La titolo de la rusa originalo: Первая любовь
Tradukis el la rusa:
Ilsia Novikova (ĉap. 1–7)
Viktor Kudrjavcev (ĉap. 8–14)
Aleksander Korĵenkov (ĉap. 15–22)
Redaktis: Aleksander Korĵenkov
Kompostis: Natalia Kloĉkova
Enpaĝigis: Galina Cvetkova
Teknika redaktoro: Margarita Gorŝkova
Serio Rusa literaturo, No 2
Turgenev, Ivan Sergejeviĉ. La unua amo: Novelo / Tradukis el la rusa A. Korĵenkov, V. Kudrjavcev, I. Novikova; — Jekaterinburg: Sezonoj, 1993. — 72 paĝoj. — (Rusa literaturo; No 2)
© Traduko en esperanto, enkonduko Sezonoj, 1993.
Sur la kovrilpaĝo estas bildo de la domo de Pauline Viardot-Garcia, en Courtavnelle, kie I.S.Turgenev pasigis multajn jarojn de sia vivo (Pentraĵo de P.Viardot-García).
Laŭ la Titolaro de esperantaj verkoj tradukitaj el la rusa literaturo kompilita de Georgo Davidov (Moskvo: Librejo Esperanto, 1912) verkoj de Ivan Turgenev (1818—1883) estis plej ofte tradukataj el la rusa lingvo en esperanton. La titolaro registras esperantigon de almenaŭ 112 romanoj, noveloj kaj prozversaĵoj de Ivan Turgenev, el kiuj tridek verkoj tradukiĝis dufoje.
Kaj tio ne estas hazarda. Unuflanke, la temoj de Turgenev estis intime ligitaj kun la aktualaj problemoj de la socio. “Li rapide kaptis la novajn bezonojn, — konstatis Nikolaj Dobroljubov, — novajn ideojn alportatajn en la socian konscion kaj en siaj verkoj, li ĉiam atentigis pri la vica problemo, kiu komencis konfuzi la socion”.
Aliflanke, la muzikeco de lia prozo, abundo de epitetoj, bildeco de figuroj, fajne nuancitaj portretoj provokis esperantistajn tradukantojn. Kaj ili sukcesis pruvi, ke la nova lingvo perfekte taŭgas por la transdono de la riĉa lingvaĵo de Turgenev. Lia romano Patroj kaj filoj — jam kelkfoje reeldonita — en la traduko de Kabe (K.Bein), grave kontribuis al formiĝo kaj firmiĝo de la proza stilo de esperanto.
La unua amo apartenas al la ciklo de liaj lirikaj noveloj aperintaj en la tempo de la reformado, kiam ne sole prepariĝis kaj efektiviĝis abolo de servuto en Ruslando, sed ankaŭ komenciĝis reviziado de “netuŝebla fundamento” de la tradicia rusa moralo, serĉado de novaj rilatoj inter la emancip iĝanta homo kaj la ŝanĝiĝanta mondo…
La eldonejo Sezonoj kore dankas al Pascal Dubourg, laŭ kies iniciato kaj insisto triopo de nov-generaciaj tradukantoj el Jekaterinburg defiis La unuan amon, kiu nun aperas kiel la dua volumo en la serio Rusa literaturo.
Omaĝe al P.V.Annenkov
La gastoj jam delonge forveturis. Gongis duonhoro post la noktomezo. En la ĉambro restis nur la mastro, Sergej Nikolajeviĉ kaj Vladimir Petroviĉ.
La mastro sonorigis kaj ordonis purigi la tablon.
— Do, la afero estas decidita, — li diris profunde enfoteliĝante kaj ekfumante, — ĉiu el ni rakontu pri sia unua amo. Estas via vico, Sergej Nikolajeviĉ.
Sergej Nikolajeviĉ, rondforma blonda homo kun pufeta vizaĝo rigardis unue al la mastro, poste levis la okulojn al la plafono.
— Mi ne havis la unuan amon, — li finfine diris, — mi komencis de la dua.
— Kiel?!
— Tre simple. Mi havis dek ok jarojn kiam mi unuafoje ekflirtis al tute ĉarma fraŭlino; sed mi flirtis tiel, kvazaŭ por mi tio estus kutima afero: samkiel poste al aliaj. Ĝustadire, la unuan kaj la lastan fojon mi enamiĝis sesjara al mia vartistino; sed jam delonge tio estis. Detaloj pri niaj rilatoj elmemoriĝis, eĉ se mi memorus pri ili, ĉu iun ili povus interesi?
— Sed kion ni faru? — komencis la mastro. — Ankaŭ mia unua amo ne abundas pri interesaj detaloj: neniam mi enamiĝis antaŭ mia konatiĝo kun Anna Ivanovna, mia edzino, — kaj ĉio fluis glate: la patroj nin svatis, ni baldaŭ ekamis unu la alian kaj geedziĝis. Mian rakonton oni povas kelkvorte prezenti. Mi, sinjoroj, konfesas ke stariginte la demandon pri la unua amo mi celis vin, ne tiel maljunajn tamen jam ne junajn fraŭlojn. Eble vi nin distru, Vladimir Petroviĉ?
— Mia unua amo efektive apartenas al okazoj ne tute ordinaraj, — balbutis Vladimir Petroviĉ, kvardekjara viro kun nigra grizeta hararo.
— Ha, — diris la mastro kaj Sergej Nikolajeviĉ unuvoĉe. — Des pli bone… Rakontu.
— Bonvolu… tamen ne: mi ne rakontu; mi ne estas lerta rakontisto: ĉiam rezultiĝas seke kaj kurte aŭ multvorte kaj false; sed se vi permesus, mi notus ĉion kion mi rememorus en kajeron — kaj poste mi tralegos al vi.
La kunuloj unue ne konsentis, sed Vladimir Petroviĉ insistis. Post du semajnoj ili denove kunvenis kaj Vladimir Petroviĉ plenumis sian promeson.
Jen kio estis en la kajero:
Mi loĝis en Moskvo kun miaj gepatroj. Ili luis vilaon apud Kaluĵskaja Zastava kontraŭ la ĝardeno Neskuĉnyj. Mi preparis min al ekzameno en la universitato, sed studis tre malmulte kaj nehaste.
Neniu ĝenis mian liberon. Mi faris kion mi volis, precipe post kiam mi disiĝis de mia lasta franca guvernisto, kiu neniel povis alkutimiĝi al la penso ke li falis “kiel bombo” (comme une bombe) en Ruslandon, kaj kun kruela mieno li la tutajn tagojn kuŝaĉis sur sia lito. La patro rilatis al mi indiferente-afable; la panjo preskaŭ ne atentis min, kvankam ŝi havis neniun kroman infanon: aliaj zorgoj ŝin ronĝis. Mia patro, homo sufiĉe juna kaj tre bela, edziĝis al ŝi pro mono; ŝi estis dek jarojn pli aĝa ol li. La panjo vivis ĉagrenan vivon: ŝi senĉese incitiĝis, ĵaluzis, koleris — sed ne en ĉeesto de la patro, ŝi lin ege timis, sed li kondutis rigore, fride, distance… Mi ne vidis homon pli trankvilan, memfidan kaj aŭtokratan.
Mi neniam forgesos la unuajn semajnojn en la vilao.
La vetero estis mirinda; mi venis el la urbo la naŭan de majo, ĝuste en la tago de Nikolao. Mi promenis jen en la ĝardeno ĉirkaŭ nia vilao, jen laŭ Neskuĉnyj, jen post Zastava; kunprenis iun libron — kurson de Kajdanov, ekzemple — sed malofte ĝin malfermis preferinte deklami versojn kiujn mi en abundo tenis en mia memoro; mia sango bolis kaj la animo doloris — tiel dolĉe kaj ridinde; mi ĉiam atendis ion, timetis kaj miris pri ĉio kaj estis tutpreta. La fantazio furiozis kaj flugis rapide ĉirkaŭ samaj scenoj kiel dum tagiĝo cipseloj ĉirkaŭ sonorilturo; mi dronis en pensoj, sopiris kaj eĉ ploris; sed eĉ tra larmoj kaj tra sopiro kaŭzita jen de melodia verso, jen de ĉarmo de vespero penetris kiel printempa herbo gaja sento de juna ekbolanta vivo.
Mi havis rajdoĉevaleton, mi mem ĝin selis kaj rajdis sola for, galopis kaj imagis min kavaliro dum turniro — kiel gaje blovis vento en miajn orelojn! — aŭ turninte mian vizaĝon al la ĉielo mi akceptis ĝian radiantan lumon kaj lazuron en mian larĝe malfermitan animon.
Mi memoras, ke tiam imago pri virino, pri fantomo de virina amo preskaŭ neniam aperis en mia cerbo konkrete; sed en ĉio pri kio mi pensis, en ĉio kion mi perceptis kaŝiĝis duonkonsciata, honta antaŭsento pri io nova, neklarigeble dolĉa, virina…
Tiu antaŭsento, tiu atendo penetris tra tuta mia korpo; mi ĝin spiris, ĝi ruliĝis laŭ miaj vejnoj en ĉiu sanga guto… ĝi devis baldaŭ efektiviĝi.
Nia vilao konsistis el ligna sinjora domo kun kolonoj kaj du nealtaj dometoj; en la maldekstra dometo troviĝis eta fabriko de ĉipaj tapetoj… Mi plurfoje vizitis ĝin por rigardi kiel deko da mincaj hirtaj knaboj en makulitaj kiteloj kun kavovangaj vizaĝoj ĉiam eksaltis sur lignajn pedalojn, kiuj premis kvarangulajn stumpojn de la premilo, kaj tiamaniere per la pezo de siaj malfortikaj korpoj ili elpremis buntajn ornamaĵojn sur tapetoj. La dekstra dometo staris vaka kaj estis luebla. Foje, ĉirkaŭ tri semajnojn post la naŭa de majo, fenestraj ŝutroj de tiu dometo malfermiĝis, vidiĝis virinaj vizaĝoj — iu familio tie ekloĝis. Mi memoras ke la saman tagon dum la tagmanĝo la panjo sciiĝis de la administranto pri niaj novaj najbaroj kaj aŭdinte la nomon de princino Zasekina unue diris ne sen ioma respekto: “Ĥa! princino… — kaj poste aldonis: — Verŝajne malriĉa”.
— Ili per tri fiakroj venis, — rimarkis la administranto respekte altabliĝante, — propran veturilon ili ne havas, kaj la mebloj estas tute ordinaraj.
— Tamen estas pli bone, — la panjo diris.
La patro rigore rigardis al ŝi: ŝi eksilentis.
Vere, princino Zasekina ne povis esti riĉa virino: la luita domo estis tiel malnova kaj eta kaj malalta, ke homoj almenaŭ iom bonstataj neniam konsentus ekloĝi tie. Cetere, mi tiam lasis ĉion ĉi preter miaj oreloj. La titolo de princino min apenaŭ impresis: antaŭ nelonge mi tralegis “La rabistojn” de Schiller.
