kiel grava ŝlosilo por movi homaron al daŭripova evoluo. “Tio signifas promocii ekonomion kiu respektas la limojn de nia planedo, kreante bonajn laborpostenojn, plifortigante socian koherecon, atakante malriĉecon kaj plibonigante nutraĵan sekurecon”, – li diris.

La vortoj de Barroso aspektas tre ambiciaj. Kaj la pintkunveno en Rio-de-Ĵanejro vere pritraktis gravajn demandojn por certigi bonan laboron, energion, daŭripovajn urbojn, nutraĵan sekurecon, daŭripovan agrikulturon, akvon kaj respondante al katastrofoj kaj minacoj por niaj maroj.

Tamen Mara Yannakoudakis, konservativa membro de la Londona parlamento, ne konsentas kun la alta elspezado por la konferenco, kiu ja ne donis rimarkeblajn rezultojn. Ŝi kritikis la koston de pli ol 500 mil eŭroj por flugigi al Rio kvin membrojn de la Eŭropa Komisiono kun 60-persona akompanantaro. Ŝi taksas la ellasojn de karbonaj emisioj, kaŭzitajn de la flugado, je 300 tunoj. Pro tiuj superaltaj kostoj, la media komitato de la Eŭropa Parlamento decidis ne vojaĝi al Rio. Sed ne tiel agis la Eŭropa Komisiono sub la prezidanto Barroso. “Konservi la planedon ne devus kosti la teron”, – diris Yannakoudakis. Ankaŭ ŝi estas membro de la medioprotektada komitato de la Eŭropa Parlamento.

La Ondo de Esperanto. 2012. №7 (213).

Artefarita Esperanto-stila Eŭropo

Verŝajne Herman Van Rompuy, la prezidanto de la Konsilio de la Eŭropa Unio (EU) ne scias multon pri la lingvo Esperanto. Van Rompuy, ĉiam bonintenca, certe neniam intencas ofendi, sed ja faris. Somere, li, aŭ almenaŭ liaj parolad-aŭtoroj, substrekis la neceson eviti “artefaritan Esperanto-stilan Eŭropon”.

“La plej granda problemo en Eŭropo nuntempe ne estas deficito de demokratio. Neniam estis tiom da diskuto kaj voĉdonado pri la Unio. Eŭropa politiko fariĝis enlanda politiko”, – diris Van Rompuy somere en la belga urbeto Loveno. “La plej granda problemo estas deficito de konvinko. Eŭropo ne plu povas esti neeviteblaĵo aŭ demando de destino, ĝi devas esti pozitiva projekto.”

Ĉio bona ĝis nun, sed Van Rompuy aldonis: “Eŭropo ne bezonas novan fundamentismon kun la celo engluti popolojn kaj naciojn en artefaritan Esperanto-stilan Eŭropon. Ankaŭ ĉi tie ni bezonas ekvilibron, `unuecon en diverseco', ĉi-foje kun emfazo pri unueco”.

La negativaj vortoj de Van Rompuy aldoniĝas al tiuj de la Eŭropa Komisiono (EK), rifuzinta registradon de civitana iniciato – peticio kun la titolo Rekomendu kantadon de la Eŭropa Himno en Esperanto.

La Komisiono konsideras, ke ne ekzistas leĝa bazo, kiu permesus proponon por leĝa akto en la formo de via iniciato, nome la establon kaj kantadon de la Eŭropa himno en Esperanto”, – skribis Van Rompuy, ĝenerala sekretario de la Eŭropa Komisiono al Seán Ó Riain, prezidanto de la Eŭropa Esperanto-Unio (EEU).

“Specife, se konsideri kiel leĝan bazon la Traktatan titolon pri kulturo, ĉi ties ĝenerala celo estas kontribui al la disvolviĝo de la kulturoj de la Ŝtatoj-Membroj, – daŭrigis Day. – Ĝis la nuna momento ŝajnas, ke neniu Ŝtato-Membro igis la antaŭenigon de Esperanto parto de sia politiko pri kultura heredaĵo, kaj ĝi ankaŭ ne povas esti konsiderata parto de la komuna kultura heredaĵo”.

“Ĉu oni atendis ion alian?” – demandis sin la svisa esperantisto kaj interlingvisto Andreas Künzli en la retforumo de Libera Folio. – “Kial skandalo? Nenia skandalo! Sed tute normala afero kaj respondo. Ĉu oni ankoraŭ ne komprenis, ke lingvo, kiel Esperanto, kiu ne estas oficiala en EU, havas nenian signifon, povas ludi nenian rolon, kvazaŭ ĝi havas nenian ekzistorajton?” Künzli aldonas, ke se oni dirus kaj skribus cent aŭ milfoje la samon, certaj esperantistoj daŭre ne kredus kaj ripetus la samajn embarasajn agadojn.

La celoj de la civitana iniciato pri la Eŭropa himno, laŭ EEU, estis plifortigi la komunan Eŭropan identecon, la partoprenon de la civitanoj en la Eŭropa integriĝo, kaj sekurigi la samecon de respekto por ĉiuj Eŭropaj lingvoj. EEU havis en la komitato de subtenantoj por la iniciato subtenantojn, kiel nobelpremiito Reinhard Selten el Germanio kaj la konata politikisto Marco Pannella el Italio. Se la Eŭropa Komisiono akceptintus la proponon, EEU devus kolekti 1 milionon da subskriboj en la 27 EU-landoj por ebligi al la Eŭropa Komisiono konsideri tian leĝan proponon.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2012, №8–9 (214–215).

Vicprezidanto de la Eŭropa Parlamento alvokas la armeon enmiksiĝi

Laŭ EP-vicprezidanto, milionoj povas protesti, sed finfine ili ne plu protestos ĉar ili devos manĝi.
(Foto de Pere prlpz, Vikipedio)

Imagu tion: En la tempo, kiam la prezidantoj de la Eŭropa Komisiono (EU), Eŭropa Parlamento (EP) kaj Eŭropa Konsilio planas vojaĝi al Norvegio por ricevi la Nobel-premion por paco, vicprezidanto de la Eŭropa Parlamento alvokas armeon forigi la demokratie elektitan registaron en Eŭropa regiono.

Estas nekredeble, sed vere. Kompreneble, Hispanio ne estas Britio aŭ Belgio. Multaj hispanoj indignas kaj koleras, kiam ili pensas pri baskoj aŭ katalunoj kiuj volas sendependecon. “Ili ne rajtas” kaj “Estas kontraŭ la konstitucio” estas kelkaj el la plej oftaj reagoj. Kaj laste vicprezidanto de EP Alejo Vidal Quadras alvokis la hispanian armeon forigi la nunan katalunan registaron kaj parlamenton.

Kvankam Vidal Quadras apartenas al nobela familio el Katalunio, li dum jardekoj kontraŭstaras ĉiun delegon de la registara povo al Katalunio kaj ĉiun oficialigon de la kataluna lingvo. Post manifestacio, dum kiu milionoj da homoj, laŭ la polico en Barcelono, pace protestis por la rajto voĉdoni pri sendependeco, Vidal Quadras alvokis la armeon enmiksiĝi.

Kiel ĉiu hispania registaro en Madrido ekde la restarigo de demokratio post la morto de la diktatoro Francisco Franco en novembro 1975, Vidal Quadras opinias, ke eŭskoj kaj katalunoj ne havas la rajton decidi pri sendependeco. Tamen la alvoko de la vicprezidanto de EP al la hispania armeo “restarigi” ordon en Katalunio, ŝokis multajn en Eŭropo.

Vidal Quadras alvokis forigi la registaron kaj parlamenton de Katalunio, se ĉi tiuj du demokratie elektitaj instancoj okazigos voĉdonadon pri sendependeco ĉi-monate. La armeo, laŭ Vidal Quadras, devos preni kontrolon de la kataluna polico, kaj la hispania registaro devos kontroli la katalunan registaron Generalitat. “Tio estas ĉio”, li diris. “La popolo ja povas iri al la stratoj. Sed ili ne povas protesti dum pli ol monato. Ili devas manĝi.”

Vidal Quadras, iama profesoro de fiziko, ne estas simpla membro de EP, li estas unu el ties vicprezidantoj. Tamen venis nur malforta respondo de la prezidanto de EP Martin Schulz. Li certigis, ke Vidal Quadras faris siajn deklarojn ne en sia rolo de vicprezidanto de la parlamento.

“Ili respegulas la personan opinion en nacia politika kunteksto”, – diris Schulz. Nekredeble, sed alvoko al armeo forigi demokratie elektitan registaron kaj parlamenton ne estas, laŭ la prezidanto de EP, io por esti juĝita aŭ submetita al disciplina agado.

Almenaŭ Guy Verhofstadt, frakciestro de la Alianco de Liberaluloj kaj Demokratoj en EP, kondamnis la eldiraĵon de Vidal Quadras, kiel “relikvon el la pasinteco”, tute maloportunan en la hodiaŭa Eŭropo. Verhofstadt, kiu iam volis esti prezidanto de la Eŭropa Komisiono, aldonis: “Senzorgaj rimarkoj de ĉi tiu ulo subfosas ĉion, por kio demokratoj batalis dum la lastaj 60 jaroj”.

Restas malferma esenca kaj grava demando pri la estonteco de eŭropaj civitanoj el landoj kiel Flandrio, Katalunio kaj Skotlando post ebla pozitiva referendumo por sendependeco. Tiuj ŝtatoj, laŭ oficistoj en Bruselo, ne aŭtomate fariĝos EU-membroŝtatoj. Ekzemple, la prezidanto de la Eŭropa Komisiono José Manuel Barroso respondis ke, se parto de EU-ŝtato fariĝis sendependa, devos esti trovita solvo por diskuti ĝin kadre de la internacia juro. Pli klare: la Eŭropa Komisiono emas pensi, ke la civitanoj de nova sendependa lando, kiel Katalunio aŭ Skotlando, ne estos EU-civitanoj sen aliĝo de tiuj novaj landoj al EU. Tio ankaŭ signifas, ke firmaoj el tiaj landoj ne povos vendi siajn varojn en EU je la samaj kondiĉoj kiel hodiaŭ.

Tio gravas precipe en la kazo de Katalunio. La hispania ministro pri eksterlandaj aferoj José Manuel García Margallo diris, ke Katalunio “eterne” restos ekster EU. La rankora García Margallo, ŝajne, volas punigi sendependan Katalunion kaj ties civitanojn.

Tute alia estas la publika debato en Britio. La ĉefministroj de Skotlando Alex Salmond kaj de Anglio/Britio David Cameron ridetis pasintmonate en la televid-programoj. Estas klare al ĉiuj, ke eĉ se Cameron kontraŭas sendependecon de Skotlando, li ne kontraŭas la universalan rajton de popolo mem decidi pri sia propra estonteco.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2012, №11 (217).

Ĉu Eŭropo rajtas patenti ĉimpanzojn?

Pluraj organizaĵoj el Germanio, Svislando kaj Britio kontraŭas patentadon de genetike adaptitaj ĉimpanzoj. La patento kun la numero EP1456346 estis donita de la Eŭropa Patenta Oficejo (EPO) en februaro 2012 al la usona kompanio Intrexon.

