En tiu ĉi serio aperis la Sekretaj sonetoj de Peter Peneter (pseĹdonimo de Kálmán Kalocsay), unue eldonitaj samloke en 1932. La libro, krom la Sonetoj sub sep sigeloj, enhavas ankaĹ dediĉon, tri “avertojn”, abundajn motojn, komplezajn klarigojn kaj epilogon. La majstre verkitan ciklon akompanas postparolo de William Auld.
La temo estas eterna kiel la vivo mem: la amo. Tamen neniu alia poeto ekde Petrarca Äťis nun aĹdacis paroli pri amo tiamaniere. Klasika, senriproĉa formo de 52 sonetoj, 2 rondeloj kaj balado-epilogo (la virtuozan poezian teknikon de la aĹtoro konas ĉiu leganto!) prezentas tute eksterordinaran enhavon — “la ardan amon trans ĉemizo”.
Jes ja, kutime “vestante sin per pruda tog' / poetoj haltas ĉe la kiso” kaj ne rakontas pri la detaloj de intimaj karesoj (la saman penson la aĹtoro pli klare esprimas en la soneto XXXIV). Sed jen antaĹ ni estas plena historio de la amo: ekde la konatiÄťo dum balo (I–VI), tra rendevuoj (VII–X), unuaj intimaj karesoj (XI–XII), momenta fiasko (XIII–XV) al la unua sekskuniÄťo (XVI–XVII), poste al la geedziÄťo (XXIV–XXV), kun abunda priskribo de multfoja kaj multspeca komuna Äťuo (XVIII–XXIII, XXVI–XLVI), fine — al genero de la ido (XLVII–XLVIII). La tutan sonet-ciklon kronas meditoj pri la esenco de la amo, Äťia signifo en la vivo (XLIX–LII). Pruda leganto certe tuj estas Ĺťokita, ĉar “oni Äťin faras, sed ne priparolas”. AntaĹvidante tion P.Peneter speciale enmetis eĉ tri avertojn: “Leganto, se vi estas pruda / kaj naĹzas vin la amo nuda / …Forĵetu min, retiru vin / al via dika Ĺťel' testuda”.
Jes, multajn personojn ĉirkaĹas la testuda Ĺťelo de filistra moralo… Ni vidas, ke pli ol kvindek jaroj ankoraĹ ne sufiĉe modifis la socion, kaj plej paradokse: mia lando, la plej unua proklaminta “batalon kontraĹ burÄťa ideologio”, Äťis la lastaj jaroj sukcesis konservi ĉi-rilate ege reakcian moralon. La moroj de 1932 estis multe pli severaj, ol la nunaj, kaj por aperigi la sonetojn tiam necesis granda kuraÄťo — eble tial Kalocsay ne riskis subskribi la libron per sia nomo.
Tamen, se oni traktas Sekretajn Sonetojn sen antaĹjuÄťoj — la ciklo estas tute ĉasta kaj altspirita. Äťi ne liveras pornografiaĵojn, ne reklamas perversojn, sed traktas la veran amon, ĉar “la vera am' neniam ja perversas” (XXII), “tabuo ne ekzistas por la am'” (XXX). Jen la poeto konatiÄťis kun sia estonta amatino: “mi admiris vin kun ĉasta pur'”.
Tamen eĉ sendepende de lia volo aperas la korpa deziro. Ja la vera amo ĉiam kunigas kaj la spiritojn, kaj la korpojn — tiuj du flankoj de la amo ne estas disigeblaj. Jen la tuta soneto (IX) detale priskribas ardan kison… La poeto admiras nur fidelan amon, por li “estus ja inkub' / eĉ sonÄťe la adulta am-amuzo”. Kaj finfine — tiu citaĵo iÄťis preskaĹ proverbo, kiun citas ĉiu traleginto — “La korp' en korpo sole naĹzon sentas, / se mankas la anim' al la anim'”.
Tre ofte la komencaj versoj de sonetoj formas preskaĹ trankvilan kaj “decan” rakonton, kaj la 'spico' troviÄťas en la lastaj unu-du linioj. Obscenajn vortojn la aĹtoro praktike ne uzas (nur po unufoje en la XXXIIIa kaj XXXVa sonetoj, kaj poste en Komplezaj klarigoj, sed eĉ tie ili ne sonas krude kaj ne elvokas indignon).
Ĝenerale, por legi la libron oni bezonas ne nur libere posedi esperanton kaj esti ne surda al poezio, sed ankaŠ— havi krom ĉio cetera bonan senton de humuro. PreskaŠĉie en la versoj de Kalocsay ĉeestas milda ironio, kaj tio donas al atentema leganto apartan plezuron.
La Komplezaj klarigoj estas duonĹťerca glosaro de kelkaj raraj vortoj kaj neologismoj, inter kiuj enkondukitaj de la aĹtoro (ekzemple pugo). Tradicia parto de multaj esperantaj libroj, la glosaro, ĉi tie estas senriproĉe versita per kvinjamboj (kvankam senrime), kaj havas apartan artan valoron. LaĹ la diro de la aĹtoro “ĝi vin ne sole distras, sed instruas / vin ankaĹ uzi pli vortriĉan stilon: / kunligos vi plezuron kaj utilon”.
La libro enhavas plurajn ilustraĵojn, tre modestajn. Verŝajne ili ne tre plaĉos al multaj legantoj, tamen — ni indulgu! La redaktoro diris, ke la modesteco de la ilustraĵoj celis ebligi al la libro penetron eĉ en tre prudajn landojn, kiel USSR. Feliĉe, niaj ideologoj neniam komprenis esperanton, kaj tiu ĉi libro ne vekis ĉe ili iun suspekton…
La libro estas destinita “al gefianĉoj kaj junaj geedzojn por instruo kaj instigo”. Kaj ĝi sendube estas por ili (se ili libere posedas esperanton) donaco ne malpli valora, ol la bildlibro Kulturo de amo aperinta unu jaron pli frue.
Valentin Melnikov (Ruslando)
La Ondo de Esperanto. 1993. №3–4 (10–11)