En kelkaj paŝoj de mi — sur la kampeto, inter verdaj frambujoj staris alta svelta fraŭlino en stria rozkolora robo kaj blanka tuketo sur la kapo; ŝin ĉirkaŭis kvar junaj viroj, kaj ŝi laŭvice klakis iliajn fruntojn per tiuj grizaj floretoj kies nomon mi ne scias, sed kiuj estas bone konataj al infanoj: tiuj floretoj formas etajn saketojn kiuj kun krako eksplodas kiam oni batas ilin kontraŭ io dura. La junuloj tiel volonte disponigis siajn fruntojn — kaj en la fraŭlinaj movoj (mi vidis ŝin deflanke) estis io tiel ĉarma, ordona, karesa, moka kaj kara ke mi preskaŭ ekkriis pro miro kaj plezuro — ke mi ŝajne tuj fordonus ĉion en la mondo, por tio ke tiuj ĉarmaj fingretoj klaku ankaŭ mian frunton. Mia pafilo glitis sur herbejon, mi ĉion forgesis, mi voris per la rigardo tiun sveltan torson, kaj koleton, kaj belajn brakojn, kaj iome taŭzitan blondan hararon sub la blanka tuketo, kaj tiun duonfermitan saĝan okulon, kaj tiujn okulharojn, kaj delikatan vangon sub ili…
— Junulo, junulo, — subite diris iu voĉo apud mi, — ĉu licas tiel rigardi al nekonataj fraŭlinoj?
Mi ektremis, rigidiĝis… Antaŭ mi post la barilo staris iu homo kun kurte tonditaj nigraj haroj kaj ironie observis min. Sammomente ankaŭ la fraŭlino turniĝis al mi… Mi ekvidis grandajn grizajn okulojn sur la moviĝema vigla vizaĝo — kaj subite ŝia tuta vizaĝo ektremis, ekridis, blankaj dentoj ekbrilis sur ĝi, la brovoj iel burleske leviĝis… Mi ruĝiĝis, kaptis la pafilon de sur la tero kaj sekvita per sonora sed ne malica ridego forkuris en mian ĉambron, ĵetis min sur la liton kaj ŝirmis la vizaĝon per la manoj. Mia koro saltis, mi hontis kaj ĝojis, mi sentis ekstreman emocion.
Ripozinte, mi kombis miajn harojn, brosis la vestojn kaj desupris por teumado. La imago pri juna fraŭlino flugis antaŭ miaj okuloj, la koro ĉesis salti, sed iel agrable ŝrumpis.
— Kio okazis al vi? — subite demandis min la patro, — ĉu vi mortpafis kornikon?
Mi intencis ĉion al li rakonti sed detenis min kaj nur ridetis por mi mem. Antaŭ enlitiĝo mi, ne konsciante por kio, trifoje turniĝis sur unu piedo, pomadis la harojn, kuŝiĝis kaj la tutan nokton dormis kiel mortinto. Antaŭ mateno mi vekiĝis por momento, levetis mian kapon, ĉirkaŭrigardis admire — kaj denove ekdormis.
En mia foresto la panjo ricevis de sia nova najbarino leteron sur griza papero sigelita per bruna vakso, uzata nur por poŝt-avizoj kaj korkoj de ĉipaj vinoj. En ĉi letero skribita en fuŝa lingvo kaj malneta skribmaniero la princino petis mian panjon pri protekto: panjo mia, laŭ la princina opinio, estis bone konata kun eminentuloj de kiuj dependis ŝia sorto kaj la sorto de ŝiaj infanoj, ĉar ŝi havis tre gravajn procesojn. “Mi adresas al vi, — ŝi skribis, — kiel nobla sinjorino al nobla sinjorino des pli ke min estas agrable utili okazon”. Fininte la leteron ŝi petis de mia panjo permeson veni al ŝi. Mi trovis la panjon malbonhumora: la patro forestis kaj ŝi havis neniun por konsulti. Ne respondi al “nobla sinjorino”, des pli al princino, ne estis eble, sed kiel respondi — ŝi ne imagis. Skribi la respondon france ŝajnis al ŝi nekonvene, sed en la rusa ortografio ŝi mem ne estis forta — kaj ŝi mem konsciis tion — kaj ne volis sin kompromiti. Ŝi ĝojis pri mia veno kaj tuj ordonis iri al la princino kaj buŝe klarigi al ŝi, ke panjo mia ĉiam pretas laŭeble komplezi ŝian princinan moŝton kaj bonvenigas ŝin post la tagmezo. Surprize rapida plenumo de miaj sekretaj revoj kaj ĝojigis kaj timigis min; tamen mi ne montris la embarason kiu ekposedis min — kaj komence iris en mian ĉambron por surmeti novajn kravaton kaj surtuton; hejme mi ankoraŭ portis jakon kaj kolumojn, kvankam mi estis ĝenata de tio.
— Kion al vi?
— Ĉu princino Zasekina estas hejme? — mi demandis.
— Vonifatij! — kriis tremanta virina voĉo post la pordo.
La servisto senvorte turnis al mi sian dorson, ĉe tio vidiĝis tute trivita dorso de lia livreo kun la sola rustiĝinta ofica butono, kaj foriris metinte la teleron surplanken.
— Ĉu la butikon vizitis? — La sama virina voĉo ripetis. La servisto ion murmuris. — Kio?.. Alvenis iu?.. — denove aŭdiĝis. — La sinjorido najbara? Nu invitu lin.
— Bonvenu en la salonon, — diris la servisto, denove aperinte antaŭ mi kaj levante la teleron de la planko.
Mi ordigis la vestojn kaj venis en la “salonon”. Mi trafis en etan kaj ne tre puran ĉambron kun malriĉa, kvazaŭ haste dismetita, meblaro.
Ĉe la fenestro en fotelo kun rompita brako sidis malbela virino, ĉirkaŭ kvindekjara en verda trivita robo, kun nekovrita kapo kaj bunta lanŝpinaĵa kaptuko ĉirkaŭ la kolo. Ŝiaj nigraj okuletoj trapikis min.
Mi paŝis al ŝi kaj riverencis.
— Ĉu mi havas la honoron paroli kun princino Zasekina?
— Mi estas princino Zasekina; sed ĉu vi estas la filo de sinjoro V.?
— Ĝuste tiel. Mi venis al vi kun komisio de mia panjo.
— Bonvolu sidiĝi. Vonifatij, kie estas miaj ŝlosiloj, ĉu vi vidis ilin?
Mi sciigis al sinjorino Zasekina la respondon de mia panjo al ŝia mesaĝo. Ŝi aŭskultis min frapante la fenestrobreton per siaj dikaj ruĝaj fingroj, kaj kiam mi finis, ŝi denove fiksis sian rigardon al mi.
— Tre bone. Mi nepre venos, — ŝi finfine diris. — Aĥ, kiel juna vi estas. Kiom da jaroj vi havas, permesu demandi?
— Dek ses jarojn, — mi respondis kun nevola hezito.
La princino elŝovis el la poŝo iujn dense skribitajn grasmakulitajn paperojn, proksimigis ilin al la nazo kaj komencis trarigardi.
— Bela aĝo, — ŝi subite diris, turnante sin kaj svingmoviĝante sur la seĝo. — Sed bonvolu ne fari ceremoniojn. Ĉe mi estas simple.
“Tro simple”, — mi pensis, kun nevola naŭzo ekzamenante ŝian tutan hidan staturon.
Tiam la alia pordo de la salono rapide ovriĝis kaj sur la sojlo aperis la junulino, kiun mi vidis hieraŭ en la ĝardeno. Ŝi levis sian manon, kaj sur ŝia vizaĝo preterkuris mokrideto.
—Aĥ, jen filino mia, — diris la princino per kubuto montrante ŝin. — Zinjo, li estas la filo de nia najbaro, sinjoro V. Kio estas via nomo, permesu demandi?
— Vladimir, — mi respondis, stariĝante kaj lispetante pro la ekscito.
— Kaj via patronomo?
— Petroviĉ.
— Jes. Mi konis policestron, ankaŭ Vladimir Petroviĉ. Vonifatij, ne serĉu la ŝlosilojn, la ŝlosiloj estas en mia poŝo.
La junulino rigardis al mi kun la sama mokrideto, duonfermante la okulojn kaj klininte la kapon iom flanken.
Mi jam vidis monsieur Voldemar, — ŝi ekparolis. (Arĝentaj sonoj de ŝia voĉo trakuris en mi kvazaŭ dolĉa frisko.) — Ĉu vi permesos tiel nomi vin?
— Bonvolu, — mi balbutis.
— Kie vidis? — demandis la princino.
La princidino ne respondis al sia patrino.
— Ĉu vi nun estas okupita? — ŝi demandis fikse rigardante al mi.
— Tute ne.
— Ĉu vi volas helpi min malvolvi lanon. Iru ĉi tien, al mi.
Ŝi kapsignis al mi kaj foriris el la salono. Mi sekvis ŝin.
En la ĉambro, kien ni eniris, la mebloj estis iom pli bonaj kaj aranĝitaj kun certa gusto. Cetere, tiumomente mi apenaŭ povis rimarki ion: mi moviĝis kiel en dormo kaj en la tuta korpo perceptis ian stultan intensan bonstaton.
La princidino sidiĝis, elmetis faskon de ruĝa lano kaj montrinte al la seĝo kontraŭ si malligis la faskon kaj metis ĝin sur miajn manojn. Ĉion ĉi ŝi faris silente, kun iu amuza flegmo kaj kun la sama hela kaj ruza mokrideto sur preskaŭ fermitaj lipoj. Ŝi komencis volvi lanon ĉirkaŭ fleksita kartoneto kaj subite lumigis min per tia klara kaj rapida rigardo ke mi nevole mallevis la okulojn. Kiam ŝiaj okuloj, plejofte fermitaj duone, estis plene apertaj, — ŝia vizaĝo ŝanĝiĝis absolute; kvazaŭ lumo disfluis laŭ ĝi.
— Kion vi pensis pri mi hieraŭ, monsieur Voldemar? — ŝi demandis post kurta paŭzo. — Eble vi mallaŭdis min?
— Mi… princidino… mi nenion pensis… ĉu mi povas… — mi respondis konfuzite.
— Aŭskultu, — ŝi oponis. — Vi ankoraŭ ne konas min: mi estas tre stranga; mi volas ke oni ĉiam diru al mi veron. Vi havas, mi aŭdis, dek ses jarojn, sed mi estas dudekunujara: vi vidas ke mi estas multe pli aĝa ol vi, tial vi ĉiam devas diri al mi veron… kaj obei min, — ŝi aldonis. — Rigardu al mi — kial vi ne rigardas al mi?
Mi iĝis eĉ pli konfuzita, tamen levis miajn okulojn al ŝi. Ŝi ridetis nun ne per la sama, sed per alia, aproba rideto.
— Plu rigardu, — ŝi diris, afable softigante la voĉon. — Por mi tio estas ne malagrabla… Al mi plaĉas via vizaĝo; mi antaŭsentas ke ni iĝos amikoj. Sed ĉu mi plaĉas al vi? — ŝi ruzete aldonis.
— Princidino… — mi komencis.
— Unue, nomu min Zinaida Aleksandrovna, kaj due, kial infanoj (ŝi korektis sin) — kial junaj homoj ne kutimas diri rekte kion ili sentas? Tio taŭgas por adoltoj. Mi ja plaĉas al vi? — ŝi ruzete aldonis.
Kvankam por mi estis tre agrable, ke ŝi tiel sincere parolis kun mi, mi iom ofendiĝis. Mi volis montri al ŝi, ke ŝi rilatas ne kun knabo, kaj ekhavinte laŭeble senĝenan kaj seriozan aspekton, diris:
— Kompreneble, vi tre plaĉas al mi, Zinaida Aleksandrovna; mi ne volas tion kaŝi.