Certe povas esti, ke estas medicina uzado de la genetike adaptitaj ĉimpanzoj, kiuj havas DNA-fragmentojn devenajn el insektoj kaj destiniĝas por uzado en farmacia esplorado. Tamen aro de neregistaraj organizaĵoj, kiuj kontraŭas misuzadon de animaloj, argumentas ke tiu patento transiris etikajn limojn en patenta leĝo. Eble pli grave, la patento povas krei komercajn stimulojn por pliaj eksperimentoj kaj certe la – novaj – animaloj ne estos traktataj bone.

“Bestoj devus esti konsiderataj kiel infanoj kaj traktataj kun respekto kaj protektataj kontraŭ komerca misuzado. Oni absolute ne povas pravigi la patentadon por grandaj simioj. Estus, fakte, ofendo al nia propra specio”, – diris Christoph Then el la neregistara organizo Testbiotech. – “La Eŭropa Patenta Oficejo klare transiris limojn akceptitajn de la eŭropa socio”.

La NRO-oj ankaŭ plendas ke la EPO donis ĉi-jare jam tri patentojn por genetike modifitaj ĉimpanzoj. Du el la patentoj estis por la usona firmao Intrexon kaj unu al alia usona firmao Altor BioScience. La NRO-oj timas ke baldaŭ estos patentitaj ankaŭ musoj, ratoj, kunikloj, katoj, hundoj, bovinoj, kaproj, porkoj, ĉevaloj, ŝafoj kaj aliaj simioj.

Ekde 1992 EPO jam donis ĉirkaŭ 1200 patentojn pri bestoj. Pluraj patentoj estis donitaj pri grandaj simioj. Tamen pluraj membroj de la Eŭropa Unio malpermesas eksperimentojn kun grandaj simioj. En 2010 EU akceptis direktivon, kiu malpermesas la uzadon de grandaj simioj en esplorado krom en esceptaj cirkonstancoj.

“Scienco konfirmas en ĉiuj novaj studoj, kiel proksimaj estas ĉimpanzoj al homoj, surbaze de la kognitivaj kapabloj, socia vivo, kulturo, uzo de iloj kaj eĉ de la kapabloj kunsenti kun malfortuloj”, – diris profesoro Christophe Boesch, prezidanto de la Fondaĵo por Sovaĝaj Ĉimpanzoj.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2012, №12 (218).

Kion faros Eŭropo por la planedo

Kvankam Eŭropo historie respondecas pri klimata ŝanĝo, malriĉaj landoj kiel Bangladeŝo plej multe pagas.
(Foto el Vikimedia Komunaĵo)

Se oni farus enketon, esperantistoj verŝajne estus inter la plej agademaj kaj apogemaj, kiam temas pri ekologiaj aferoj kaj haltigo de la klimata ŝanĝiĝo. Ne multaj inter ni malkonsentas, ke la homo ekde la komenco de la industriigo kaŭzas la ĝeneralan varmiĝon de la atmosfero sur nia planedo ĉefe per uzado aŭ enaerigo de forcejaj gasoj kiel karbona dioksido.

Tamen esperantistoj ne povos multe esperi post la fiasko de la pintkunveno de la mondaj ĉefoj en Doho, la ĉefurbo de Kataro. La pintkunveno en Doho kaj la ceteraj pintkunvenoj – ekzemple, en Kopenhago – montras, kiom kaj kiel la ĉefoj ne povas interkonsenti pri devigaj agoj por savi la planedon. Ni proksimiĝas al la situacio, kie senaktiveco en la klimata kampo estos kutima kaj ŝajne daŭros dum la nuna jardeko.

Tamen evidentiĝas, ke milionoj da homoj jam alfrontas inundojn kaj malsaton pro la klimata ŝanĝiĝo. Plej multe suferas la homoj en malriĉaj landoj. Kompreneble, Eŭropo povas laŭmerite kritiki Usonon kaj aliajn riĉajn landojn pro ties senagado. Malgraŭ siaj promesoj, la novelektita Usona prezidento Barack Obama ne ŝanĝis la ege konservativan Usonan klimatpolitikon. Tamen ankaŭ Eŭropo perdas sian progreseman bildon, kiam temas pri klimataj aferoj.

Jam nun Eŭropo havas politikojn, kiuj kondukus al redukto de elsendoj de forcejefikaj gasoj en la Eŭropa Unio je 27 elcentoj kaj eble je 30 elcentoj.

Laŭ Wendel Trio, direktoro de Klimat-agada Reto Eŭropa, EU malŝparas ŝancojn konvinki aliajn per bona ekzemplo: “Ili scias, ke fakte iliaj emisioj estos multe pli malaltaj. Se ili volas montri al aliaj evoluintaj kaj evoluantaj landoj, ke ili estas seriozaj kiam temas pri la eblo eviti mondan varmiĝon pli ol je 2 gradoj, ili devas alporti ion al la tablo”.

Malbonŝance, Eŭropo ne volas multon alporti al la tablo. Pollando rifuzas ĉiujn altigojn de ambicio en klimataj devigoj je Eŭropa nivelo. Eŭropo mem nur malrapide komencetos ekde la venonta jaro diskuti: kiujn klimatcelojn ĝi volas por 2030.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2013, №1 (219).

De laktolagoj al laktejegoj en Eŭropo

Pli kaj pli da laktaj bovinoj ne plu vidas la tagan lumon en Eŭropo (Foto de Eŭropa Komisiono)

Dum jardekoj la eŭropa Komuna Agrikultura Politiko produktis laktolagojn. Hodiaŭ politikistoj pripensas reformadon de la plej kosta eŭropa politiko, kiu ankaŭ produktas novan tipon de laktofabrikoj kun miloj da bovinoj. Tie la bovinoj ne plu vidas la lumon de la tago kaj ne plu povas moviĝi.

La NRO Kompato en Terkulturado komencis en Bruselo sian batalon kontraŭ tiuj novtipaj laktofabrikoj. Ĝi argumentas surbaze de la artikolo 13 de la Eŭropa Traktato, kiu postulas, ke EU, formulante sian agraran politikon devas “plene” konsideri la bonfarton de bestoj.

Krom zorgoj pri poluado kaj sano, Kompato en Terkulturado klopodas konvinki politikistojn kaj oficistojn en Bruselo, ke ili devas konsideri la rajtojn de la bestoj. Laŭ tio, la laktofabrikoj, kie miloj da bovinoj en la sama ejego estas devigataj produkti ĝis 30 litrojn tage kaj kelkfoje eĉ 60 litrojn, estas kontraŭlaŭleĝaj, aŭ almenaŭ ne plu financeblaj pere de la Komuna Agrikultura Politiko. Laŭ la NRO, la novaj fabrikegoj prezentas teruran fizikan torturadon por la bestoj.

Plie, la bovinoj, kiuj estas tiel mistraktataj, elĉerpiĝas jam post tri lakto-cikloj, kaj dum sia vivaĉo ili produktas eĉ malpli da lakto ol la bovinoj vivantaj nature. Kompato en Terkulturado argumentas, ke oni ne bezonas tiajn grandajn laktejojn, kie bovinoj estas profitcele mistraktataj por dum relative mallonga tempo produkti grandajn kvantojn de lakto. Krome, tiuj fabrikegoj bezonos, laŭ la NRO, multe da plia investado por aĉeti nutraĵojn de grandaj internaciaj firmaoj. Malpli kosta kaj multe pli humana solvo estas lasi al la bovinoj vidi la sunlumon kaj manĝi herbojn, kiel ili faras jam dum miloj da jaroj.

Registaroj devus helpi al laktoentreprenoj koncentriĝi pri altkvalita lakto de malgrandaj bienoj. Ĉi tio pli facile permesus lakto-produktantojn gajni pere de altkvalitaj produktoj. Solvo povas esti EU-direktivo kiu malpermesus la mistraktadon de bovinoj kontrolante, ekzemple, ke bovinoj havas aliron al paŝtejoj dum la sezono kiam kreskas herbo. Tamen oficistoj en Bruselo ankoraŭ ne konsideras tiun eblecon. “La Eŭropa Komisiono rifuzas leĝon pri protektado de laktobovinoj. Ni alvokas la Komisionon repensi ĝian starpunkton”, – diris Peter Stevenson de Kompato en Terkulturado.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2013, №2 (220).

Klimata ŝanĝiĝo post 2030

Pro siaj financa kaj ekonomia krizoj Eŭropo dubas pri multaj siaj politikoj. Ankaŭ pri sia politiko kontraŭ la klimata ŝanĝiĝo. Politikistoj pli kaj pli ne sukcesas montri la necesan volon por akcepti leĝojn bezonatajn. Nuntempe, nur ĝis 2030 Eŭropo havas devigajn celojn altigi la procentaĵon de renovigebla energio kaj malaltigi la ellasadon de forcejaj gasoj. Sed kio okazos post 2030?

Nuntempe nur malrapide kaj mallaŭte politikistoj priparolas la temon. Tamen ni eble nun vidas la finon de la merkata sistemo, elpensita por redukti la ellasadon de forcejaj gasoj – la karbonmerkato. Ĝi almenaŭ donis prezon al tiuj, kiuj volas ellasi forcejajn gasojn. Se poluantaj firmaoj volis ellasi pli, ili devis pagi pli. Sed nun la prezo de la permesoj ellasi karbonon estas tiom malalta, ke firmaoj pli profite bruligas karbonon ol investas en malpli poluantajn fuelojn.

Tamen la klimata ŝanĝiĝo iĝas pli rapida. Pro ŝtormoj kaj nekredeble ekstrema vetero ni ĉiam pli multe ekscias, ke la antaŭviditaj konsekvencoj estas ĉiufoje pli proksimaj. Pasintsomere sciencistoj ekhavis novajn pruvojn, kiuj ligas la ekstreman veteron – kiel uragano Sandy – al homa aktivado. Ankaŭ la usona Nacia Aeronaŭtika kaj Kosma Administracio (NASA en la anglalingvaj sigloj) anoncis, ke la arkta glacio atingis rekorde malaltan nivelon. Gronlando perdas glacikovraĵon je proksimume 300 km kube jare.

Sciencistoj en 2007 kalkulis, ke por haltigi la kreskadon de la tutmonda temperaturo sub 2 C° la evoluintaj landoj devus redukti la ellason de siaj forcejaj gasoj je 25–40 procentoj antaŭ 2020. Bedaŭrinde, la Eŭropa Unio celas redukti la ellason de forcejaj gasoj nur je 20% antaŭ 2020, kaj nur je 40% antaŭ 2030. Tio estas, kompreneble, tro malmulte kaj tro malfrue.

Bedaŭrinde, en la nuna tempo en la Eŭropa Komisiono neniu volas, nek kapablas proponi la necesajn leĝajn solvojn. Ĉiuj altranguloj pripensas siajn venontajn postenojn, post kiam en 2014 estos nova komisiono kaj post elektoj de la nova Eŭropa Parlamento.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2013, №3 (221).

Baldaŭ 24 aŭ eĉ 30 lingvoj, sen Esperanto

Antaŭ 50 jaroj la esperantistoj esperis, ke la Zamenhofa kreaĵo estos inter la la oficialaj lingvoj de la Eŭropaj institucioj apud la franca, germana, itala kaj nederlanda. En 1974, kiam aldoniĝis la dana kaj la angla, tiaj esperoj restis en esperantistaj rondoj. Nekredeble, sed la esperoj de la plej entuziasmaj esperantistoj ne disiĝis, kiam aldoniĝis la greka (1981), portugala kaj hispana (1986), finna kaj sveda (1995).

