Antaŭ ol ekpoeti la poetoj kreas sian memon.
Ĵus kreita, ĝi trakreskas la denaskan, influante ne nur la vivadon tag-tagan, sed ankaŭ la sorton. Se en prozo travivaĵo naskas verkon, ĉu versimilan, ĉu ne, en poetado oni vivadas ion jam verkitan.
Ni tamen ne rimludu per la vortoj poeto kaj profeto. Serĉu neniom da mistero en la realiĝintaj antaŭdiroj de multaj poetoj. Simple la vorto dirita estas potenca, ĝi ekestis antaŭ travivaĵoj, eĉ pli: antaŭ materia vivo mem, ĉar per la Vorto estis kreita la mondo. Se profetoj profetas spirite, poetoj faras tion vole kaj intence, elde la malantaŭo de sia memo, portata jen maske, jen kiel ŝildo. La ŝildoj de mezepokaj kavaliroj ne estis nur protektiloj. La suraj insignoj prirakontis la gloron de la posedanto kaj liaj antaŭuloj.
Forigu la maskon, traboru la ŝildon, kaj jen nenio restas sube, poeto estas kreaĵo nevivipova sen la legendo teksita pri si mem.
Iel kaj ial kroata poetino Vesna Parun estas malfeliĉa. Ŝia poemaro La Bluoj enhavas mallongan vivpriskribon, verkitan supozeble de l' aŭtorino mem. Evidentas, ke la sorto ne ŝparis maldolĉaĵojn, tamen ili ŝin ne inspiris, sed kvazaŭ okazadis plenume al la profetaĵoj pri si mem diritaj. Ni ne traboru la ŝildon… Ni legu nur la finajn liniojn de kelkaj poemoj:
“La vivo, la torĉo ruĝa, malaperas en la foron”. (Haveno)Kaj jen finfine la konfeso:“Amaras esti homo, dum tranĉil' la homon kunfratas”. (Patrino Homa)
“Ĉe la pordo fermita la bovinoj muĝos pli triste”. (La Fervojo el la Infanaĝaj Montetoj).
Kaj la poemoj estas la samaj kiel ni,La naturo ĉiam enestas en la poemoj de Vesna Parun. Ne la poetino kunkantas la pluvon, ventegon kaj la susuron de l' arbofolioj, sed ili obeas al ŝi kaj iĝas eretoj de ŝia memo:
peziĝintaj kaj tristaj.(Pri Ĉio Kulpas Infanaĝoj Niaj)
Vi diris: estu arbo.Samserie aperis la poemaro Krepuskoj de Višnja Stahuljak. Ne konante la riverbedon kaj fludirektojn de la nuntempa kroata poezio, ni evitu malmaturajn, tro tujajn impresojn pri la verkadsimileco inter ambaŭ poetinoj. En la poemoj de Višnja Stahuljak aperas tute alia aganto: la hejma lando kaj ties sorto.
Kaj arbo mi estis.Vi diris:
estu timema.Kaj ne kuraĝis mi
ekvibri foliare.Vi diris: estu fidela.
Kaj mi atendis.Poste vi eksilentis.
Sed la arbo ankoraŭ ekzistas.Kaj ĝi ne kuraĝas
ekvibri foliare.(Arbo)
Nenio malfacilas pli ol ami sian landon kante. La maro (aŭ rivero), la montoj (aŭ ebenaĵoj) belas ĉie. Ili belis eĉ plie antaŭ cent jaroj. Ankaŭ tiam vivis poetoj. Kantu do sen rediri jam diriton.
Aliflanke, nenio facilas pli ol malami militon. Ĉiu malamas malpacon, malsanon, malbonon… Tial tro modas nuntempe sonorilbatoj: Ho, homoj, demetu l' armilaron, ne plu militu!
Estas tre malfacile porti la pacon ene de sia memo, tra la milito bolanta ĉirkaŭe.
Prilaz, Dubrovnik, Osijek, Split — tiujn ĉi urbonomojn la milito fume skribadis sur la grizo de gazetaj paĝoj.
Prilaz, Dubrovnik, Osijek, Split — tiujn ĉi urbonomojn Višnja Stahuljak tute malgazete kaj negrize igas titoloj de siaj poemoj.
Kaj ili eksonas mirinde pace. La militoj ne teksas historion, male: ili ĝin traŝiras, truigas.
Jen io vidita per la okuloj de la poetino:
La katedraloVišnja Stahuljak ne priskribas ion bildosimilan, la mondo ŝin ĉirkaŭanta moviĝas senĉese, tial en ŝia lingvo abundas movoverboj.Ni polviĝas
dum al aero
transformiĝas
la katedralo.
Ĝi ŝvebas cirkle de la tera aŭro.
Pro ĝia kadukiĝo
tremetas nia rigardo.
Ambaŭ poemaroj estis verkitaj kroate; la unuan esperantigis Lucija Borčić kaj la duan Zora Heide. La Bluoj de Vesna Parun estas eldonita dulingve, kun l' originalo maldekstrapaĝe. La komparo estus interesa okupo por iu ajn scipovanta slave: ĉu unu lingvon, ĉu kelkajn, sed eĉ senkomprene oni povas perokule enoreligi al si la melodion de la kroata originalo.
Ni ne forgesu mencii l' eldonkvaliton kaj ion ne malpli gravan ol ĝi: la senriproĉe arĝentan brilon de la lingvo.
Yenovk Lazian (Francio)
La Ondo de Esperanto. 2002. №11 (97)