Ŝi mediteme balancis la kapon:
— Ĉu vi havas guverniston? — ŝi subite demandis.
— Ne, mi jam delonge ne havas guverniston.
Mi mensogis; ankoraŭ unu monato ne pasis post la disiĝo kun mia franco.
— Ho, mi vidas ke vi estas tute matura.
Ŝi delikate batis miajn fingrojn.
— Tenu la brakojn rekte. — Kaj ŝi komencis diligente volvi la bulon.
Mi kaptis la okazon ke ŝi ne levis la okulojn kaj komencis ekzameni ŝin, unue kaŝe kaj poste ĉiam pli kuraĝe. Ŝia vizaĝo ŝajnis al mi eĉ pli bela ol antaŭe; ĉio en ĝi estis tre subtila, saĝa kaj ĉarma.
Ŝi sidis dorse al fenestro kun blanka kurteno: sunradio, batanta ŝin tra la kurteno, verŝis mildan lumon sur ŝian lanugan orbrilan hararon, ŝian virgan kolon, deklivajn ŝultrojn kaj delikatan serenan bruston. Mi rigardis al ŝi — kiom kara kaj proksima ŝi iĝis por mi! Al mi ŝajnis, ke mi delonge ŝin konis kaj nenion sciis kaj ne vivis antaŭ ekkoni ŝin… Ŝi estis vestita en malhela, jam iom trivita robo kun antaŭtuko; mi ŝajne volonte karesus ĉiun faldon de tiu robo kaj de la antaŭtuko. La pintoj de ŝiaj ŝuoj montriĝis el sub ŝia robo: mi adore surgenuiĝus al tiuj ŝuoj…
“Kaj jen mi sidas kontraŭ ŝi”, — mi pensis, — “mi konatiĝis kun ŝi… kia feliĉo, dio mia!” Mi preskaŭ saltis de la seĝo pro admiro, sed nur iome balancis la krurojn kiel infano frandanta.
Mi fartis bone, kiel fiŝo en akvo, kaj mi eterne ne forirus el tiu ĉambro, ne lasus tiun lokon.
Ŝiaj palpebroj lante leviĝis kaj denove ŝiaj helaj okuloj afable brilis antaŭ mi kaj ŝi denove mokridetis.
— Kiel vi rigardas al mi, — ŝi nehaste diris kaj minacis min per la fingro.
Mi ruĝiĝis… “Ŝi ĉion komprenas, ŝi ĉion vidas, — fulmis en mia cerbo. — Kaj kiel ŝi povus ne kompreni kaj ne vidi ĉion?”
Subite io klakis en la najbara ĉambro — ektintis sabro.
— Zina, — kriis el la salono la princino. — Belovzorov alportis al vi katidon.
— Katidon! — kriis Zinaida, impete leviĝis de la seĝo, ĵetis la bulon sur miajn genuojn kaj forkuris.
Ankaŭ mi stariĝis kaj, metinte la lanfaskon kaj la bulon sur la fenestrobreton, foriris en la salonon kaj haltis embarasite. Meze de la ĉambro, etendinte la krurojn, kuŝis stria katido; Zinaida staris antaŭ ĝi sur genuoj kaj atenteme levis ĝian muzeleton.
Apud la princino, ŝirminte preskaŭ la tutan vandon inter la fenestroj, staris brava viro kun blonda vila hararo, husaro kun ruĝvanga vizaĝo kaj elstaraj okuloj.
— Kia ridinda, — ripetadis Zinaida, — kaj la okuloj estas ne grizaj, sed verdaj, kaj kiaj grandaj estas la oreloj. Dankon al vi, Viktor Jegoroviĉ. Vi estas tre afabla.
La husaro, kiun mi rekonis kiel unu el la junuloj viditaj de mi hieraŭ ridetis kaj riverencis, ĉe tio li klakis per la spronoj kaj tintigis la sabroĉenerojn.
— Vi hieraŭ bonvolis diri, ke vi deziras havi strian katidon kun grandaj oreloj… jen mi akiris. Vorto estas leĝo. — Kaj li refoje riverencis.
La katido mallaŭte pepis kaj komencis flari la plankon.
— Ĝi estas malsata, — kriis Zinaida. — Vonifatij! Sonja! alportu lakton.
La ĉambristino en trivita flava robo, kun paliĝinta tuko ĉirkaŭ la kolo eniris kun telero da lakto en sia mano kaj metis ĝin antaŭ la katido. La katido ektremis, fermis la okulojn kaj komencis leki.
— Kia roza estas ĝia lango, — rimarkis Zinaida, klininte la kapon preskaŭ al la planko kaj rigardante deflanke sub ĝian nazon.
La katido satiĝis kaj ekmurmuris, afekte trotante per la piedoj. Zinaida leviĝis kaj, turnante sin al la ĉambristino, senemocie diris:
— Forportu ĝin.
— Pro la katido — donu vian manon, — diris la husaro, vaste ridetante kaj konvulsiante per sia tuta herkula korpo, forte kuntirita en la nova uniformo.
— Ambaŭ, — oponis Zinaida kaj etendis siajn manojn al li. Dum li kisis ilin, ŝi rigardis al mi trans la ŝultro.
Mi staris senmova kaj ne sciis — ĉu mi ridu, diru ion aŭ simple silentu. Subite tra la aperta pordo de la antaŭĉambro miaj okuloj kaptis la figuron de nia servisto Fjodor. Li gestis al mi. Mi mekanike eliris al li.
— Kio okazis? — mi demandis.
— Via panjo sendis min por vi, — li flustris. — Ŝi koleras pro tio, ke vi kun la respondo ne revenas.
— Ĉu mi jam delonge estas ĉi tie?
— Pli ol unu horon.
— Pli ol unu horon! — mi nevole ripetis kaj reveninte en la salonon komencis adiaŭi kaj riverenci.
— Kien vi? — demandis min la princidino rigardante el post la husaro.
— Mi devas iri hejmen. Do mi diros, — mi aldonis adresante al la olda princino, — ke vi venos al ni post la unua horo tage.
— Tiel do diru, karulo.
La princino haste elŝovis tabakujon kaj tiel brue enflaris tabakon, ke mi eĉ ektremis.
— Tiel do diru, — ŝi ripetis tralarme, palpebrumante kaj ĝemante.
Mi refoje riverencis, turniĝis kaj eliris el la ĉambro kun tiu ĝeno en la dorso kiun sentas tre juna homo, scianta ke li estas sekvata per okuloj.
— Do, monsieur Voldemar, venu al ni, — kriis Zinaida kaj denove ridis.
“Kial ŝi ĉiam ridas?” — mi pensis, revenante en akompano de Fjodor, kiu nenion diris al mi sed sekvis min malaprobe. La panjo min riproĉis kaj miris: kion mi povis tiel longe fari ĉe la princino? Mi nenion respondis al ŝi kaj iris en mian ĉambron. Mi subite ekmalĝojis… Mi penegis ne ekplori… Mi ĵaluzis al la husaro.
— Ja ŝi povas monon pruntepeti, — rimarkis la panjo.
— Tio estas tre ebla, — trankvile diris la patro. — Ĉu ŝi parolas france?
— Tre malbone.
— Hm, sed tio ne gravas. Vi ŝajne diris al mi ke ankaŭ la filinon vi invitis; iu asertis ke ŝi estas tre ĉarma kaj klera fraŭlino.
— Ha! Do, ŝi ne similas sian patrinon.
— Nek la patron, — oponis la patro. — Ankaŭ tiu estis klera, sed stulta.
La panjo suspiris kaj enpensiĝis. La patro eksilentis. Mi estis ege ĝenita dum la konverso.
Post la tagmanĝo mi iris en la ĝardenon, sed sen pafilo. Mi donis al mi mem la vorton ne veni al la ĝardeno de Zasekina, sed nerezistebla forto logis min tien kaj ne vane. Apenaŭ mi proksimiĝis al la barilo, kiam mi ekvidis Zinaidan. Ĉi foje ŝi estis sola. Ŝi tenis libron en siaj manoj kaj lante iris sur la vojeto. Ŝi ne rimarkis min.
Mi preskaŭ pretergapis ŝin, sed subite rememoris kaj tusetis.
Ŝi returniĝis, sed ne haltis, forigis per sia mano vastan bluan rubandon de sia ronda pajla ĉapelo, rigardis al mi, kviete ridetis kaj denove direktis la okulojn en la libron. Mi demetis mian kaskedon kaj iom hezitinte kun obskuraj pensoj iris foren. “Que suis-je pour elle?” — mi pensis (dio scias kial) france.
La konataj paŝoj aŭdiĝis post mi, mi rigardis tien — rapide kaj facile iris al mi la patro.
— Ĉu ŝi estas la princidino? — li demandis.
— Jes, la princidino.
— Ĉu vi ŝin konas?
— Mi vidis ŝin ĉi-matene ĉe la princino.
La patro haltis kaj impete turniĝinte sur la kalkanumoj iris reen. Atinginte Zinaidan, li ĝentile riverencis. Ŝi reciproke riverencis, ne sen certa miro sur sia vizaĝo kaj mallevis la libron. Mi vidis, ke ŝi sekvas lin per siaj okuloj. Mia patro ĉiam vestiĝis tre elegante, originale kaj simple; sed neniam lia staturo ŝajnis al mi pli svelta, neniam lia griza ĉapelo pli bone sidis sur liaj apenaŭ maldensiĝintaj bukloj.
Mi intencis iri al Zinaida, sed ŝi eĉ ne rigardis al mi, relevis la libron kaj foriris.
— Por kio? — demandis la panjo. — Vi ankoraŭ ne estas studento kaj dio scias, ĉu vi sukcesos en la ekzameno aŭ ne. Krome, via jako estas tuta nova. Ĉu forĵeti ĝin?
— Gastoj venos, — mi flustris preskaŭ malespere.
— Absurde! Ĉu ili estas gastoj?
Necesis obei. Mi ŝanĝis la surtuton je la jako sen demeti la kravaton. La princino kun la filino venis je duona horo antaŭ la tagmezo; la oldulino super la verda, jam konata al mi, robo surĵetis flavan ŝalon kaj surmetis eksmodan kufon kun flamkoloraj rubandoj. Ŝi tuj komencis rakonti pri siaj kambioj, sopiris, plendis pri sia malriĉo, tedis per petoj, sed tute ne faris ceremoniojn: same brue flaris tabakon, same senĝene turniĝis kaj svingis sin sur la seĝo. Ŝi kvazaŭ ne konscius, ke ŝi estas princino. Zinaida kontraŭe tenis sin tre rigore, preskaŭ orgojle, kiel vera princidino. Sur ŝia vizaĝo aperis friska rigido kaj graveco — mi ne rekonis ŝin, ne rekonis ŝiajn rigardojn, ŝian rideton kvankam ankaŭ en tia nova aspekto ŝi ŝajnis al mi bela.
Ŝi estis vestita en facila robo el fajna reta ŝtofo kun palblua desegno; ŝiaj haroj falis per longaj bukloj laŭ la vangoj — anglamaniere; tiu hararanĝo konvenis al ŝia friska mieno. Patro mia dum la tagmanĝo sidis apud ŝi kaj kun sia eleganta kaj trankvila ĝentileco amuzis la najbarinon. Iafoje li rigardis al ŝi — ankaŭ ŝi iafoje rigardis al li, sed strange, preskaŭ malamike. Ili konversis france; min, mi memoras, mirigis la pureco de ŝia prononco.