Eĉ en la mensoj de la plej duraj esperantistoj la jaro 2004a devintus konfirmi, ke Esperanto politike tute ne eblas en la Eŭropa Unio (EU). Tiam la Eŭropaj institucioj saltis de 11 al 20 oficialaj lingvoj pro la aldono de la ĉeĥa, estona, hungara, latva, litova, malta, pola, slovaka kaj slovena. La plej freŝaj aldonoj estas la bulgara, irlanda kaj rumana (2007) kaj baldaŭ la kroata. Eĉ se aliĝanta lando devas traduki pli ol 100 mil paĝojn de EU-leĝoj al sia nacia lingvo, ĝi ne pripensis alian solvon ol promocii nur sian nacian lingvon.

La 1an de julio, kiam Kroatio aliĝos, EU havos 24 oficialajn lingvojn kaj estos survoje al pli ol 30 lingvoj. Plej grave, la Eŭropa Komisiono (EK) ŝajne dungos la saman kvanton da tradukistoj kaj interpretistoj por la serba, montenegra kaj bosna, kiam tiuj landoj aliĝos al EU. Antaŭ dudek jaroj dum la interna milito en la eksa Jugoslavio tiuj lingvoj estis kutime konsiderataj kiel unu sama lingvo, same kiel hodiaŭ neniu parolas pri la aŭstra kiel lingvo aparta de la germana. Tio ankaŭ estas konfirmo de la principo, ke lingvo estas konstruaĵo de ŝtato ne bazita sur la principoj de facileco aŭ neŭtraleco.

Fronte al la aliĝo de Kroatio, EK-funkciuloj ankoraŭ ne povas respondi al la demando: ĉu ĝi bezonos nur 61 tradukistojn por traduki kroaten aŭ poste trioble sesdek por la serba, montenegra kaj bosna. “Serbio, Montenegro, Bosnio kaj Hercegovino ankoraŭ ne estas membro-landoj. Sekve, la Komisiono ne havas starpunkton pri la nombro de tradukistoj por la lingvoj de tiuj landoj”, – diris funkciulo.

La serba-kroata ne estas unika kazo. Nuntempe, la moldova estas la oficiala lingvo de Moldovio, sed granda parto de ties parolantoj ĝin konsideras varianto de la rumana. Eĉ la Rumania registaro neas, ke la moldova estas lingvo. Kaj multaj bulgaroj nevolonte akceptas la makedonan kiel apartan lingvon. Feliĉe en la Okcidenta Eŭropo la flandra varianto de la nederlanda ne fariĝis oficiala EU-lingvo. Ni ankaŭ ne havas tradukistojn kaj interpretistojn por la skota, kimra kaj irlanda versioj de la angla.

Nur tre timide en EK oni komencas pripensi, kiel plenumi sian leĝan devon havigi tradukon en “oficialaj” lingvoj laŭ la Eŭropaj Traktatoj kaj en la reglamento 1/1958 de EK. “Kiel la Komisiono organizos sian laboron plenumante tiun devon, estas interna afero pri kiu la Komisiono decidos kiam proksimiĝos la membriĝo de tiuj landoj”, – respondis la funkciulo.

Pro la pligrandiĝo de EU kaj kresko de ties kompetento kaj agadoj, la traduka departemento de EK en 2012 traktis ĉ. unu milionon 750 mil paĝojn pere de 2300 oficistoj, du trionoj de kiuj estas tradukistoj. EK plu argumentas, ke la tradukado kostas “nur” 330 milionojn da eŭroj ĉiujare, t. e. 0,60 EUR por ĉiu EU-civitano. Aliflanke, EU kun siaj 23 lingvoj jam funkcias plejparte angle. En la pasinta jaro 77,06% de la dokumentoj tradukitaj en EK estis origine skribitaj angle, nur 5.2% france kaj 2.9% germane.

Ĉu la estontaj generacioj de eŭropanoj parolos nur angle?
(Foto de la Eŭropa Komisiono)

EK-funkciuloj proklamas, ke ĝi limigis la kreskon de la traduk-kostoj al nur 20% dum 2004–07, kiam la nombro de la oficialaj EU-lingvoj duobliĝis. Funkciuloj ankoraŭ diras, ke la suma kosto de ĉiuj lingvaj servoj – inkluzive de interpretistoj – en ĉiuj EU-institucioj estas malpli ol 1% de la ĝenerala jar-buĝeto de EU, do malpli ol 2 eŭroj por ĉiu eŭropano jare.

Pro la bezono redukti la buĝeton, la Komisiono studas eblojn eviti la kostojn. Oni esploras la eblojn de interkompreniĝo inter parolantoj de similaj lingvoj – menciante la serbo-kroatan kaj latinan lingvojn, ankaŭ la ĉeĥan, slovakan kaj polan. Plie, oni vidas tian eblon por la dana kaj sveda.

EK havas ankaŭ pli realisman esperon je maŝina tradukado kun pli bona kaj pli konfidenca kvalito ol tiu de Google, speciale en la retejoj de EU.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2013, №4-5 (222-223).

EU malsukcesas kontraŭi impostevitadon

Pro la malkovro de centmiloj da bankkontoj en impostparadizoj tra la mondo, ekmoviĝis ankaŭ moŝtuloj en Bruselo. Tamen evidentiĝas, ke la Eŭropa Unio (EU) nur ege malfacile kapablos kontraŭi impostevitadon.

Dum la lasta kunveno de financministroj, Aŭstrio kaj Luksemburgio blokis la proponon de la Eŭropa Komisiono altigi impost-travideblecon. Financoficistoj bezonas havi aliron al detaloj de kontoj en EU por malkovri malfidajn praktikojn.

Ano de la Eŭropa Komisiono Algirdas Šemeta malferme parolis pri “granda seniluziiĝo”. Tamen estis malatentita lia alvoko “korekti la situacion” de eŭropaj ĉefoj, kiuj kunvenis meze de majo por priparoli la impostevitadon.

La EU-ŝtatoj ne sukcesas interkonsenti pri la korekto de la bank-direktivo de EU, kiu daŭre permesas al landoj eviti aŭtomatan inform-interŝanĝon pro la premo de Luksemburgio kaj Aŭstrio. Kutime EU-landoj decidas pri la plejmulto da <->aferoj per voĉdono inter la membroj kaj post konsentigo kun la Eŭropa Parlamento. Tamen ĉiu lando daŭre povas bloki decidojn pri financaj aferoj, kaj ĝuste tio okazas, kiam temas pri banka travidebleco celanta kontraŭi impostevitadon.

“Senhonta obstrukcismo fare de Luksemburgio kaj Aŭstrio, kiuj daŭre blokas klopodojn por atingi taŭgan travideblecon de bankaj kontoj, devas esti venkita”, – diris verdula membro de la Eŭropa Parlamento Sven Giegold.

“Mi estas tre seniluziigita vidinte blokita la interkonsenton pri la reviziita Ŝparado-Direktivo de EU”, – mesaĝis Šemeta en Twitter. Por Šemeta estis lastjare farita studo pri la efiko de nelegala impostevitado kaj de “laŭleĝaj” impost-deflankiĝoj. – “Verŝajne, impostevitado kaj impost-deflankiĝo povus kosti al la registaroj de la Eŭrop-Uniaj membroŝtatoj unu trilionon da eŭroj jare”.

Italio estas konsiderata kiel la lando kiu plej multe perdas en Eŭropo, almenaŭ laŭ absolutaj ciferoj. La perdo de impostoj en Italio verŝajne superas 180 miliardojn da eŭroj jare. Tamen Estonio estas la plej granda perdanto proporcie – pli ol 28% de la registaraj enspezoj en Estonio estas perditaj.

La studo ankaŭ notas ke impostevitado valoras pli ol la tuta sanzorga buĝetaro en EU. Se oni sukcesus haltigi impostevitadon, EU-landoj povus repagi la tutan EU-deficiton dum nur 8.8 jaroj. Laŭ la studo impostevitado kaj imposto-deflankiĝoj subfosas la vivantecon de la eŭropaj ekonomioj kaj sendube helpis krei la nunan ŝuldo-krizon, kiu minacas la bonfarton de centmilionoj da homoj en Eŭropo por venontaj jaroj.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2013, №6 (224).

Savi endanĝerigitajn lingvojn

28 ŝtatoj-membroj signifas 24 lingvojn (Foto: Eŭropa Komisiono)

Por multaj ekster Bruselo, tiaj plenkunsidaj voĉdonoj en la Eŭropa Parlamento (EP) estas kontraŭlogikaj aŭ hipokritaj. Parlamentanoj ĵus akceptis raporton, kiu alvokas la registarojn en la tuta Eŭropa Unio (EU) agadi por daŭra lingva diverseco. Aliaflanke, ili decidis tranĉi la buĝeton de la interpretad-servo.

En si mem, la raporto pri la lingva diverseco estas laŭdinda. Ĝi estis verkita de la korsika parlamentano François Alfonsi. La registaroj devas esti pli atentaj al la minacoj, kiuj povas konduki al formorto de lingvoj, laŭ Alfonsi, kiu mem defendas la korsikan parolatan de 160 mil homoj. Studo de Unesko montras, ke el ĉirkaŭ 255 lingvoj hodiaŭ parolataj en Eŭropo, 128 estas en “danĝero” kaj ĉirkaŭ 90 estas en “serioza danĝero” aŭ “maltrankviliga situacio”.

“Tiuj endanĝerigitaj lingvoj inkluzivas la sameajn lingvojn en la norda Finnlando. Ni laboras por certigi ilian supervivadon pere de ekstra financado por bazlerneja instruado kaj same-lingvaj amaskomunikiloj inkluzive de radio kaj televido”, – diras la finnlanda parlamentano Hannu Takkula.

EP-ano Izaskun Bilbao Barandica el Eŭskio rimarkigas, ke lingvo povas esti endanĝerigita en unu lando, sed ne en najbara lando. “La eŭska lingvo estas en bona sano en la sudo de Eŭskio, sed estas en danĝero en la eŭska-parolantaj areoj de Francio”, – li diras. Bilbao Barandica volas konkretajn rimedojn, kiuj helpos eviti tiajn lingvajn diferencojn en landlimaj regionoj.

Samtempe kun la alvoko protekti la lingvan diversecon kaj la lingvojn en danĝero, la parlamento akceptis planon de la nederlanda parlamentano Esther de Lange por ŝpari monon per “pli efika” interpreta servo. Nun interpretistoj ĉeestos komitatajn kaj aliajn kunvenojn nur post peto de parlamentano. “Ĉiu membro rajtas paroli en sia propra lingvo. Sed malnecesa interpretado devus esti evitita”, diris de Lange.

Laŭ de Lange, la parlamento savos “milionojn” da eŭroj. La Eŭropa Parlamento estas la sola institucio en la mondo kiu funkcias tiom multlingve. Post la membriĝo de Kroatio, parlamentaj kunsidoj povas esti interpretataj el kaj en 24 lingvoj.

Evidente, la kostoj de parlamenta interpretado – sen paroli pri tradukado – estas altaj. Ili estas ĉirkaŭ 58 milionoj da eŭroj jare pro pli ol 5200 kunvenoj. Oni kalkulas pri ĉirkaŭ 100 mil interpretistaj labortagoj. De Lange kalkulas, ke la parlamento povas sennecese elspezi 5 milionojn da euroj jare pro tio, ke preskaŭ 15% da kunvenoj estas nuligitaj lastminute.

Bedaŭrinde, la ŝanĝo de la interpretadreguloj (tio ja ŝparos monon) ne estas sendanĝera por lingva diverseco en la parlamento. Nun multaj neanglalingvaj parlamentanoj parolas angle pro la “simpleco”, eĉ se ili ne bone regas la anglan. Plia malhelpo por alparoli aliajn parlamentanojn propralingve danke al la interpretadservo ne favoras multlingvecon.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2013, №10 (228).

Karibio volas kompenson de Eŭropo

La bildo “Sklavtransportado en Afriko” estas prenita el Vikimedia-Komunejo

Pli ol 50 jarojn post la sendependiĝo kaj ĉirkaŭ 180 jarojn post la liberigo de la sklavoj en la Brita Imperio, karibaj ŝtatoj finfine oficiale komencis agadon kontraŭ Britio, Francio kaj Nederlando por ricevi kompenson. Dum la lasta jardeko oni multe diskutas pri leĝa proceduro kontraŭ tiuj, kiuj profitis la jarcentojn de la sklaveco.

Nun membroŝtatoj de la kariba ekonomia komunumo (Karikom) apogas altnivelan komitaton, kiu traktas la kompensadon pro la sklaveco kaj genocido fare de tri eksaj koloniantoj: Britio, Francio kaj Nederlando. Dume ekster la kazo restas aliaj landoj kiel Hispanio kaj Portugalio. En la komitato estas ĉefministroj de landoj kiel Sankta Vincento kaj Grenadinoj, Gujano, Haitio kaj Surinamo. Jam estas kontraktita la brita advokata firmao Leigh Day, kiu sukcese luktis por kompenso por kenjanoj, kiuj estis turmentitaj de la brita kolonia registaro en la jaroj 1950–1960aj.

Laŭ Ralph Gonsalves, ĉefministro de Sankta Vincento kaj Grenadinoj, la sklaveco kaŭzis egan malriĉecon kaj subevoluon antaŭ la sendependiĝo, kaj tio hodiaŭ kaŭzas gravajn problemojn por atingi ekonomian kaj socian progreson en la karibaj landoj.

Profesoro Hilary Beckles el Barbado diras, ke kompenso de okcidentaj landoj pro sklaveco ne signifas rektajn pagojn al homoj, sed riparadon de la historia damaĝo, kiu helpus Karibion trovi vojojn antaŭen. Historia studo kalkulas la profitojn de sklavkomerco kaj de la karibaj plantejoj al pli ol kvin procentoj de la brita ekonomio en la momento de la industria revolucio.

Laŭ profesoro Beckles, ĉiuj rasoj spertis iun formon de sklaveco. Kaj multaj akademianoj substrekas la longdaŭrecon de sklaveco fare de arabaj komercsitoj. Tamen, se la afrika sklaveco fare de eŭropaj landoj ne estis unika pro ties longdaŭreco, ĝi elstaras pro brutaleco. Ĝi estis sistemo de sklaveco, en kiu homoj estis viditaj jure kiel ne-homoj. La afrika sklaveco fare de koloniantaj landoj Eŭropaj estis ankaŭ unika pro tio, ke ĝi sinreproduktis – la gefiloj de la sklavoj estis naskitaj kiel sklavoj.

Aliflanke, okcidentaj landoj ne havis skrupulojn, kiam temis pri kompenso. Ekzemple, la haitiaj sklavoj, kiuj sukcesis gajni sian liberecon de Francio, devis pagi 150 milionojn da oraj frankoj al Francio ekde 1825 ĝis 1922. Ĝis hodiaŭ Haitio ne povas rericevi tiujn pagojn, kiuj estas bezonataj por akiri internacian rekonon.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2013, №11 (229).

Rasisma Kristnasko en Nederlando

Ĉu la Kristnaskfesto en Nederlando estas rasisma? Ĉi-jare aliĝis pli ol unu miliono da nederlandanoj al Facebook-paĝo, kiu militas kontraŭ la oficejo de la Unuiĝintaj Nacioj pri homaj rajtoj. La ĉefceloj de la nederlanda malkontento estas la kvar respondeculoj pri rasa diskriminacio, ksenofobio kaj rilata maltoleremo, kulturaj rajtoj, kaj la raportisto de la laborgrupo pri homoj de afrika deveno. Ili aŭdacis pridemandi la nederlandan ĉefministron Mark Rutte pri la rasisma deveno de certaj aspektoj de la Kristnaska festo en Nederlando.

Temas pri la Nigra Petro, aŭ Zwarte Piet en la nederlanda. La oficejo de UN notas, ke la trajtoj kaj aspekto de la Nigra Petro eble eternigas la stereotipan bildon pri afrikanoj kaj homoj de afrika deveno kiel duaklasaj civitanoj, kaj tiel subtenas rasismon. “Dum la festo multaj homoj ludante la rolon de Nigra Petro nigrigas siajn vizaĝojn, ruĝigas siajn lipojn kaj metas afro-perukojn. La Nigra Petro agas kiel stultulo kaj servulo de Avo Frosto”, – skribis UN-responsuloj al la nederlanda ĉefministro Rutte. “La ecoj de l' Nigra Petro en la Kristnasko estas spertitaj de afrikaj kaj afrikdevenaj popoloj kiel vivanta atesto de la pasintaj sklaveco kaj subpremo. La Nigra Petro atestas la pasintecon de Nederlando en la komerco de afrikaj sklavoj en antaŭaj jarcentoj”, – ili aldonis.

Jam pli ol du milionoj da homoj “amas” la Facebook-paĝon, kiu apogas la Nigran Petron.

Nederlandanoj mem iel kulpas pri la kreskanta intereso en la rasisma trajto de la festo. En 2012 la registaro mem petis akcepti la feston kadre de la UNESKO-Konvencio por la Konservado de Nemateria Kultura Heredaĵo por deklari Avon Froston kaj la Nigran Petron “protektataj” kiel Nemateria Kultura Heredaĵo de Nederlando.

“Zwarte Piet simple estas nigra. Mi ne povas ŝanĝi tion”, – diras la ĉefministro Rutte. Laŭ li, la afero ne tuŝas la registaron. Ĝi estas afero por lokaj asocioj kaj komunumoj kiuj organizas la feston la 5an de decembro. La kutima defendo de nederlandanoj estas, ke la Nigra Petro simple estas nigra, ĉar li iras suben tra kamentubo kun donacoj. Sed kial la Nigra Petro ĉiam portas tiajn vestaĵojn? Kial li parolas kun kariba akĉento kaj plejofte estas stulta servulo de la blanka Avo Frosto?

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2013, №12 (230).

Jaro de progreso kontraŭ impostevitado?

Eŭropo bezonas pli simplan, sed efikan impostsistemon (Foto: Eŭropa Komisiono)

Je la komenco de 2014 novaj EU-reguloj ekpostulas, ke la membroŝtatoj interŝanĝu “disponeblajn” informojn pri enspezoj, direktor-kotizoj, asekuroj, produktoj, pensioj kaj nemoveblaĵoj.

Tio estas la respondo de la Eŭropa Komisiono je la skandalo pri impostevitado. La skandalo komenciĝis, kiam ĵurnalistoj malkovris reton de centmiloj da bankkontoj en impostparadizoj tra la mondo. Spite al la politikaj deklaroj, raportitaj en la junia Ondo, nun ni povas diri, ke la Eŭropa Unio (EU) ege malfacile sukcesas kontraŭstari la impostevitadon.

La problemo estas konata. Ĉiujare, laŭ la Eŭropa Komisiono, miliardoj da eŭroj de publika mono estas perdataj en EU pro la nepagado de la impostoj, ĉu kvazaŭleĝe aŭ kontraŭleĝe. Laŭ studo de la Komisiono, EU-landoj povus repagi la tutan EU-deficiton dum naŭ jaroj, se ili sukcesus haltigi la impostevitadon. La ŝtatoj de EU suferas seriozan perdon de la enspezoj. Por kompensi la nepagitajn impostojn, honestaj civitanoj kaj entreprenoj portas pezan ŝarĝon. Tamen kelkaj grandaj entreprenoj, – ekzemple, Amazon kaj Google – ja sukcesas pagi la impostojn kompare al la malgrandaj entreprenoj, kiuj trovas sin en konkurenca malavantaĝo.

Eŭropaj parlamentanoj ĵus voĉdonis por pliaj planoj, kiuj devigos la ŝtatojn de EU interŝanĝi impostdatumojn pri novaj tipoj de enspezoj ekde 2017. La Eŭropa Komisiono proponas, ke membroŝtatoj aŭtomate interŝanĝu datumojn pri diversaj enspezoj, dividendrentoj, plusvaloroj kaj bankkontoj.

Parlamentanoj notas, ke en la pasinteco impost-politiko estis konsiderata ekskluzive kiel enlanda afero, pri kiu EU havis neniun kompetenton. Hodiaŭ tia pensado signifas, ke landaj impost-enspezoj multe suferas pro la tutmondigo. Laŭ multaj membroj de la Eŭropa Parlamento, estus pli efike se la Komisiono komisie de la ŝtatoj-membroj kunordigus la interŝanĝon de informoj pri impostado. Malsamaj normoj en la landoj premas la efikecon de interŝanĝo kaj postulos nenecese altajn kostojn por la ŝtatoj kaj por financaj institucioj ene de la Unio.

Tio estas sendube progreso je la nivelo de EU. Tamen laŭ alia studo de la Eŭropa Komisiono, EU-landoj perdas ĉirkaŭ 193 miliardojn da eŭroj nur el la aldonvalora imposto (AVI). Tio estas ĉirkaŭ 1.5% de la tuta malneta enlanda produkto (MEP) en EU en 2011. Tamen neniu scias la ekzaktajn sumojn, kiuj estas perditaj pro laŭleĝa kaj neleĝa impostevitado. Kelkaj sugestas sumojn ĉirkaŭ unu triliono da eŭroj.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2014, №1 (231).

Viando eŭropa

Ĉiam malpli da bovoj estas bredataj ekstere (Foto: EK)

Vegetarismo kaj Esperanto havas longan kunhistorion. Jam en 1893 aperis favoraj artikoloj pri vegetarismo kiujn Zamenhof poste metis en la Fundamentan Krestomation. Laŭ la Tutmonda Esperantista Vegetarana Asocio (TEVA), Zamenhof mem havis pozitivan sintenon al vegetarismo. Ankaŭ indas noti, ke dum la kvara UK en Dresdeno, en aŭgusto 1908, fondiĝis asocio, kiu fariĝis poste TEVA.

Do, multaj esperantistoj ne surpriziĝas pri la negativaj efikoj al nia sano kaj al la vivo ĝenerale de la moderna intensa viando- kaj lakto-produktado. Antaŭ nelonge eldoniĝis nova raporto en Bruselo pri la efikoj de intensiva viando- kaj lakto-produktado. La raporto notas ke tutmonda agrikulturo dediĉas al la viandoindustrio 70 procentojn de la disponebla tero kaj unu trionon el la trinkebla akvo.