La princino ĉetable kiel antaŭe tute ne ĝenis sin, multe manĝis kaj laŭdis la manĝojn. La panjo evidente estis ĝenita de ŝi kaj respondis al ŝiaj demandoj kun ia malgaja neglekto; la patro de tempo al tempo sulkigis la brovojn. Ankaŭ Zinaida ne plaĉis al la panjo.
— Ŝi estas fierulino, — ŝi diris la sekvan tagon. — Sed pri kio fieri? — avec sa mine de grisette.
— Vi evidente ne vidis parizajn kudristinetojn, — la patro rimarkis.
— Ne! dank' al Dio!
— Kompreneble al Dio… sed kiel vi povas juĝi pri ili?
Min Zinaida absolute ne atentis. Tuj post la tagmanĝo la princino komencis adiaŭi.
— Mi esperas pri via protekto, Maria Nikolajevna kaj Pjotr Vasiljeviĉ, — ŝi kantsimile diris al la panjo kaj la patro. — Kion fari! Estis bonaj tagoj, sed pasis. Jen ankaŭ mi estas moŝta, — ŝi aldonis kun malagrabla rido, — sed por kio honoro se mankas oro.
La patro respekte riverencis al ŝi kaj sekvis ŝin ĝis la antaŭĉambra pordo. Mi staris ĉe la sama pordo en mia tro kurta jako kaj rigardis planken kvazaŭ mortkondamnita. La traktado de Zinaida komplete mortigis min. Kia tamen estis mia miro, kiam preterpaŝante min ŝi rapidparole kaj kun la sama afabla mieno flustris:
— Venu al ni je la oka, ĉu vi aŭdas, nepre…
Mi nur etendis la manojn — sed ŝi jam foriris, surmetinte blankan skarpon.
Meze de la ĉambro sur la seĝo staris la princidino kaj tenis antaŭ si viran ĉapelon; la seĝon ĉirkaŭis kvin viroj. Ili penis meti siajn manojn en la ĉapelon, sed ŝi levis ĝin supren kaj forte skuis. Ekvidinte min, ŝi kriis:
— Ĉesu, ĉesu! Jen nova gasto, necesas ankaŭ al li doni bileton, — kaj facile saltinte de la seĝo ŝi prenis min je la refaldo de mia surtuto. — Ni iru, — ŝi diris, — kial vi staras? Messieurs, permesu konatigi vin: monsieur Voldemar, la filo de nia najbaro. Kaj tiuj estas, — ŝi aldonis adresante al mi kaj montrante laŭvice la gastojn, — grafo Malevskij, doktoro Luŝin, poeto Majdanov, eks-kapitano Nirmackij kaj Belovzorov, la husaro kiun vi jam vidis. Bonvolu ilin ŝati kaj flati.
Mi tiel konfuziĝis, ke eĉ ne riverencis. En la doktoro Luŝin mi rekonis tiun nigraharan sinjoron, kiu tiel senkompate hontigis min en la ĝardeno; la ceteraj ne estis konataj al mi.
— Grafo! — daŭrigis Zinaida, — skribu bileton al monsieur Voldemar.
— Tio estas maljusta, — oponis kun neforta pola prononco la grafo, tre bela kaj dande vestita brunulo kun esprimivaj brunaj okuloj, streta hela nazo kaj mincaj lipharoj super la eta buŝo. — Li ne ludis kun ni.
— Maljuste, — eĥis Belovzorov kaj la sinjoro nomita eks-kapitano, viro, ĉirkaŭ kvardekjara, preskaŭ monstre variolkava, krispa kiel negro, iom ĝibeta, kurbakrura kaj vestita en militista surtuto sen epoletoj, ne butonumita.
— Skribu bileton, mi diris, — ripetis la princidino. — Ĉu vi ribelas? Monsieur Voldemar estas kun ni la unuan fojon, kaj li hodiaŭ ne devas obei la regulojn. Ne grumblu, skribu, mi volas tion.
La grafo levis la ŝultrojn, sed obee klinis la kapon, prenis plumon en blankan manon ornamitan per ringoj, ŝiris pecon da papero kaj komencis skribi sur ĝi.
— Permesu almenaŭ klarigi al sinjoro Voldemar la aferon, — rikane komencis Luŝin, — li tute perdis la kapon. Do, junulo, ni ludas garantiaĵojn; la princidino estas punita, kaj kiu tiros la feliĉan bileton tiu rajtos kisi ŝian manon. Ĉu vi komprenis, kion mi diris al vi?
Mi nur rigardis al li kaj daŭrigis stari kvazaŭ nebuligita, sed la princidino refoje saltis sur la seĝon kaj denove komencis skui la ĉapelon. Ĉiuj tiris sin al ŝi — kaj mi post la aliaj.
— Majdanov, — vokis la princidino altan junan homon kun vangokava vizaĝo, etaj blindecaj okuloj kaj ekstreme longaj nigraj haroj, — vi kiel poeto devas esti nobla kaj cedi vian bileton al monsieur Voldemar, por ke li havu du ŝancojn anstataŭ unu.
Sed Majdanov kapneis kaj skuis sian hararon. Mi la lasta ŝovis la manon en la ĉapelon, prenis kaj malrulis la bileton… Dio! Kia mi fariĝis kiam ekvidis en ĝi la vorton: kiso.
— Kiso, — mi nevole kriis.
— Brave! Li venkis, — kriis la princidino. — Kiel mi ĝojas. — Ŝi forlasis la seĝon kaj tiel klare kaj dolĉe rigardis en miajn okulojn, ke mia koro ekruliĝis. — Ĉu vi ĝojas? — ŝi demandis min.
— Mi? — mi balbutis.
— Vendu al mi vian bileton, — tondris en mian orelon Belovzorov. — Mi donos al vi cent rublojn.
Mi respondis al la husaro per tiom indigna rigardo, ke Zinaida aplaŭdis kaj Luŝin kriis: bravulo!
— Tamen, — li daŭrigis, — mi kiel ceremoniestro devas zorgi ke ĉiuj reguloj estu respektataj. Monsieur Voldemar, stariĝu unugenue. Ni havas tian ordon.
Zinaida ekstaris antaŭ mi, iom klinis sian kapon flanken kvazaŭ por pli bone ekzameni min kaj digne etendis al mi sian manon. Mi preskaŭ svenis; mi intencis stariĝi sur unu genuo, sed falis sur ambaŭ kaj tiel nelerte tuŝetis per miaj lipoj la fingrojn de Zinaida, ke iom gratis mian nazopinton per ŝia ungo.
— Bone! — kriis Luŝin kaj helpis min leviĝi.
La ludo daŭris, Zinaida sidigis min apud si. Kiajn punojn ŝi elpensis! Ŝi, interalie, estis devigita prezenti statuon — kaj por piedestalo ŝi elektis monstran Nirmackij, ordonis al li kuŝiĝi vizaĝaltere kaj, krome, kaŝi la vizaĝon en sia sino. Ridego ne ĉesis eĉ por momento. Por mi, izolite kaj sobre edukita knabo, kreskinta en sinjora serioza hejmo, tia bruego, tia spontana, preskaŭ furioza gajeco, tial neordinaraj rilatoj kun nekonatoj frapis mian cerbon. Mi simple ebriiĝis kvazaŭ pro vino. Mi komencis ridegi kaj babili pli laŭte ol la aliaj, ke eĉ la olda princino, sidanta en la najbara ĉambro kun iu advokato de Iveria Pordego alvokita por konsilo, eliris por rigardi al mi. Sed mi estis tiom feliĉa ke tute ne atentis ies rikanojn kaj strabajn rigardojn. Zinaida plu preferis min kaj ne forlasis min de si. En iu puno al mi okazis sidi apud ŝi kovrita per la sama silka tuko: mi devis diri al ŝi “mian sekreton”. Mi memoras kiel niaj ambaŭ kapoj subite troviĝis en sufoka duondiafana aroma obskuro, kiel en tiu obskuro proksime kaj milde brilis ŝiaj okuloj kaj flame spiris ŝiaj apertaj lipoj, kaj la dentoj vidiĝis kaj pintoj de ŝiaj haroj tiklis kaj bruligis min. Mi silentis. Ŝi ridetis mistere kaj ruzete kaj finfine flustris al mi: “Nu, diru”, sed mi nur ruĝiĝis kaj ridis kaj forturniĝis kaj apenaŭ spiris. La ludo tedis al ni, ni komencis ludi ŝnuret-ludon. Dio mia! Kian ravon mi sentis, kiam gapinte mi ricevis de ŝi fortan kaj akran baton je la fingroj. Kaj poste mi intence ŝajnigis min kvazaŭ gapanta, kaj ŝi incitis min kaj ne tuŝis la etenditajn manojn.
Sed ne nur tion ni faris dum la vespero. Ni pianludis, kantis kaj dancis kaj imitis ciganan tendaron. Nirmackij estis vestita kiel urso kaj trinkigita per sala akvo. Grafo Malevskij montris al ni diversajn kart-trukojn kaj finis per tio, ke miksinte la kartojn disdonis al si por visto ĉiujn atutojn, okaze de kio Luŝin “havis la honoron lin gratuli”. Majdanov deklamis fragmentojn de sia poemo “Murdisto” (la afero okazis ĝuste en la apogeo de l' romantismo), kiun li intencis publikigi kun nigra kovrilo kaj majuskloj de sanga koloro; ĉe la advokato de Iveria Pordego ni ŝtelis de la genuoj lian ĉapelon kaj devigis lin anstataŭ elaĉeto plenumi dancon “Kazaĉok”; sur la oldulon Vonifatij ni metis kufon, kaj la princidino metis sur sin viran ĉapelon… Ĉion ne eblas mencii. Nur Belovzorov plejparte estis flanke, kolere kuntirinte la brovojn… Fojfoje liaj okuloj pleniĝis per sango, li ruĝiĝis, kaj ŝajnis, ke li tuj impetos al ni kaj disĵetos nin ĉien kiel splitojn, sed la princidino rigardis al li, fingre minacis al li, kaj li denove kaŝis sin en angulo.
Finfine ni perdis la fortojn. La princidino estis, kiel ŝi mem diris, viglulino — nenia bruo ŝin ĝenis, tamen ankaŭ ŝi laciĝis kaj ekvolis ripozi. Post la dekunua nokte oni surtabligis vespermanĝon, konsistantan el peco da malfreŝa seka fromaĝo kaj iaj fridaj kuketoj kun ŝinko, kiuj ŝajnis al mi pli bongustaj ol ĉiuj pasteĉoj; estis nur unu botelo da vino, eĉ tiu estis stranga: malhela, kun larĝa kolo, kaj la vino en ĝi gustis rozan farbon: cetere neniu ĝin trinkis. Laca kaj feliĉa ĝis konsumiĝo mi forlasis la dometon; je la adiaŭo Zinaida forte premis mian manon kaj denove mistere ridetis.
La nokto peze kaj humide odoris en mian flamantan vizaĝon; ŝajnis, ke komenciĝos fulmotondro; nigraj nuboj kreskis kaj rampis laŭ la ĉielo, rapide ŝanĝante siajn fumajn konturojn. Venteto agite konvulsiis inter nigraj arboj kaj ie trans la horizonto, kvazaŭ por si mem, grumblis tondro, kolere kaj obtuze.