Por fari nur unu kilogramon da bovaĵo oni bezonas 15.500 litrojn da akvo. Tio egaligas la kvanton de akvo por malgranda naĝejo kaj por nur kvar bifstekoj. Kaj kio pri nia kara fromaĝo? Unu kilogramo da fromaĝo valoras ĉirkaŭ kvin mil litrojn da akvo. Kaj tio okazas en la mondo, kie ne estas sufiĉa akvo por pli ol unu miliardo da homoj. Eble plej grave, nia kreskanta bezono je viando kaj lakto respondecas pri ĉ. 32% de la forcejaj gasoj.

“Ĉiufoje, kiam ni manĝas, ni faras politikan elekton. Ni trudas nin en la vivojn de aliaj homoj en la mondo, en la medion, en la biodiversecon kaj en la klimaton”, – diras Adrian Bebb el la asocio Amikoj de la Tero Eŭropo. Bebb estas unu el la spertuloj, kiuj okupiĝis pri la raporto.

Malfeliĉe, la Eŭropa Unio daŭre elspezas miliardojn da eŭroj por subteni ne nur la produktadon de viando por eŭropanoj, sed ankaŭ por eksportado. La neregistara organizo Amikoj de la Tero Eŭropo alvokis al EU publike agnoski la neceson de agado kontraŭ troa viando-produktado kaj konsumado. EU ĉesu subteni la industrian viando-produktadon per la komuna agrikultura programo (KAP).

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2014, №2 (232).

Eŭropaj elektoj

Jam dum kelkaj monatoj videblas, ke membroj de la Eŭropa Parlamento malpli ofte sin prezentas en la diversaj komitatoj. Plej grava estas la preskaŭ kompleta manko de parlamentanoj dum la kutima ĵaŭda posttagmeza diskuto pri homaj rajtoj ĉiumonate en Strasburgo. La parlamentanoj devas pripensi sian estontecon. Ĉu ili restos anoj de la Eŭropa Parlamento post la 22a de majo? Aŭ ili aliĝos al la vasta armeo de 26 milionoj da senlaboruloj en la 28 landoj de la Eŭropa Unio?

Tiuj demandoj gravas por parlamentanoj. Multaj el ili alkutimiĝis al la jaraj salajroj, kiuj minimumas je 84 mil eŭroj kaj estas dudekoble pli altaj ol la averaĝa salajro en multaj EU-landoj.

Eble nur kvarono el la 400 milionoj da homoj havos la eblon voĉdoni por kandidato de la federacio Eŭropo-Demokratio-Esperanto – nur en Germanio kaj Francio. Ĉi tiuj okaj Eŭropaj elektoj okazos inter la 22a kaj la 25a de majo 2014 en 28 ŝtatoj. Estos voĉdone elektitaj 751 deputitoj por la kvinjara oficperiodo 2014–2019.

Laŭ la sekretario de Eŭropo-Demokratio-Esperanto, Pierre Dieumegard, kaj malgraŭ malbonaj novaĵoj lastatempe, la Eŭropa ideo ne mortis. “En 2014 Eŭropo-Demokratio-Esperanto daŭrigas labori por reala demokratio en Eŭropo, precipe en la lingva kampo, por promocii egalrajtan lingvon havatan de ĉiuj”, – diras Dieumegard.

Verŝajne Eŭropo-Demokratio-Esperanto voĉdoneblos nur en Francio kaj Germanio. Tamen la Esperanto-partio kampanjas baze de internacia programo. Laŭ ĝi Eŭropo estas en si mem internacia. Ekzemple, membroŝtatoj aldonu en siaj edukaj programoj Eŭropan kaj ekologian perspektivojn. Ĝi ankaŭ volas, ke 10 procentoj de armeaj elspezoj en EU estu uzataj por helpo al malriĉaj regionoj en la mondo.

Kompreneble, Esperanto kaj lingvaj rajtoj formas alian centran parton de la programo. La partio estas kontraŭ la nuna ŝajna kaj nedemokratia plurlingveco de la instancoj de EU. “Kiam ne eblas uzi la gepatran lingvon, ni proponas uzi la internacie demokratecan lingvon Esperanto”, – proponas la programo.

El la 400 milionoj da voĉdonantoj nur 28.944 en Francio kaj 11.772 en Germanio elektis la partion Eŭropo-Demokratio-Esperanto, spite al la kandidato Reinhard Selten, kiu en 1994 gajnis la Nobel-premion por ekonomio. Ĉu ĉi-foje eŭropanoj pli emos voĉdoni por Esperanto-partio?

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2014, №3 (233).

Kimrio kontraŭ Eŭropo

Kiel kimro, mi komprenas, ke plejmulto da homoj en Anglio, kaj certe en la sud-orienta Anglio kontraŭas plian proksimiĝon al la Eŭropa Unio (EU). Se la lastaj opinisondoj ripetiĝos fine de majo je la balota tago, la Brita Sendependeca Partio UKIP iĝos la dua partio en Kimrio kaj denove gajnos unu el kvar kimraj seĝoj en la Eŭropa Parlamento (EP). Laboristoj prenos du seĝojn kaj konservativuloj unu. La kimra partio Plaid Cymru ne plu havos seĝon en EP, unuafoje en 15 jaroj.

Multaj kimroj ripetas la malnovajn historietojn el la sud-orienta Anglio pri la minaco el Eŭropo. Kompreneble, la londona gazetaro estas pli influa en Kimrio ol en Skotlando. Kompreneble, estas relative pli da angloj en Kimrio ol en Skotlando. Sed kial ni kimroj ne povas pensi por ni mem?

La lasta esploro montris, ke preskaŭ 37% de plenkreskaj kimrianoj voĉdonus por eksiĝo de Britio el EU, kaj nur 28% voĉdonus por resto en EU. La ceteraj ne scias aŭ ne interesiĝas pri la temo. Ankaŭ estas socia diferenco: la malriĉaj ekonomiaj grupoj estas pli favoraj por eksiĝo el EU, dum la pli bonstataj grupoj estas pli favoraj por ke Britio restu en EU.

Deklaroj de membroj de la kimra registaro ne ŝanĝas la kimran pensmanieron. “La Eŭropa Unio estas esenca por la sukceso de Kimrio kaj de Britio en la estonteco”, — diris la kimra financministro Jane Hutt. Laŭ Hutt, eksiĝo el EU estas malutila al Britio kaj aparte ruiniga por Kimrio.

Hutt atentigas, ke 150 mil dungoj en Kimrio dependas de kontaktoj kun EU. Estas pli ol 59 mil laborpostenoj en 500 entreprenoj dependaj de firmoj el aliaj EU-landoj, kiuj baziĝas en Kimrio. Kimrio ricevis 3,7 miliardojn da eŭroj el Eŭropaj strukturaj fondusoj. Tiu mono helpis 169 mil homojn en Kimrio gajni kvalifikojn, helpis 55 mil homojn trovi laborpostenojn kaj kreis 8.200 entreprenojn.

Kiel ĉiuj, ni kimroj voĉdonos emocie. Kaj ĉi tie la kontraŭeŭropanoj havas la plej fortajn argumentojn. Laŭ UKIP, EU respondecas pri ĉio malbona. La kimra EP-ano John Bufton kulpigis EU eĉ pri lastatempaj inundoj. “Permesi inundojn estas afero de eŭropa politiko enkondukita de direktivo adoptita en 2007”, — diris Bufton. Estas malfacile kontraŭi tiajn argumentojn en malfacila tempo.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2014, №4-5 (234-235).

Bjalistoko, Ukrainio kaj Eŭropo

Monto Ajudag en Krimeo

La krizo en Ukrainio ĉiam pli pensigas min pri Bjalistoko. Kompreneble, ĉiu esperantisto scias pri la kreinto de nia lingvo Ludoviko Zamenhof. Ni ankaŭ scias, ke la tiama Bjalistoko estis urbo multlingva kaj multetna. Pli ol cent jarojn poste la urbo perdis tian multetnan econ. Ne plu aŭdiĝas multe de belarusa, rusa, germana kaj jida lingvoj, sed pli kaj pli nur la pola. Eĉ la loka pola dialekto ŝajne perdas siajn ecojn. Ŝajne la granda orientdevena vortprovizo de la loka dialekto sukcese malaperas pro kreskanta unueciĝo de la pola lingvo.

Pro la trista historio de Bjalistoko ligiĝas mia penso al unu el la plej grandaj timoj por la nuna relative paca kaj prospera okcidenta Eŭropo. Kion fari, se nacioj denove komencas interbatali? Estas nepenseble, ke Germanio konkerus germanlingvajn teritoriojn en Aŭstrio, Belgio, Danlando, Francio, Italio, Svislando, Ĉeĥio, Luksemburgio, Pollando kaj Kaliningrada regiono de Ruslando. Ankaŭ neniu pensas, ke Francio konkerus franclingvajn teritoriojn en Belgio, Italio kaj Svislando.

La listo de Eŭropaj nacioj aŭ samlingvanoj, kiuj vivas en pluraj landoj estas longa. Svedoj vivas ankaŭ en Finnlando, kaj finnoj en Svedio. Danoj vivas ankaŭ en Germanio, kaj italoj en Svislando. Hungaroj vivas ne nur en Hungario, sed ankaŭ en Slovakio, Ukrainio, Serbio, Kroatio, Slovenio kaj Rumanio. Sed post la dua mondmilito ĝenerale akceptiĝis, ke ne plu multe ŝanĝiĝos la landlimoj en Eŭropo, krom en la trista kaj sanga okazo de la sudokcidenta Balkanio. Ankoraŭ oni ne akceptas internacie la novajn landlimojn en Azerbajĝano, Kartvelio, Kipro, kaj nun – Krimeo.

La anekso (aŭ unuiĝo, laŭ la Ruslanda vidpunkto) de Krimeo kaj la timo, ke vasta teritorio en suda kaj orienta Ukrainio baldaŭ povos iĝi ruslanda, ŝanĝis la rilatojn inter homoj kaj politikistoj en la Eŭropa Unio kaj Ruslando. Oni timas la estontajn agadojn de Ruslando, ekzemple, en Belarusio kaj en la baltaj landoj. La sekvoj de tiuj timoj en EU baldaŭ aperos.

Unue, pli kaj pli malfacilos por ruslandanoj vojaĝi en EU. Ne plu temas pri senviza eniro por ruslandaj civitanoj. Ekonomie, science kaj kulture estos malpli da kontaktoj. Esperantistoj estis inter la unuaj, kiuj spertis la malfacilaĵojn. La nunjara kaj 26a Aroma Jalto en majo estis nuligita. Ne estas verŝajne, ke ĉi tiu Esperanto-festivalo revenos al la belega Krimeo.

Aliflanke, Ruslando pli kaj pli turnas orienten kaj serĉas ligojn kun kreskantaj ekonomioj kiel Ĉinio kaj Barato.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2014, №6 (236).

Ĉu Bruselo decidos pri klimato?

La EU-balotoj montris, ke kreskis partioj kaj politikistoj, kiuj kontraŭas la ideon de Eŭropo, kaj ankaŭ tiuj, kiuj kontraŭas kelkajn bazajn ideojn de homaj rajtoj. La Eŭropa Parlamento (EP) devos ankoraŭfoje bonvenigi Marie Le Pen, gvidantinon de la Nacia Fronto, kiu atingis 25% da voĉoj en Francio. Ŝi volas konstrui ekstremdekstrularan politikan partion en Eŭropo. La brita kontraŭeŭropa Sendependa Partio (UKIP) atingis 27.5% – antaŭ aliaj britaj partioj. La ĉefo de UKIP Nigel Farage volas, ke Britio forlasu la Eŭropan Union (EU).

Tamen la esperantistoj povas esti kontentaj pri la rezulto de Eŭropo-Demokratio-Esperanto, kiu atingis 33 mil 115 voĉojn en Francio kompare al 28 945 en 2009 kaj 25 259 en 2004.

Post la elektoj EU estos malpli ambicia. Unu el la plej gravaj defioj povas esti senresponda – la minaco de klimata ŝanĝiĝo. En oktobro la gvidantoj de EU-landoj planas decidi pri la politiko pri klimato kaj energio. Jam komence de la jaro la Eŭropa Komisiono proponis 40-procentan redukton de forcejaj efikaj gasoj kaj uzadon de pli da renovigebla energio.

Kvankam facilas interkonsenti pri komunaj komunikoj, ne estas facile por la 28 EU-landoj interkonsenti pri novaj leĝoj. Nun Eŭropaj gvidantoj ŝajnas malpli decidemaj pri novaj rimedoj por redukti la uzadon de la fosiliaj (mineralaj) brulaĵoj.

Colin Roche, kampanjanto por Amikoj de la Tero Eŭropo, timas, ke la gvidantoj nun puŝas “malpurajn” fosiliajn energiojn sub la preteksto de energia sekureco. “La sola vojo al energia sekureco estas rompi la dominadon de importitaj fosiliaj brulaĵoj”, – diras Roche. Li ankaŭ alvokas la EU-landojn al evoluigo de propra, pura kaj renovigebla energio.

Laŭ Roche, la EU-propono por klimata kaj energia politiko por 2030 jam estas “danĝere netaŭga”. Roche diras, ke Eŭropo elspezas miliardojn da eŭroj ĉiujare, importante tergason kaj nafton. Li volas, ke EU tranĉu forcejajn gasojn per almenaŭ 60% ĝis 2030, reduktu la uzon de energio je 50% kaj pliigu la parton de renovigeblaĵoj al 45%.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2014, №7 (237).

La aŭtuna Eŭropo

Dum la lastaj monatoj britaj politikistoj minacas Skotlandon, ke tie ne estos permesate uzi la britan pundon, se ili voĉdonos por sendependeco la 18an de septembro. Ili ankaŭ insiste asertas, ke Skotlando estos malriĉa kaj ne apartenos al la Eŭropa Unio. Tamen britaj politikistoj ne tro akre atakas Skotlandon, interalie, pro tio ke ili kredas, ke plimulto da skotoj voĉdonos kontraŭ sendependeco.

Eble tio estas la kialo por la tre malsama situacio de Katalunio, kie opinisondoj montras plimulton por sendependeco. Antaŭ la novembra referendumo pri sendependeco en Katalunio, politikistoj el Madrido agas fortege kontraŭ Barcelono. Krom minacoj, ke Katalunio restos ĉiam fore de EU – la ministro pri eksterlandaj aferoj diris “eterne” – iama prezidanto de la Eŭropa Parlamento eĉ diris ke hispanaj soldatoj povus malhelpi la sendependiĝon de Katalunio.

Jordi Pujol i Soley

Sed ŝajnas, ke la minacoj – kaj la daŭra malpermeso al katalunoj voĉdoni – havas kontraŭan efekton. Nun Madrido provas alian taktikon. Pli ol dek jarojn post kiam li forlasis la oficejon kiel prezidanto de Katalunio, la hispana registaro decidis juĝi Jordi Pujol i Soley, kiu estis prezidanto de la Generalitato de Katalunio de 1980 ĝis 2003. La proceso kontraŭ Pujol komenciĝos en Madrido la 15an de septembro. Pujol estis la unua prezidanto elektita post la morto de la generalo Franco. Por multaj homoj Pujol estis simbolo por ruza kaj pragmata kataluna naciismo. Pujol iam estis enprizonigita de Franco pro kantado en la kataluna kaj pro disdonado de flugfolioj kontraŭ la diktatoreco. Kaj eĉ se li sendube gajnis gravegan lokon en la historio de la lando, li nun alportis honton al Katalunio en grava momento.

Fine de julio Pujol anoncis, ke li dum 34 jaroj ne deklaris al financaj aŭtoritatoj eksterlandan bonhavon hereditan de sia patro. Krome polico nun enketas akuzojn pri lia filo, ankaŭ Jordi. Laŭ akuzoj, la filo kontraŭleĝe ricevis por siaj privataj entreprenoj registarajn kontraktojn dum la periodo, kiam lia patro estis kataluna prezidanto. Dum jaroj estas duboj kaj flustrado pri la financoj de la familio. En 1984 la hispania registaro devis preni kontrolon pri banko, fondita de la familio Pujol, post ĝia bankroto. Nun aperis mencio de kontoj en Argentino, Andoro, Svislando, Ĵerzejo kaj la Kajmana Insularo kun la valoro de pli ol 100 milionoj da eŭroj. Kelkaj kalkulas, ke la familio Pujol kolektis ĝis 150 milionojn da eŭroj.

Sed kial Madrido ne esploris la akuzojn pli frue? La respondo ŝajne estas, ke la ruza politikisto Pujol estis necesa por multaj registaroj en Madrido. Estas loko por dubi speciale pri financaj ligoj al politikistoj en Madrido, kiam temas pri supozataj procentaĵoj de la registaraj kontraktoj en Katalunio. Madrido ankaŭ volas pafi al koro de la sendependeca movado.

Lia plej politikema filo Oriol Pujol jam forlasis sian postenon de la prezidanto de la partio, kiun lia patro fondis. Kreskas la premo al la nuna kataluna prezidanto Artur Mas el la sama partio. Sed kia estos la efiko de la skandalo por la novembra referendumo? Ĉu malpli da homoj voĉdonos por sendependeco? Eble ne, ĉar daŭre plendas katalunoj ke ili ne havas sufiĉe da memstareco en ekonomiaj kaj kulturaj aferoj, kaj ke Madrido ne respektas la katalunan lingvon. La kataluna registaro ankaŭ taksas, ke Katalunio perdas ĉ. 15 miliardojn da eŭroj jare pro tio, ke ĝi restas en Hispanio.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2014, №8-9 (238-239).

Skotlando: Reagoj pri la referendumo

Prezidanto de la Eŭropa Komisiono José Manuel Barroso (maldekstre)
kontraŭis la sendependiĝan kampanjon de la skotlanda ĉefministro Alex Salmond. (Foto de EK)

En la referendumo en Skotlando, okazinta la 18an de septembro, partoprenis 84,6% el la voĉdonrajtaj personoj. El ili 44,7% voĉdonis por la sendependeco, kaj 55,3% kontraŭ ĝi. Rezulte, Skotlando restis en la Unuiĝinta Reĝolando de Granda Britio kaj Norda Irlando (= Britio). Nia brusela korespondanto Dafydd ab Iago verkis la suban komentarion la matenon post la referendumo.

Inter centoj da novaĵinformoj kaj gazetaraj komunikoj unu komuniko elstaris. Ĝi estis de la neregistara organizaĵo Demokratio Internacia. Laŭ ĝi, la referendumo en Skotlando estas ekzemplodona modelo de traktado de la procezo de disiĝo.

Pro tio, ke ĝi kombinas legitimecon kun leĝeco, la referendumo en Skotlando estas jura kaj ankaŭ laŭleĝa. Britio kaj Skotlando interkonsentis pri la referendumo kaj ambaŭ akceptis la Akordon de Edinburgo. “Ĉi tiu interkonsento inter ambaŭ flankoj estas glora, ĉar ĝi metis solidan leĝan kadron”, – asertis Bruno Kaufmann, estrarano de Demokratio Internacia, kiu observis la referendumon. Kaufmann ankaŭ vidas la skotlandan kazon modelo: “Ĝenerale, ĉiuj konsentas, ke tiu referenduma kampanjo estis bona ekzemplo por aliaj landoj pri organizado de libera kaj justan diskuto kaj decidofara procedo”.

Sed la etoso en Katalunio kaj Hispanio daŭre ne pliboniĝas. Ĵus antaŭ la voĉdono la hispania ekster-afera ministro José Manuel García-Margallo avertis, ke “por Skotlando secesio estus katastrofo” kaj ĝi finiĝus simile al tio de eksa Jugoslavio, kie estis pluraj etnaj militoj, sinsekvaj procedoj de secesio kaj landlimaj ŝanĝoj.

Margallo ankaŭ avertis, ke sendependeco signifus, ke Katalunio kaj Skotlando kaŭzus nestabilecon en Eŭropo, ĉar tiuj du teritorioj restus ekster la Eŭropa Unio. Kaj Hispanio farus nenion por faciligi tujan integriĝon. Plie, se Katalunio organizos referendumon la 9an de novembro, Margallo pensas, ke Hispanio povos nuligi la aŭtonomecon de Katalunio.

Ankaŭ la ĉefministro de Hispanio Mariano Rajoj avertas Katalunion: “Se estos secesio, la nova ŝtato estos for el ĉiuj institucioj kaj perdos siajn rajtojn en EU”. Rajoj vidas plurajn kialojn por kontraŭi la secesion, kiu subfosas la Eŭropan spiriton: “Tio kreus grandajn problemojn en temoj kiel valuto, publika ŝuldo, pago de pensioj, kaj produktus recesion kaj malriĉecon por ĉiuj”.

Malfeliĉe, EU ne havas respondon pri tio. Laŭ la Eŭropa Komisiono tiuj temoj estas “teoriaj”, kaj ĝi nur povos respondi al konkretaj demandoj de membroj-ŝtatoj. La funkciuloj ankaŭ ne respondas al konkretaj demandoj de milionoj da eŭropanoj, kiuj post sendependeco ne ĝuos la rajtojn, kiujn havas dum jardekoj, pri libera vojaĝado kaj laboro ene de la EU. Ankaŭ la prezidanto de la Eŭropa Kortumo rifuzis pritrakti la temon.

CNN prezentis al siaj spektantoj lecionon de “Amuza matematiko”.

Aliflanke, membroj de la Eŭropa Parlamento elsendis torenton da komentoj. Manfred Weber, prezidanto de la centraj dekstruloj, substrekis, ke la nombro da skotlandanoj, kiuj esprimis sian aspiron al sendependeco, ne povas esti ignorita: “Ni alvokas la britan registaron pripensi, ke plimulto da skotoj estas eŭropistoj, kaj saĝe pritrakti ilian propran identecon”. Weber, same kiel la plimulto da eŭrop-parlamentanoj, ege kontentas pri la decido de la skotoj ne sendependiĝi.

La nederlanda verdulo Bas Eickhout miris, ke 86% voĉdonis. Estas unu el la plej altaj atingoj en la demokrata mondo por ajna elekto aŭ ajna referendumo", – diris Eickhout. Aliflanke, Nigel Farage, ĉefo de la Brita Sendependa Partio UKIP, alvokas al pli da povo por angloj, kiuj estas pli ol 80% de la loĝantaro de Anglio. “Ili estis forlasitaj el ĉio dum la lastaj 18 jaroj. Ni bezonas kompletan nacian debaton pri la demokratia estonteco de Anglio”, – diris Farage.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2014, №10 (240).