Tra la malantaŭa eniro mi penetris en mian ĉambron. La servisto dormis surplanke, kaj mi estis devigita transpaŝi lin. Li vekiĝis, ekvidis min kaj sciigis, ke la panjo denove kolereĝis pri mi, deziris sendi iun por voki min, sed la patro detenis ŝin de tio. (Mi neniam enlitiĝis sen adiaŭi la panjon kaj peti ŝian benon). Do, kion mi faru?
Mi diris al la servisto, ke mi mem senvestiĝos kaj kuŝiĝos, kaj estingis la kandelon. Sed mi ne senvestiĝis, nek kuŝiĝis.
Mi sidiĝis sur seĝon kaj longe sidis kvazaŭ sorĉita. Miaj sentoj estis tiel novaj kaj tiel dolĉaj… Mi sidis apenaŭ ĉirkaŭrigardante kaj senmove, lante spiris kaj nur fojfoje jen silente ridis rememorante, jen interne frostis pro la penso, ke mi enamiĝis, ke jen ĝi estas — tiu amo. La vizaĝo de Zinaida kviete flugis preter mi en tenebro; flugis, sed ne forflugis. Ŝiaj lipoj samkiel antaŭe mistere ridetis, la okuloj rigardis al mi iom deflanke, demande, mediteme kaj tenere… kiel en la momento de nia adiaŭo. Finfine mi ekstaris, piedpinte proksimiĝis al mia lito kaj singarde, ne senvestiĝante, metis mian kapon sur kusenon, kvazaŭ timante maltrankviligi per abrupta movo tion, per kio mi estis plenŝtopita…
Mi enlitiĝis, sed eĉ ne fermis la okulojn. Baldaŭ mi rimarkis, ke en mian ĉambron senĉese enfalis iaj palaj rebriloj. Mi duonleviĝis kaj rigardis tra la fenestro. Ĝia framo klare reliefiĝis fone de la vitroj, mistere kaj svage blankintaj. “Fulmotondro”, — mi pensis, kaj estis ĝuste fulmotondro, sed ĝi pasis tre fore, eĉ tondro ne aŭdiĝis; nur surĉiele senĉese flamis fulmoj, nebrilaj, longaj, kvazaŭ distranĉitaj: ili ne tiom flamis kiom tremis kaj konvulsiis, kiel flugilo de agonianta birdo. Mi ellitiĝis, iris al fenestro kaj staris tie ĝismatene… Fulmoj ne ĉesis eĉ por unu momento; estis nokto, kiun la popolo nomas “pasera”. Mi rigardis al la muta sabla kampo, al la obskura maso de la ĝardeno Neskuĉnyj, al la flavetaj fasadoj de foraj domoj kvazaŭ tremantaj kun ĉiu febla ekflamo… Mi rigardis kaj ne povis ĉesi; tiuj mutaj fulmoj, tiuj nefortaj briloj ŝajnis respondi al la mutaj misteraj impetoj kiuj flamis ankaŭ en mi. Ekmateniĝis; per ruĝaj makuloj aperis aŭroro.
Krepuskiĝis, kaj la fulmoj iĝis pli palaj kaj kurtaj: ili brilis pli kaj pli malofte kaj fine vanuis, inunditaj de sobriga kaj reala lumo de la venanta tago. Ankaŭ miaj fulmoj malaperis. Mi eksentis grandan lacon kaj kvieton, sed la fantomo de Zinaida daŭrigis ŝvebi, triumfante, super mia animo. Sed ĝi mem, tiu fantomo ŝajnis kvieta, kiel fluganta cigno de marĉaj herboj; ĝi flankiĝis de la ĉirkaŭaj fiaspektaj figuroj, kaj mi, ekdormonte, lastfoje tuŝis ĝin kun adiaŭa kaj fidoplena adoro…
Ho, humilaj sentoj, mildaj sonoj, boneco kaj silentiĝo de l' kortuŝita animo, degelanta ĝojo de la unuaj admiroj de la amo — kie, kie vi estas?
Strangan influon havis al mi la patro — kaj strangaj estis niaj rilatoj. Li preskaŭ ne partoprenis en mia edukado, sed li neniam ofendis min; respektis mian liberon — li eĉ estis, se oni povas tiel diri, ĝentila al mi… nur neniam proksimigis min al si. Mi amis kaj admiris lin, li ŝajnis al mi la ekzemplo de vera viro, — kaj, dio mia, kun kia pasio mi proksimiĝus al li, se konstante mi ne sentus lian rezistan manon!
Sed kiam li deziris, li scipovis preskaŭ tuj, per unu vorto, per unu movo eksciti en mi senliman fidon al si. Mia animo apertis sin al li — mi babilis kun li kiel kun saĝa amiko, kiel kun indulgema mentoro… poste li same subite distancigis min, — karese kaj mole, sed distancigis. Foj-foje li fariĝis gaja kaj tiam li pretis petoli kun mi kiel knabeto (li ŝatis ĉiun fortan korpan movon); foje — nur unu foje! — li karesis min tiom tenere, ke mi preskaŭ ploris…
Sed lia ĝojo kaj lia kareso vanuis senspure kaj niaj rilatoj promesis al mi neniujn esperojn por estonto — kvazaŭ mi tion sonĝus. Estis momentoj: mi komencas rigardi al lia saĝa, bela vizaĝo, koro mia ektremas kaj tuta mia animo impetas al li… li kvazaŭ eksentus, kio al mi okazis, preterpasante karesas min, poste foriras aŭ okupas sin pri io, aŭ subite li iĝas senmova, kiel nur li sola sciis fari, kaj mi tuj ŝrumpas, malvarma.
Maloftaj okazoj de lia favoro al mi neniam estis kaŭzitaj per miaj senvoĉaj sed kompreneblaj preĝoj. Iom poste, cerbumante pri la karaktero de mia patro mi konkludis, ke li neniam zorgis pri mi, nek pri la familia vivo; li ŝatis alion kaj ĝuis tiun alion plene. “Mem akiru kion vi povas, sed en fremdajn manojn ne trafu; aparte nur al vi mem — jen la senco de la vivo”, — li diris al mi iam. Alifoje mi, konsiderante min juna demokrato, komencis en lia ĉeesto rezoni pli libero — li tiutage estis, kiel mi nomis, “kora”, tiam kun li oni povis paroli pri io ajn.
— Libero, — li ripetis, ĉu vi scias, kio povas doni al la homo liberon?
— Kio?
— Volo, la propra volo, eĉ la potencon ĝi donas, kiu pli bonas ol la libero. Sciu deziri, — kaj vi estos libera, kaj vi or- donos.
La patro antaŭ ĉio deziris vivi bone, — kaj vivis… Povas esti ke li antaŭsentis, ke nelonge li uzos la aĵon vivo: li mortis kvardek du jara.
Mi detale rakontis al la patro pri mia vizito al Zasekinoj. Li duonatente, duondistrite aŭskultis min sidante sur la benko kaj pentrante ion per vipeto sursable. Li foj-foje moketis, iel hele kaj petole rigardante min kaj kuraĝigis min per kurtaj demandoj kaj oponoj. Komence mi eĉ ne aŭdacis diri la nomon de Zinaida, kaj poste mi perdis la sinregon kaj komencis laŭdi ŝin. La patro daŭrigis moketi. Poste li meditis, sinetendis kaj ekstaris. Mi rememoris, ke elirinte el la hejmo li ordonis seli por si la ĉevalon. Li estis brila rajdisto — kaj sciis pli bone ol sinjoro Reri dresi la plej sovaĝajn ĉevalojn.
— Ĉu mi veturu kun vi? — mi petis lin.
— Ne, — li respondis, kaj lia vizaĝo ekhavis tuj kutiman indiferente-karesan mienon. — Iru sola, se vi volas, kaj diru al la koĉero, ke mi ne veturos.
Li turniĝis al mi dorse kaj foriris. Mi sekvis lin per la okuloj — li vanuis post la pordo. Mi vidis kiel lia ĉapelo aperis super la barilo; li eniris al Zasekinoj.
Li restis ĉe ili ne pli ol unu horon, sed tuj poste iris al la urbo kaj revenis hejmen nur vespere.
Post la tagmanĝo mi mem venis al Zasekinoj. En la salono mi renkontis nur la oldan princinon. Ekvidinte min ŝi gratis sian kapon sub la ĉapelo per la trikila pinto kaj subite demandis min — ĉu mi povas reskribi por ŝi unu paperon.
— Plezure, — mi respondis kaj sidiĝis sur la seĝrandon.
— Nur atentu skribi la literojn pli grandajn, — diris la princino etendante malpuran folion, — kaj ĉu eblas jam hodiaŭ, patro mia?
— Ĝuste hodiaŭ mi reskribos.
La pordo el la najbara ĉambro iom malfermiĝis — en la fendo aperis la vizaĝo de Zinaida — pala, meditanta, kun haroj kokete faligitaj malantaŭen: ŝi rigardis min per grandaj fridaj okuloj kaj sensone fermis la pordon.
— Zinjo, Zinjo, — diris la oldulino.
Zinaida ne respondis. Mi kunprenis la paperon de la oldulino kaj la tutan vesperon ŝvitis super ĝi.
En tuta ŝia korpo, vivoplaĉa kaj bela, estis iu aparte ĉarma mikso de ruzo kaj senzorgemo, de artifiko kaj simpleco, de silento kaj viglo: super ĉio, kion ŝi faris, parolis, super ĉiu ŝia movo estis delikata facila ĉarmo; en ĉio sentiĝis siaspeca, ludanta forto. Kaj ŝia vizaĝo senĉese ŝanĝiĝis, ankaŭ petolis; ĝi esprimis preskaŭ samtempe, — rikanon, mediton kaj pasion. Tute diversaj sentoj, facilaj, fulmrapidaj kiel ombroj kaj lipoj.
Ĉiu el ŝiaj adorantoj estis por ŝi necesa. Belovzorov, kiun ŝi nomis “mia besto”, aŭ simple “la mia” volonte saltus pro ŝi en fajron; ne esperante pri siaj mensaj kapabloj kaj ceteraj avantaĝoj, li senĉese proponis al ŝi edziniĝi, aludante, ke la ceteraj nur promesas tion. Majdanov akordis al poetikaj kordoj de ŝia animo: homo sufiĉe senemocia, kiel estas preskaŭ ĉiuj verkistoj, li insiste certigis ŝin, aŭ eble eĉ sin mem, ke li ŝin adoras, admiris ŝin en multnombraj poemoj, kaj legis ilin al ŝi kun nenatura kaj sincera admiro. Ŝi simpatiis kun li kaj samtempe moketis lin; ŝi apenaŭ kredis al li kaj sat-aŭskultinte liajn fabelojn, ŝi igis lin legi Puŝkin por, kiel ŝi diris, freŝigi la aeron. Luŝin, rikanema, cinika en paroloj doktoro, konis ŝin pliproksime ol la ceteraj — kaj samtempe amis ŝin pli ol la ceteraj, malgraŭ, ke li insultis ŝin en ŝia ĉeesto kaj foresto. Ŝi lin amis, sed ne pardonis liajn mokojn, kaj ofte kun speciala, malica plezuro igis lin senti ke ankaŭ li troviĝas en ŝiaj manoj. “Mi estas koketulino, senkora, aktorema”, — ŝi diris foje al li en mia ĉeesto, — sed, bone, etendu vi vian brakon, mi pikos ĝin per pinglo kaj vi hontos antaŭ tiu fraŭlo, vi sentos doloron, sinjoro verdiranto, bonvolu afable ridi“. Luŝin ruĝiĝis, returniĝis kaj mordetis la lipojn, sed finfine etendis la brakon. Ŝi lin pikis kaj li vere komencis ridi… kaj ŝi, ridante, penetrinte per la pinglo sufiĉe profunde, rigardis la okulojn, per kiuj li gapis tien-reen.