Diskuti la energian kaj klimatan politikojn

Fine de oktobro la eŭropaj ĉefoj denove kunvenos en Bruselo por diskuti la energian kaj klimatan politikojn. Iom antaŭ la kunveno estis publikigita nova raporto, kiu montras, kiel grandaj firmaoj en la energisektoro volas konservi la dependecon de la Eŭropa Unio (EU) de la importataj fosiliaj brulaĵoj. Tio okazas malgraŭ la grandaj politikaj, ekologiaj kaj financaj kostoj de fosiliaj brulaĵoj al la eŭropanoj.

Nun EU-gvidantoj diskutas pri respondoj al la krizo en Ukrainio kaj ankaŭ pri la granda kosto de fosiliaj brulaĵoj. Ĉiujare EU elspezas pli ol 400 miliardojn da eŭroj, aĉetante en landoj ekster EU pli ol duonon (53%) de la energio, konsumata en EU.

La neregistara organizo Greenpeace raportas, ke tri firmaoj faras la plej grandajn enspezojn pro tiu importado. La germana entrepreno E.ON en 2011 laŭtakse enspezis ĉirkaŭ 36 miliardojn da eŭroj. La franca kompanio GDF Suez enspezis ĉirkaŭ 23 miliardojn da eŭroj, kaj la itala entrepreno Enel – ĉirkaŭ 18 miliardojn.

“Ni havas ŝancon liberigi nin de la kaprico de politikaj aŭ industriaj gigantoj. Kompanioj, kies negocado dependas de la importado de fosiliaj brulaĵoj el politike malstabilaj landoj kiel Ruslando kaj Alĝerio, estas malbonaj konsilistoj pri la maniero redukti la dependecon de Eŭropo de la energio-importado. Ni bezonas, ke niaj ĉefoj apogu fortajn celojn, ekzemple, promociadon de renovigebla energio kaj energi-ŝparadon. Tio estas la plej bona formo de energisekureco”, – diris Franziska Achterberg, direktoro de energipolitiko ĉe Greenpeace EU.

La pintokunveno de EU fine de oktobro devos decidi pri la klimato- kaj energio-politiko en Eŭropo en la periodo ĝis la 2030a jaro.

“Eŭropanoj pagas grandegan prezon por la malnoviĝanta energisistemo, bazita je importitaj malpuraj fosiliaj brulaĵoj. Se ĉe la pintkunveno en Bruselo, la Eŭropa Unio apogos renovigeblan energion kaj energiŝparadon, tio estos venko por ĉiuj, kaj ĝi alportos laborpostenojn, novajn teknologiojn kaj donos respondon al la urĝa temo de klimata ŝanĝo”, – diris Taro Connolly el Greenpeace.

La neregistara organizaĵo volas, ke eŭropaj politikistoj apogu klarajn celojn por la EU: 45% de la energio devas esti renovigebla, ni devas ankaŭ ŝpari 40% de nia energio-konsumado kaj tranĉi eligojn de karbona dioksido je 55% antaŭ la jaro 2030.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2014, №11 (241).

Nova komisiono kaj novaj skandaloj

[Juncker estas sub la lumoj post la impost-skandalo (Foto: Eŭropa Komisiono)]

Potenco ĉiam koruptas, se oni longe restas ĉe la pinto. Sed ne pasis eĉ unu monato ekde la enoficiĝo de la nova prezidanto de la Eŭropa Komisiono Jean-Claude Juncker, kiam tiu alfrontis gravan skandalon. Temas pri interkonsentoj de la Luksemburgia registaro kun grandegaj firmaoj. En la longa listo de tiuj firmaoj estas, interalie, ABN Amro, Amazon, Apple, BNP Paribas, Citigroup, Cargill, Eon, Gazprom, GE Group, McGraw Hill, Ikea, Fed Ex, Timberland, Volkswagen, Vodafone kaj Verizon... La pikanta detalo estas, ke multaj el la dubindaj interkonsentoj estis faritaj dum la longega 18-jara periodo, kiam Juncker estis ĉefministro de Luksemburgio.

Tiom gravaj estas la akuzoj, ke nur post unu semajno Juncker respondis al la informoj, kiuj sekvis la raporton de sendependaj ĵurnalistoj pri 550 “komfort-leteroj” el Luksemburgio. Tiuj impost-decidoj helpis ĉirkaŭ 340 grandajn internaciajn firmaojn minimumigi impostpagojn, kaj per tio prirabis aliajn EU-landojn je ties impost-enspezoj.

“Mi bedaŭras se tiuj laŭleĝaj impostdecidoj kondukis al neimpostado”, – li diris al ĵurnalistoj en Bruselo. “Verŝajne estis certa kvanto de impostevitado en Luksemburgo, same kiel en aliaj EU-landoj. En Eŭropo estas nesufiĉa impost-harmoniigo”, – li diris poste al membroj de la Eŭropa Parlamento.

Kvankam Juncker akceptis esti politike respondeca por la decidoj, li aldonis ke la impost-aŭtoritatoj agas sendepende de la registaro. La nova prezidanto de la Eŭropa Komisiono ankaŭ neas, ke estas interes-konflikto ĉar li estras la Komisionon, dum tiu enketas la impost-sistemon de Luksemburgio.

Iom insulte por ĉiuj eŭropanoj, kiuj pagas pli altan imposton ol 1-5%, kiujn pagis grandaj firmaoj, Juncker diris, ke estas “komuna praktiko” en 22 membro-ŝtatoj. La nova prezidanto parolas pri leĝo, kiu enkondukus aŭtomatan interŝanĝon de informoj pri impost-decidoj en EU. Sed tiu leĝo devas esti interkonsentita de ĉiuj 28 ŝtatoj por fariĝi EU-leĝo. Kaj oni ja scias, ke Luksemburgio dum jaroj malhelpis la interŝanĝon de informoj pri bankaj havaĵoj.

Kiel kutime, sekvis granda debato en la Eŭropa Parlamento. Juncker solvos la problemojn, laŭ la prezidanto de la centro-dekstruloj en la parlamento Manfred Weber: “Malsukcesis ne EU, sed ties ŝtatoj-membroj mem, kiuj faris neniujn klopodojn harmoniigi siajn kompaniajn impostsistemojn. Ni bezonas travideblecon pri la landaj impost-decidoj kaj ankaŭ harmoniigitajn impostobazojn”, – diris Weber, kiu apartenas al la sama politika grupo kiel Juncker.

Sentis indignon la prezidanto de la maldekstruloj Gianni Pittella: “Impostevitado estas monda fenomeno, kaj estas la plej granda honto, ke ĝi ne estas eĉ kontraŭleĝa. Tial la leĝo devas esti ŝanĝita”. Pittella alvokis al pli klara difino deimpost-paradizoj, al severaj punoj por la deliktuloj kaj al pli klara impostraportado.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2014, №12 (242).

La nova Eŭropa Komisiono sen plurlingvismo

Ĉu komisionanino pri dungado Marianne Thyssen (foto dekstre) scias, ke ŝi respondecas pri plurlingvismo? (Foto: Eŭropa Komisiono)

La nova Eŭropa Komisiono jam dum kelkaj monatoj laboras. Tamen inter la 28 novaj komisionanoj neniu okupas postenon rekte respondecan pri la plurlingvismo. Laŭ la frisa politikulino Jannewietske de Vries, tio konfirmas la malkreskantan intereson en plurlingvismo ĉe la nivelo de la Eŭropa Unio. En la lastaj jaroj la Komisiono ja havis komisionanon, kiu respondecis nur pri “plurlingvismo” (Leonard Orban, 2007–2010), kaj poste komisionanon pri “eduko, kulturo, plurlingvismo kaj junularo” (Androulla Vassiliou, 2010–2014). En la nuna komisiono neniu membro respondecas rekte pri plurlingvismo.

De Vries profunde maltrankvilas pri tio, kion ŝi vidas kiel ekskluzive utilisman alproksimiĝon al lingvoj sub la nova komisiono. Ŝi atentigas, ke la nova teamo translokigas la unuecon de la funkciuloj respondecaj pri plurlingvismo de la ĝenerala direkcio “Edukado kaj Kulturo” al la ĝenerala direkcio “Dungado”. “Ĉiuj eŭropaj lingvoj – oficialaj EU-lingvoj, sed ankaŭ regionaj, minoritataj aŭ malgrand-ŝtataj lingvoj – servas por multe pli ol por ekonomiaj celoj”, – rimarkigas De Vries. Ŝi timas, ke la nova Komisiono fokusiĝos al grandaj, hegemoniaj lingvoj kaj flankenlasos malpli uzatajn lingvojn malgranda-ŝtatajn kaj regionajn.

“La estonteco de Eŭropaj lingvoj, precipe de tiuj en malpli favora situacio, dependas grandparte de tio, kiel agas la lokaj, naciaj kaj Eŭropaj institucioj. La Eŭropa lingvopolitiko devas enkalkuli la rekonadon kaj egalecan organizon de la lingva diverseco en la Eŭropa Unio, konsiderante lingvojn kiel ŝlosilajn elementojn por la socia kaj ekonomia disvolviĝo de ĉiuj popoloj de Eŭropo sendepende de politika statuso aŭ grandeco”, – diras la frisa politikulino Jannewietske de Vries.

Ŝi ankaŭ atentigas, ke la nova komisiono ignoras multnombrajn iniciatojn de la Eŭropa Parlamento. La lasta rezolucio pri la endanĝerigitaj lingvoj kaj lingva diverseco postulis pli fortan EU-subtenon kaj financadon por progresigi la malgrandajn lingvajn komunumojn en Eŭropo. Ĉi tiu rezolucio estis akceptita la 11an de septembro 2013 kun poraj voĉoj de 92 procentoj de la membroj de la Eŭropa Parlamento. Nepras vidi, kiel la nova parlamento subtenos plurlingvismon.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2015, №1 (243).

Eŭropo sur du radoj

Biciklistoj havas esperojn en Violeta Bulc, la nova eŭropa komisiito pri transporto.
(Foto: Eŭropa Komisiono)

Esperantistoj emas bicikli. La Silvestran nokton 1979/1980 en Germanio estis fondita Biciklista Esperantista Movado Internacia (BEMI). Ĉi tiu asocio, kun membroj en diversaj landoj de Ameriko, Azio kaj Eŭropo, organizas internaciajn biciklajn karavanojn, uzante Esperanton kiel komunan komunikilon.

Ankaŭ Eŭrop-nivele estas asocio pri biciklado: Eŭropa Federacio de Biciklantoj (ECF, laŭ la angla siglo) kuniganta pli ol 80 membrojn en preskaŭ 40 landoj, kiuj reprezentas milionojn da biciklantoj. ECF petas la novan Eŭropan Komisionon evoluigi la Agadplanon de EU por Biciklado. Ĝi argumentas, ke biciklado povas esti valorigita je ĉirkaŭ 210 miliardoj da eŭroj jare en EU kaj 650 000 “verdaj” laborpostenoj. Sed la transiro al daŭrigebla movebleco en Eŭropo povos eĉ pli kreskigi tiun profiton. Jam ĉirkaŭ 250 milionoj da eŭropanoj biciklas, tio estas ankaŭ bona novaĵo por la medio. Se la biciklado duobliĝus, kreiĝus pli ol 300 mil pliaj laborpostenoj.

La biciklista asocio havas esperon, ke la nova komisiitino por transporto Violeta Bulc subtenos la bicikladon. Sed ECF volas, ke la komisiono baldaŭ prezentu sian vizion pri biciklado kiel rimedo al solvo de problemoj de transportado.