Malpli bone mi povis kompreni rilatojn inter Zinaida kaj grafo Malevskij. Li estis bela lerta kaj saĝa, sed io dubinda, io falsa ŝajnis en li eĉ al mi, deksesjara knabo, kaj mi miris, ke Zinaida ne rimarkas tion. Sed povas esti, ke ŝi sentis tiun falson, sed ne abomenis ĝin. Malbona edukado, strangaj konatoj kaj kutimoj, konstanta ĉeesto de la patrino, povreco kaj malordo en la hejmo, ĉio, komencante de la libereco mem, kiun ĝuis la fraŭlino, de iu konscio pri sia supereco super la ĉirkaŭantoj aperigis en ŝi iun duondegnan malatenton kaj senpretendon. Ofte okazis, ekzemple, Vonifatij venis sciigi, ke sukero mankas, aŭ flugis eksteren iu aĉa klaĉo, aŭ la gastoj kverelis, — ŝi nur skuis per la bukloj kaj diris: bagatele! — kaj tute ne mornis pro tio.
Male pri mi. Tuta mia sango bolis, kiam Malevskij proksimiĝis al ŝi, riverencante iel ruze, kiel vulpo, elegante apogiĝis je la seĝa dorso kaj komencis susuri en ŝian orelon, — kaj ŝi krucis la brakojn sur la brusto, atente rigardis lin, kaj mem ridetis kaj aprobe kapbalancetis.
— Kial vi ŝatas akcepti sinjoron Malevskij? — mi demandis ŝin foje.
— Li ja havas tiom ĉarmajn mustaĉojn, — ŝi respondis. — Sed tio ja ne estas via zorgo.
— Ĉu vi pensas ke mi amas lin? — ŝi diris al mi alifoje. — Ne; mi ne povas ami tiajn ulojn, al kiuj necesas rigardi desupre. Mi bezonas tiun, kiu mem min rompus… Sed mi tiun ne renkontos. Dio gardas, ke mi ne trafu en ies brakojn, ne — ne!
— Do, vi neniam enamiĝos?
— Sed vi? Ĉu vin mi ne amas? — ŝi diris kaj frapetis mian nazon per la gantopinto.
Jes, Zinaida tre amuziĝis pri mi. Dum tri semajnoj mi vidis ŝin ĉiutage, — kaj kion, kion nur ŝi ne faris al mi! Nin ŝi vizitis neofte kaj mi ne bedaŭris pro tio: en mia hejmo ŝi fariĝis sinjorino princidino, — kaj mi de ŝi flankiĝis. Mi timis malsekretiĝi antaŭ la patrino; ŝi tre ne favoris Zinaidan kaj malŝate atentis nin. La patron mi ne tiom timis: li kvazaŭ ne rimarkus min, kaj kun ŝi li parolis ne ofte, sed iel speciale dokte kaj grave. Mi ĉesis labori, legi, mi eĉ ĉesis promeni kaj rajdi. Simila al skarabo, ligita je la piedo mi vagis senĉese ĉirkaŭ la amata domo; kvazaŭ mi ŝatus resti tie por ĉiam… sed tio ne eblis; la patrino grumblis je mi, foje Zinaida mem min forpelis. Tiam mi kaŝiĝis en mia ĉambro aŭ foriris en la plej foran angulon de la ĝardeno, grimpis sur la ruinon de la malnova oranĝerio kaj mallevinte la piedojn de la muro, proksima al la vojo, sidis dum multaj horoj kaj rigardis, rigardis, nenion vidante. Apud mi, sur la polvozaj urtikoj, pigre flirtis blankaj papilioj; vigla pasero sidis proksime sur duonrompita ruĝa briko kaj agace ĉirpis senĉese turnante la korpon kaj etendinte la vosteton; plu ne fidantaj kornikoj, sidantaj supre, foj-foje grakis supre sur senfolia pinto de betulo; la suno kaj vento kviete petolis en ĝiaj maldensaj branĉoj; la sonoro de la sonorilo de la monaĥejo Donskoj foje aŭdeblis, kvieta kaj morna — kaj mi sidis, rigardis, aŭskultis — kaj pleniĝis de iu nekonata sento, en kiu estis ĉio — kaj ĝojo, kaj tristo, kaj la antaŭsento de futuro, kaj deziro, kaj timo de la vivo. Sed mi tiam ne komprenis, kaj neniel povis nomi tion, kio fermentis en mi — aŭ povis nomi per la sola nomo — tiu de Zinaida.
Sed Zinaida plu ludis kun mi kiel kato kun muso. Ŝi jen koketis kun mi, — kaj mi ekscitiĝis kaj degelis, jen ŝi forigis min de si, kaj mi ne kuraĝis proksimiĝi al ŝi, eĉ ne kuraĝis rigardi ŝin.
Mi memoras, ke ŝi dum kelkaj tagoj tre malvarmis al mi kaj mi plene ektimis, kaj poltrone vizitante ilian dometon mi preferis esti proksime al la olda princino, malgraŭ ke ŝi insultis kaj kriaĉis ĝuste tiutempe: ŝiaj kambiaj aferoj malprosperis, kaj ŝi jam havis konversaciojn kun la polica inspektoro de nia kvartalo.
Foje mi promenis en la ĝardeno preter la konata barilo — kaj ekvidis Zinaidan: apogante sin per ambaŭ manoj, ŝi senmove sidis sur la herbo. Mi volis jam foriri nerimarkite, sed ŝi subite levis la kapon kaj faris al mi ordonan geston. Mi restis senmova: mi ne tuj komprenis ŝin. Ŝi ripetis sian geston. Mi tuj transsaltis la barilon kaj ĝoje alkuris ŝin; sed ŝi haltigis min per la rigardo kaj montris al mi la padon je du paŝoj antaŭ ŝi. Embarasite, ne sciante kiel agi, mi genuiĝis sur la pada rando. Ŝi estis tiom pala, tiom amara tristo, kaj tiom profunda laciĝo estis en ĉiu ŝia trajto, ke koro mia streĉiĝis kaj mi nevole balbutis:
— Kio al vi okazis?
Zinaida etendis la brakon, plukis iun herberon, mordetis ĝin kaj ĵetis ĝin for.
— Vi min tre amas? — ŝi demandis fine. — Ĉu?
Mi nenion respondis — kaj kial mi devis respondi?
— Jes, — ŝi ripetis daŭrigante rigardi min. — Ĝuste tiel. La samaj okuloj, — ŝi aldonis, enpensiĝis kaj kaŝis la vizaĝon per la polmoj. — Ĉio naŭzas min, — ŝi flustris, — mi forirus al la fino de l' mondo, mi ne povas tion toleri, ne povas elporti… Kaj kio atendas min antaŭe!.. Aĥ, malfacile estas… dio mia, kiel malfacile!
— Pro kio? — demandis mi nekuraĝe.
Zinaida ne respondis al mi kaj nur ŝultrumis. Mi daŭrigis stari surgenue kaj rigardis ŝin kun profunda tristo. Ĉiu ŝia vorto akre vundis mian koron. Tiumomente mi, ŝajne, volonte fordonus mian vivon, nur ke ŝi ne plu afliktiĝu. Mi rigardis ŝin, — kaj, tamen nekomprenante kial ŝi tial sopiras, vigle fantaziis ke ŝi subite atakita de nerezistebla melankolio foriris en la ĝardenon — kaj falis sur la teron, kvazaŭ falĉita. Ĉirkaŭe estis hele kaj verde; la vento petolis inter arbaj folioj kaj foje balancis la longan branĉon de frambujo super la kapo de Zinaida.
Ie kolomboj rukulis kaj abeloj zumzumis nealte flugante en la maldensaj herboj. Supre karese bluetis la ĉielo — kaj al mi estis tiom malgaje…
— Deklamu al mi iujn versojn, — diris duonvoĉe Zinaida kaj apogiĝis je la kubuto. — Mi ŝatas, kiam vi deklamas, sed tio ne gravas, estas juneco. Deklamu por mi “Sur montoj de Kartvelio”. Sed komence sidiĝu.
Mi eksidis kaj deklamis “Sur la kartvelaj montoj”.
— “Ke plu ne ami ĝi ne povas”, — ripetis Zinaida. — Jen kial la poezio estas bona: ĝi diras al mi tion, kio ne ekzistas, kaj kio ne nur pli bonas ol la realo, kaj eĉ pli similas la veron… Ke plu ne ami ĝi ne povas — deziras, sed ne povas! — Ŝi denove eksilentis, sed subite ektremis kaj stariĝis. — Ni iru. Ĉe la patrino sidas Majdanov; li alportis por mi sian poemon, sed mi lin forlasis. Ankaŭ li nun ĉagreniĝas… sed kion fari! Vi iam ekscios. Nur ne koleru kontraŭ mi!
Zinaida haste premis mian manon kaj kuris antaŭen. Ni revenis en la dometon. Majdanov komencis legi al ni sian ĵus presitan “Murdisto”, sed mi ne aŭskultis lin. Li ĉantis siajn kvarpiedajn jambojn, la rimoj viciĝis kaj sonoris kiel sonoriletoj malplene kaj laŭte, kaj mi ĉiam rigardis al Zinaida kaj klopodis kompreni signifon de ŝiaj lastaj vortoj.
Aŭ povas esti, ke malicasubite nazkriis Majdanov, kaj miaj okuloj renkontiĝis kun tiuj de Zinaida. Ŝi fermis ilin kaj iom ruĝiĝis. Mi rimarkis, ke ŝi ruĝiĝis, kaj glaciiĝis pro la timo. Mi jam antaŭe ĵaluzis, sed nur en ĉi tiu momento la penso, ke ŝi ekamis, ekbrilis en mia kapo:
rivalo jam konkeris vin. —
“Dio mia! Ŝi ekamis!”
Jam ŝi ne aperis antaŭ la gastoj; dum tutaj horoj ŝi sidis en sia ĉambro. Antaŭe oni ne rimarkis tion en ŝi. Mi subite iĝis, — aŭ al mi ŝajnis, ke iĝis, — eksterordinare sagaca. “Ĉu li? Aŭ li?” — demandis mi min mem, maltrankvile taksante pense ŝiajn adorantojn unu post la alia. Grafo Malevskij (kvankam mi hontis pro Zinaida konfesi tion) ŝajnis al mi pli danĝera ol la aliaj.
Mi ne estis tro atenta, bedaŭrinde, kaj mia kaŝemo, evidente, neniun trompis; almenaŭ doktoro Luŝin baldaŭ min malsekretigis. Cetere, ankaŭ li ŝanĝiĝis lastatempe; li maldikiĝis, ridis same ofte, sed iom obtuze, malice kaj kurte — nevola, nerva incito en li substituis la iaman leĝeran ironion kaj afektan cinikecon.
— Kial vi senĉese venas ĉi tien, junulo, — li diris al mi foje, restinte kun mi en la salono de Zasekinoj. (La princidino dume promenadis, kaj kriaĉa voĉo de l' princino sonis en la mansardo: ŝi skoldis sian ĉambristinon). — Vi devas lerni, labori — dum vi estas juna, — sed kion vi faras?