Tio ankaŭ signifus, ke la nova komisiono uzus parton de 300 miliardoj da eŭroj el sia investa fonduso por promocii bicikladon. Unu el la ideoj estas biciklaj ŝoseoj en Eŭropo. Jam estas konkreta projekto de 100-kilometra Ciklo Highway en la germana regiono Ruhr kun la kosto ĉirkaŭ 187 millionoj da eŭroj. Post la kompletigo en 2020 tiu biciklo-ŝoseo anstataŭos ĉiutage 50 mil aŭtojn.

Komisiitino por transporto Bulc, biciklante de sia oficejo en la Komisiono ĝis la Eŭropa Parlamento, jam ricevis favorajn komentojn. Laŭ la germana verdulo Michael Cramer la kvinminuta biciklado estas eĉ “malgranda akto de politika kuraĝo”. Bulc promesis al la parlamentanoj, ke ŝi trovos la justan lokon por biciklada politiko.

“Mi scias, ke en la registaro de Slovenio, ŝi estis la sola, kiu iris al renkontiĝoj per biciklo. Tio estas granda vojo por montri, ke ni ne bezonas vojaĝi per aŭto la tutan tempon”, – diris Cramer.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2015, №2 (244).

Kion ni manĝas?

Ĉu bovaĵo ne estas ĉevalaĵo? (Foto de EK)

Du jarojn post grandega viando-skandalo, la Eŭropa Parlamento voĉdonis por devigi la vendistojn informi konsumantojn pri la lando de origino de karno uzata en antaŭfaritaj manĝaĵoj, ekzemple, en “lasanjoj”. Tio jam estas la kazo por freŝa bov-karno, kiu estas por rekta konsumado – ni kuiras kaj manĝas ĝin rekte. Sed 30-50% (la procentaĵo varias laŭlande) da viando venas al firmaoj, kiuj prilaboras la viandon kaj faras antaŭpreparitajn manĝaĵojn.

Sed la voĉdono de la Eŭropa Parlamento ne signifas tujan leĝon. Parlamentanoj nur alvokas la Eŭropan Komisionon rapide proponi leĝdonajn proponojn, por ke la konsumantoj denove fidu al nutraĵoj. La parlamentanoj fakte aprobis rezolucion, kiu urĝas la Eŭropan Komisionon sekvi ties propran raporton el la jaro 2013 kaj proponi leĝojn por uzado de devigaj etikedoj kun indiko pri la lando de la origino de la viando uzita en la koncerna nutraĵo. Tamen post leĝpropono de la Komisiono la membro-ŝtatoj kaj la parlamentanoj povos debati dum du aŭ tri jaroj pri la propono sen fari decidon.

“Post la skandalo pri ĉevala karno nia tasko estas reakiri la fidon de konsumantoj”, – diris parlamentano Giovanni La Via. Aliaj parlamentanoj ripetis maltrankvilon pri la ebleco de novaj fraŭdoj en la nutraĵindustria kaj agrikultura sektoroj.

Brita verdulo kaj parlamentano Keith Taylor diris, ke homoj rajtas scii de kie ilia manĝo venas. “La propra esplorado de la komisiono klarigis ĉi tion. Ekde aprilo ĉi-jara, oni devigos etikedi la originon por ĉiu freŝa, malvarma aŭ frosta viando. Estas same grave, ke ni havu la saman devigon pri viando uzita en aliaj produktoj”, – diris Taylor.

Samtempe, en la Eŭropa Unio oni priparolas la novan komercan traktadon kun Usono. Laŭ Jürgen Knirsch el Greenpeace, usonaj firmaoj volas subfosi eŭropajn regulojn pri medioprotektado kaj sano kaj ankaŭ pri pli striktaj EU-limoj pri pesticidoj. “Usonaj eksportistoj de greno, sojfaboj, porkaĵo kaj kokidaĵo volas vendi siajn genetike modifitajn kultivaĵojn, kokidojn kaj hormonigitan karnon en la Eŭropa merkato”, – diris Knirsch. Li volas ke la ekzistantaj EU-normoj, kiuj protektas la konsumantojn, estu konsiderataj en la estonta komerctraktado kun Usono.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2015, №3 (245).

Eŭropa Energia Unio

Meze de marto eŭropaj gvidantoj en sia pintokunveno en Bruselo apogis la planon de la Eŭropa Komisiono (EK) pri la Eŭropa Energia Unio. La planon EK proponis komence de la jaro kaj metis prioritatojn por la eŭropaj energia kaj klimata politikoj dum la venontaj jaroj. La plano enhavas kvin prioritatajn rubrikojn: energia sekureco, interna energimerkato, energia efikeco, redukto de karbonemisioj, esplorado kaj novigo.

La EU-gvidantoj ŝajne apogis la planojn, sed Tara Connolly, energipolitika konsilantino ĉe Greenpeace en Bruselo, diris: “EU ne povos atingi siajn longtempajn promesojn pri reduktado de forcejaj gasoj sen transiro al energisistemo funkciigata per renovigebla energio”.

Laŭ Connolly, EU nepre devos ĝis 2030 starigi leĝon pri energio, kiu garantios minimuman celon de la 27-procenta kvoto de renovigebla energio en 2030. Renovigeblaj energio-industrioj pasintjare pruvis, ke Eŭropo povos atingi 45-procentan kvoton en 2030. “La maldekstra mano ne scias kion faras la dekstra. EK diras ke EU devas malproksimiĝi de fosiliaj brulaĵoj, sed ĝi ankaŭ volas novajn provizojn de gaso. Eŭropo bezonas koheran planon”, – ŝi diris.

Aliaj punktoj en la plano por la Energia Unio respegulas la timojn en multaj landoj dependi de importado de fosiliaj brulaĵoj, specife de la ruslanda kompanio Gazprom. La plano celas ankaŭ malaltigi la grandegan sumon de 400 miliardoj da eŭroj, kiujn Eŭropo pagas por importado de la fosilia energio.

Dum ĉi tiu kaj venonta jaro, EK pretigos leĝaron por starigi la Eŭropan Energian Union. Pluraj landoj, inter ili Britio, alvokas al pli granda emfazo sur la evoluo de la energia merkato. Aliaj landoj, kiel Pollando, Ĉeĥio kaj Slovakio – kiuj multe dependas je ruslanda energio – volas urĝan solvon de ĉi tiu problemo.

Oni ankaŭ agnoskas la neceson fronti klimatŝanĝadon, sed malsamaj landoj havas malsamajn opiniojn pri la maniero fari tion. Britio, Pollando, Ĉeĥio kaj Slovakio ŝatus vidi pli da eblecoj mem elekti siajn specifajn politikojn. Aliaj, kiel Germanio kaj Danio, volas pli klaran vojon kaj pli da emfazo pri renovigebla energio kaj energia efikeco.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2015, №4-5 (246-247).

Britio, ĉu denove insula?

La skotlanda ĉefministrino Sturgeon pensas, ke eble okazos nova voĉdono
pri Skotlanda sendependeco, se Britio decidos eliri el EU? (Foto: Skotlanda registaro)

En la parlamenta balotado, okazinta la 7an de majo en la Unuiĝinta Reĝolando de Britio kaj Norda Irlando, venkis la Konservativa Partio, kaj ĝia gvidanto David Cameron deklaris, ke li plenumos sian balotpromeson okazigi referendumon pri la (ne)membreco de la regno en la Eŭropa Unio (EU).

La nova dekstra registaro do finfine donos al la britoj la eblecon decidi, ĉu indas plu membri en EU aŭ ne. La referendumo plej verŝajne okazos antaŭ 2017. Maleblas diri, kion kaj kial la britoj decidos. Tamen oni jam komencas pensi pri la ekonomiaj efikoj post ebla eliĝo de Britio el EU.

La plej kompleta studo pri la ekonomia kosto de la eksiĝo el EU – nomata "Brexit" – estis farita en marto de la "pensfabriko" Malfermita Eŭropo. Ties studo donis detalan analizon de la efiko por specifaj industrioj kaj pri la brita ekonomio entute. Ĝi konkludis, ke Britio povos perdi 2,2% de la totala nacia produkto en 2030. Samtempe, se estus trovita bona solvo kun EU, Britio povos gajni 1,6%. Tamen la plej realisma rezulto estos perdo de 0,8% de la totala nacia produkto.

Malfacile direblas, kiom da laborpostenoj perdiĝos aŭ ne perdiĝos. Sed plej gravas la efikoj je britoj mem. Laŭ la nova dekstra registaro de David Cameron, la brita supera tribunalo fariĝu la fina arbitracianto de homaj rajtaj aferoj en Britio. Tiel unu el la unuaj agadoj de la registaro, krome la voĉdonado pri la membreco en EU, estos eksiĝo de Britio el la Eŭropa Konvencio pri Homaj Rajtoj kaj Fundamentaj Liberecoj (1950) kaj la brita neo al la aŭtoritato de la Strasburga Kortumo. Eĉ se la Strasburga Kortumo kaj la Konvencio pri Homaj Rajtoj apartenas al la Konsilio de Eŭropo, kaj ne al la Eŭropa Unio, ĝi tamen estas fundamento de la ĝeneralaj eŭropuniaj jur-principoj. Britio aliĝos al grupo de malmultaj landoj, kiel Belarusio kaj Uzbekistano, kiuj ne agnoskas la aŭtoritaton de la konvencio.

La plano anstataŭigi la eŭropan kortumon kaj fundamentan leĝaron per la brita supera tribunalo verŝajne transiros al la leĝaro. Tamen la plano ne estas apogita ĉie en Britio, kaj certe ĝi pli apartigos Skotlandon kaj Anglion. "Mi kontraŭas la abolon de la Eŭropa Konvencio pri Homaj Rajtoj. Mi kredas, ke tio estas terura afero", – diris la ĉefministrino de Skotlando Nicola Sturgeon. – "La skota registaro kontraŭstaros kaj diligente laboros por certigi, ke homoj en Skotlando plu havu protektadon rilate al la fundamentaj homaj rajtoj".

Krome estas malsameco de opinioj pri EU. Skotlando kaj Norda Irlando certe apogos la plumembrecon en EU, sed Anglio eble voĉdonos kontraŭ, dum Kimrio verŝajne nur sekvos la debaton kaj, kiel malgranda lando ne povos influi la politikan decidadon pri la afero.

Maleblas pensi, ke, en la okazo se Anglio apogos eliron el EU, Skotlando ne havos la rajton decidi, ĉu indas aŭ ne resti membro de la Unuiĝinta Reĝolando. Opinisondoj daŭre montras, ke en la por-eŭropa Skotlando oni duoble pli apogas EU ol kelkaj anglaj regionoj kie vasta plejmulto kontraŭas.

"Se Skotlando voĉdonos resti en la EU, kaj la resto de Britio voĉdonos por eksiĝo, mi kredas ke en Skotlando multaj voĉoj diros, ke ni revenu al la temo de la sendependeco", – diris la skotlanda ĉefministrino Sturgeon.

Pri tio la angla deziro sendependiĝi de Eŭropo antaŭenigos la finon de la Unuiĝinta Reĝolando.

Dafydd ab Iago

La Ondo de Esperanto, 2015, №6 (248).

Ĉe represo bonvolu nepre indiki la nomon de la aŭtoro kaj la fonton.