— Vi ja ne scias, eble mi laboras hejme, — mi protestis al li ne sen digno, sed ankaŭ ne sen konfuzo.
— Ĉu vi laboras! Vi ne pri tio pensas. Nu, mi ne kontraŭas… en via aĝo tio estas tute natura. Sed elekto via ŝajnas ne taŭga. Ĉu vi ne vidas, kia estas ĉi tiu domo?
— Mi vin ne komprenas, — mi rimarkis.
— Ĉu vere ne komprenas? ve al vi! Mi opinias mia devo averti vin. — Ni, maljunaj fraŭloj, povas ĉi tien veni: kio al ni okazos? ni estas homoj ferocaj, por ni nenio danĝeras; sed via haŭto ankoraŭ estas freŝa; kaj la aero ĉi tie por vi malutilas — kredu min, eblas infektiĝi.
— Kiel?
— Tutsimple. Ĉu vi estas sana nun? En normala stato? Ĉu tio, kion vi sentas — estas por vi salubra, bona?
— Kion do mi sentas? — mi diris, konfesante en la animo, ke la doktoro pravas.
— Eĥ, junulo, junulo, — daŭrigis la doktoro kvazaŭ esprimante per tiu vorto ion ofendan por mi, — ĉu vi scias ruzi? dank' al Dio, sur via vizaĝo respeguliĝas via animo. Sed tamen, kial babili? Mi mem ne frekventus ĉi tien, se (la doktoro kunpremis la dentojn)… se mi ne estus la sama bizarulo. Min nur mirigas: kiel vi, tiom saĝa, ne vidas, kio okazas ĉirkaŭ vi?
— Sed kio speciala okazas? — mi respondis kaj streĉiĝis.
La doktoro observis min kun rikana kompato.
— Jen mi, — diris la doktoro, kvazaŭ murmurante, — ĉu indas al vi tion diri? Unuvorte, — li aldonis, altigante la voĉon — mi ripetas: tiu ĉi atmosfero por vi ne taŭgas. Al vi agrablas esti ĉi tie, ja! ankaŭ en la oranĝerio agrable odoras — sed loĝi en ĝi ne eblas. Ej! Aŭskultu min, okupiĝu denove pri Kajdanov!
Eniris la princino kaj komencis plendi al la doktoro pri la dentodoloro. Poste aperis Zinaida.
— Aĥ, — aldonis la princino, — sinjoro doktoro, insultetu ŝin. Dum la tuta tago ŝi trinkas akvon kun glacio; ĉu tio utilas por ŝi, por ŝia febla brusto?
— Kial vi faras tion? — demandis Luŝin.
— Sed kio povas okazi?
— Kio? Vi povas malvarmumi kaj morti.
— Ĉu vere? Jes? Nu tiam — inda vojo!
— Jen kiel! — grumblis la doktoro.
La princino foriris.
— Jes, tiel, — respondis Zinaida. Ĉu la vivo estas gaja? rigardu… Kio estas bona? Aŭ vi opinias, ke mi tion ne komprenas? Ne sentas? Por mi estas plezuro trinki akvon kun glacio, kaj vi serioze certigas min, ke tiu ĉi vivo pli valoras ol risko de momenta plezuro, pri feliĉo mi eĉ ne parolas.
— Nu jes, — rimarkis Luŝin, — kaprico kaj sendependo… Tiuj du vortoj elĉerpas vin: tuta via naturo estas en tiuj du vortoj.
Zinaida nervoze ekridis.
— Via poŝto malfruis, afabla doktoro. Vi observas malbone; postrestas. Surmetu okulvitrojn. Ĉu mi emas kaprici nun? vin trompi, min trompi… gaja okupo! — sed kio koncernas sendependon… Monsieur Voldemar, — subite aldonis Zinaida kaj piedfrapis kaprice, — ne faru melankolian fizionomion. Mi ne toleras, kiam oni min kompatas. — Ŝi rapide malaperis.
— Malutilas, malutilas por vi la atmosfero, junulo, — refoje diris Luŝin.
Oni ekparolis pri la poemo de Majdanov; Zinaida sincere laŭdis ĝin.
— Sed ĉu vi scias, — ŝi diris al li, — se mi estus poeto, mi prenus aliajn temojn. Eble tio estas absurda, sed en mian kapon iam venas strangaj pensoj, precipe kiam mi ne dormas, antaŭ la mateniĝo, kiam la ĉielo komencas fariĝi rozkolora kaj griza. Mi, ekzemple… Ĉu vi ne priridos min?
— Ne! Ne! — ni ĉiuj ekkriis.
— Mi imagus, — ŝi daŭrigis, krucinte la brakojn surbruste kaj rigardante flanken, — grandan kompanion de junulinoj, nokte en vasta boato sur kvieta rivero. La luno lumas, kaj ili ĉiuj estas en blankaj vestoj kun kronoj el blankaj floroj, kaj ili kantas ion similan al himno.
— Mi komprenas, komprenas, daŭrigu, — grave kaj reve diris Majdanov.
— Subite — bruo, ridego, torĉoj, tamburinoj surborde… Tio estas amaso de bakĥaninoj, kurantaj kun kantoj, kun krioj. Estas via afero finpentri la bildon, sinjoro poeto… nur mi ŝatus, ke la torĉoj estu ruĝaj kaj forte fumu, kaj ke la okuloj de la bakĥaninoj brilu sub kronoj, kaj la kronoj devas esti malhelaj. Ne forgesu ankaŭ tigrajn felojn kaj kalikojn — kaj oron, multe da oro.
— Kie do devas esti oro? — demandis Majdanov, retrokombante siajn maldensajn harojn kaj rondigante la naztruojn.
— Kie? sur ŝultroj, sur brakoj, sur piedoj, ĉie. Onidire, en la antikvo virinoj portis orajn ringojn sur suroj. La bakĥaninoj vokas al si la junulinojn en boato, la junulinoj ĉesas kanti sian himnon — ili ne plu povas ĝin daŭrigi, — sed ili restas senmovaj: la rivero portas ilin al la bordo. Kaj jen, unu el ili lante ekstaras… Tion necesas bone bildigi: kiel ŝi lante stariĝas en la luna lumo kaj kiel ŝiaj amikinoj ektimas… Ŝi transpaŝis la randon de la boato, la bakĥaninoj ĉirkaŭis ŝin, kaj kure forportis en nokton, en obskuron… Imagu: turbuloj de fumo kaj ĉio miksiĝis. Aŭdeblas nur iliaj kriaĉoj, kaj ŝia krono restis sur la bordo.
Zinaida eksilentis. (Ho! Ŝi ekamis! — mi denove pensis.)
— Nur tiom? — demandis Majdanov.
— Nur, — ŝi respondis.
— Tio ne povas esti temo por la tuta poemo, — li grave rimarkis, — sed por lirika versaĵo mi vian penson uzos.
— En romantika stilo? — demandis Malevskij.
— Certe, en romantika stilo, tiu de Byron.
— Sed laŭ mi Hugo pli bonas ol Byron, — neglekte diris la juna grafo, — pli interesa.
— Hugo estas unuaranga verkisto, — kontraŭis Majdanov, — samkiel mia amiko Tonkoŝejev, en sia hispana romano “El-Trovador”…
— Ha, ĉu tiu libro kun la renversitaj demandosignoj? — intervenis Zinaida.
— Jes. La hispanoj tiel kutimas. Mi volis diri, ke Tonkoŝejev…
— Nu! Vi denove diskutos pri klasikismo kaj romantismo, — duafoje intervenis Zinaida. — Prefere ni ludu…
— Ĉu garantiaĵojn? — demandis Luŝin.
— Ne, tio enuigas; ni ludu komparojn. (Tiun ludon elpensis Zinaida mem: oni nomas iun objekton, ĉiu klopodas kompari ĝin al io, kaj tiu, kiu elektis la plej taŭgan komparon, ricevas premion.)
Ŝi proksimiĝis al la fenestro. La suno ĵus subiris: sur la ĉielo alte ŝvebis longaj ruĝaj nuboj.
— Al kio similas tiuj nuboj? — demandis Zinaida, kaj sen atendi nian respondon, diris: — Mi trovas, ke ili similas al tiuj purpuraj veloj, kiuj estis en la ora ŝipo de Kleopatra. Kiam ŝi veturis renkonte al Antonio. Ĉu vi memoras, Majdanov, ke vi antaŭ nelonge rakontis al mi pri tio.
Ni ĉiuj, kiel Polonio en “Hamleto”, konsentis, ke la nuboj similas ĝuste al tiuj veloj kaj pli bonan komparon neniu el ni trovos.
— Kiom da jaroj tiam havis Antonio? — demandis Zinaida.
— Verŝajne, li estis juna homo, — rimarkis Malevskij.
— Jes, juna, — certigis Majdanov.
— Pardonu, — ekkriis Luŝin, — li estis pli ol kvardekjara.
— Pli ol kvardekjara, — ripetis Zinaida, ĵetante al li kurtan rigardon.
Mi baldaŭ foriris hejmen. “Ŝi ekamis, — nevole flustris miaj lipoj. — Sed kiun?”
— Aha! vi! — ŝi diris kun rikana rideto. — Iru ĉi tien.
Mi venis al ŝi: ŝi metis la manon sur mian kapon, kaj, subite, preninte miajn harojn, komencis tiri ilin.
— Doloras… — diris mi fine.
— Aha! doloras! sed ĉu al mi ne estas dolore? ĉu ne dolore? — ripetis ŝi.
— Aj! — ŝi subite ekkriis, vidinte, ke eltiris fasketon de la haroj… — Kion mi faris? Povra monsieur Voldemar!
Ŝi zorgeme ordigis la eltiritajn harojn, volvis ilin ĉirkaŭ fingro kaj faris el ili ringon.
— Mi metos viajn harojn en mian medalionon kaj kunportos ilin, — ŝi diris, kaj sur ŝiaj okuloj daŭre brilis larmoj. — Eble tio iom konsolos vin… kaj nun: adiaŭ.
Mi revenis hejmen kaj trovis tie malagrablaĵon. La panjo havis parolon kun la patro: ŝi riproĉis lin pro io, sed li, kiel kutime, malvarme kaj ĝentile silentis kaj baldaŭ forveturis. Mi ne povis aŭdi, pri kio parolis la panjo, min tio ne interesis; mi memoras nur, ke post la konverso kun la patro ŝi ordonis voki min en sian kabineton kaj kun forta malkontento traktis miajn oftajn vizitojn al la princino, kiu laŭ ŝiaj vortoj estis une femme capable de tout. Mi kisis ŝian manon (mi faris tiel ĉiam, kiam volis ĉesigi la parolon), kaj foriris al si. La larmoj de Zinaida embarasis min; mi tute ne sciis, pri kio mi pensu kaj mem pretis plori: mi, tamen, estis infano, malgraŭ miaj dek ses jaroj. Ja mi ne pensis pri Malevskij, malgraŭ ke Belovzorov de tag' al tago iĝis pli kaj pli malica kaj rigardis al la lerta grafo kiel lupo al ŝafo; mi ja pensis pri nenio kaj neniu. Mi perdiĝis en la konjektoj kaj ĉiam serĉis senhomajn lokojn. Mi precipe ŝatis ruinojn de la oranĝerio. Kutime mi rampis sur altan muron, kaj sidis tie tiom malfeliĉa, soleca kaj morna junulo, ke eĉ mem kompatis min — tiom plaĉaj estis por mi tiuj ĉagrenaj sentoj, tiom ĝuis mi ilin!..
Kaj jen foje mi sidis sur la muro, rigardis malproksimen kaj aŭskultis preĝejajn sonorilojn… subite, kvazaŭ formikoj surhaŭtaj — ĉu venteto, ĉu tremo de ies proksimeco… Mi mallevis la okulojn. Malsupre, sur la vojo en facila grizeta robo kun rozkolora ombrelo surŝultre, rapide iris Zinaida. Ŝi ekvidis min, haltis, kaj fleksinte la randon de pajla ĉapelo, levis al mi siajn velurajn okulojn.
— Kion vi faras tie, en tioma alto? — ŝi demandis min kun stranga rideto. — Jen, — ŝi daŭrigis, — vi ĉiam certigas min, ke vi min amas, — saltu al mi sur la vojon, se vi vere amas min.
Zinaida ne sukcesis fini tiujn vortojn, kiam mi jam flugis, kvazaŭ iu pelus mian dorson. La muro altis ne malpli ol du klaftojn. Mi batiĝis kontraŭ la teron per la piedoj, sed la bato estis tiom forta, ke mi perdis la ekvilibron, falis kaj por momento svenis. Kiam mi rekonsciiĝis, mi, sen malfermi la okulojn, sentis Zinaidan apud mi.
— Knabo mia kara, — ŝi parolis klininte sin super mi, kaj en ŝia voĉo sonis maltrankvila kareso, — kial vi faris tion, kial vi obeis min… sed mi ja amas vin… leviĝu.
Ŝia brusto spiris apud la mia, ŝiaj manoj tuŝis mian kapon, subite, — kio okazis al mi tiam! — ŝiaj molaj, freŝaj lipoj komencis kovri tutan mian vizaĝon per kisoj… ili tuŝis miajn lipojn… Sed subite Zinaida komprenis, evidente, laŭ mia vizaĝo, ke mi jam rekonsciiĝis, malgraŭ ke mi ne malfermis la okulojn, — kaj, rapide leviĝis, parolante:
— Nu, leviĝu, petolul' freneza; kial vi kuŝas en polvo?
Mi levis min.
— Donu al mi mian ombrelon, — diris Zinaida, — jen kien mi ĝin ĵetis; kaj ne rigardu al mi tiel… jen drolaĵo? ĉu vi kontuziĝis? verŝajne, urtikita? Mi ja diras, ne rigardu min… Li ja nenion komprenas, ne respondas, — ŝi aldonis kvazaŭ por si mem. — Iru hejmen, monsieur Voldemar, purigu la vestojn, kaj ne sekvu min, aliel mi koleriĝos, kaj neniam plu…
Ŝi ne finis sian parolon kaj rapide foriris, kaj mi sidiĝis sur la vojon… la kruroj min ne tenis. La urtikoj brogis miajn manojn, la dorso doloris kaj la kapo turniĝis; sed la sento de beato, kiun mi spertis tiam, ne plu ripetiĝis en mia vivo. Ĝi kiel dolĉa doloro estis en ĉiuj miaj membroj, kaj eksplodis, fine, en ekstazaj saltoj kaj jubiloj. Vere: mi estis ankoraŭ infano.
Eniris Belovzorov; mi ekĝojis al li.
— Ne trovis mi por vi kvietan rajdĉevalon, — li ekparolis per severa voĉo. — Frejtag promesas al mi unu — sed mi ne estas certa. Timas.
— Kion vi timas, — demandis Zinaida, — permesu scii.
— Kion? Vi ja ne scias rajdi. Gardu Dio, ke nenio okazu! Kaj kial tia fantazio venis en vian kapon?
— Estas mia afero, monsieur mia animalo. Aliokaze mi petos al Pjotr Vasiljeviĉ… (Mia patro nomiĝis Pjotr Vasiljeviĉ. Mi miris, kiel libere kaj facile ŝi prononcis lian nomon, kvazaŭ estus certa pri lia emo helpi ŝin.)
— Ĉu tiel, — obĵetis Belovzorov. — Vi do kun li volas veturi?
— Kun li aŭ kun iu alia — tio ne gravas por vi. Sed, certe, ne kun vi.
— Ne kun mi, — ripetis Belovzorov. — Kiel vi deziras. Kio do? Mi akiros por vi la ĉevalon.
— Nur atentu. Mi ne bezonas iun bovinon. Mi vin avertas, ke mi volas rajdi.
— Bonvolu rajdi… Kun kiu do, ĉu kun Malevskij vi veturos?
— Kial ne, mia soldato? Nu, trankviliĝu, — ŝi aldonis, — kaj ne brilu per la okuloj. Mi invitos ankaŭ vin. Vi ja scias, ke nun por mi Malevskij — fi! — ŝi skuis la kapon.
— Vi parolas tion, por min konsoli, — grumbletis Belovzorov.
Zinaida duonfermis la okulojn.
— Tio vin konsolas? — Ho… ho… ho… soldato! — ŝi fine diris, kvazaŭ ne trovinte alian vorton. — Kaj vi, monsieur Voldemar, ĉu vi veturus kun ni?
— Mi ne ŝatas… en granda kompanio… — mi murmuris sen levi la okulojn.
— Vi preferas tête-à-tête?.. Liber' al liberulo decas, kaj por savito—paradiz', — ŝi diris. — Belovzorov, iru do, klopodu. Mi la ĉevalon bezonas jam morgaŭ.
— Jes, sed la monon kie mi prenu? — enmiksiĝis la princino.
Zinaida sulkigis la brovojn.
— Vian monon mi ne petas. Belovzorov kredos al mi.
— Kredos, kredos… — grumblis la princino — kaj subite plengorĝe ekkriis: — Dunjaŝka!
— Maman, mi donacis al vi sonorilon, — rimarkis la princidino.
— Dunjaŝka! — ripetis la oldulino.
Belovzorov riverencis: mi foriris kun li. Zinaida min ne haltigis.
Mi descendis en la valon; streta sabla pado serpentumis laŭ ĝi kaj direktiĝis en la urbon. Mi ekpaŝis sur la pado. Obtuzaj frapoj de ĉevalaj hufoj eksonis post mi. Mi returniĝis, nevole haltis kaj demetis la kaskedon: mi ekvidis mian patron kun Zinaida.
La patro estis diranta ion al ŝi turninte la tutan sian korpon al ŝi, apogante je la kolo de ŝia ĉevalo. Li ridetis, Zinaida aŭskultis lin silente, strikte mallevinte la okulojn kaj kunpreminte la lipojn.
Mi dekomence ekvidis nur ilin; nur post kelkaj momentoj, el post turno de la valo aperis Belovzorov en husara uniformo, sur ŝaŭmita nigra ĉevalo. La fortika ĉevalo skuis la kapon, snufis kaj dancis: la rajdanto kaj bridis ĝin, kaj spronis. Mi flankiĝis. La patro prenis la bridon, flankiĝis de Zinaida, ŝi lante levis al li la okulojn kaj ambaŭ ekrajdis… Belovzorov direktiĝis post ili, grincante per la sabro. “Ruĝa kiel kankro, — mi pensis, — sed ŝi… Kial ŝi estas tiom pala? rajdis dum la tuta mateno, sed pala?”
Mi plioftigis la paŝojn kaj venis hejmen antaŭ la tagmanĝo. La patro sidis jam alivestita, lavita kaj freŝa, apud la patrina fotelo kaj legis al ŝi per sia modela sonora voĉo felietonon el franca revuo “Journal des Débats”; sed la patrino aŭskultis lin sen atento, kaj ekvidinte min, demandis, kie mi estis dum la tuta tago, aldoninte, ke ŝi ne ŝatas, kiam mi malaperas dio-scias-kie kaj kun dio-scias-kiu. “Sed mi vagadis sola”, — mi dezirus respondi sed rigardis la patron kaj ial ne apertis la buŝon.
— Kion vi volas diri per tio? — mi demandis.
— Al vi mi nenion volas diri, — Luŝin kurte replikis.
Min Zinaida ignoradis: miaj aperoj — mi ne povis malrimarki tion — impresis ŝin malagrable. Ŝi estis nevole turnanta sian vizaĝon de mi… jes, nevole; ĝuste tio estis amara; ĝuste tio afliktis min! Tamen necesis tion akcepti — kaj mi klopodis ne vidigi min antaŭ ŝi kaj nur defore gvatis ŝin, cetere, ne ĉiam sukcese. Ŝi plu fartis iel nekompreneble; ŝia vizaĝo aliiĝis, ŝi mem tute aliiĝis. Tiu ŝanĝo precipe frapis min en iu varma kvieta vespero. Tiam mi sidis sur baseta benko sub larĝa sambuko; mi ŝatis tiun lokon, ĉar el tie videblis la fenestro de l' ĉambro de Zinaida. Mi estis sidanta: birdeto vigle skuis sin inter malheliĝintaj folioj super mia kapo; griza kato malĝibiginte la dorson singarde glitis en la ĝardenon, kaj la unuaj vesperaj skaraboj obtuze zumis en la aero, ankoraŭ travidebla, kvankam ne plu luma. Mi sidis observante la fenestron kaj atendis kiam tiu malfermiĝos; ĝuste ĝi ovriĝis kaj en ĝi aperis Zinaida. Ŝi surhavis blankan robon, kaj ŝi mem — ŝiaj vizaĝo, brakoj, ŝultroj — estis preskaŭ blanke palaj. Ŝi longe staris rigida kaj longe rigardis fikse kaj rekte el sub la kuntiritaj brovoj. Mi eĉ ne sciis, ke ŝi povas tiel rigardi. Poste ŝi kunpremis la manojn, forte-fortege, levis ilin al la lipoj, al la frunto kaj subite, malnodinte la fingrojn, forsvingis la harojn de la oreloj, skuis la harojn kaj rezolute klininte la kapon klaketis la fenestron.
Post tri tagoj ŝi renkontis min en la ĝardeno. Mi intencis flankiĝi, sed ŝi mem haltigis min.
— Donu al mi vian brakon, — ŝi diris kun la antaŭa tenero, — mi delonge ne babilis kun vi.
Mi rigardis al ŝi: okuloj ŝiaj milde lumis, kaj la vizaĝo ridetis, kvazaŭ vualita.
— Ĉu vi plu malsanas? — mi demandis ŝin.
— Ne, nun ĉio pasis for, — ŝi respondis kaj plukis etan ruĝan rozon, — mi iom laciĝis, sed ankaŭ tio baldaŭ pasos.
— Kaj vi denove refariĝos samkia antaŭe, ĉu? — mi demandis.
Zinaida proksimigis la rozon al la vizaĝo, kaj al mi ŝajnis, kvazaŭ rebrilo de l' helaj petaloj falus sur ŝiajn vangojn.
— Ĉu mi ŝanĝiĝis? — ŝi demandis min.
— Ja ŝanĝiĝis, — mi duonvoĉis.
— Mi malvarme rilatis al vi — mi ja scias, — Zinaida komencis, — sed vi ne devis tro atenti tion… Mi ne povis aliel… Sed kial ni parolu pri tio?
— Vi ne deziras, ke mi amu vin, jen tiel! — mi eksklamis morne kun senintenca impeto.
— Ne ja, amu, — sed malkiel antaŭe.
— Sed kiel?
— Ni estu amikoj, jen tiel! — Zinaida etendis al mi la rozon, ke mi flaru ĝin. — Ja mi estas ege pli aĝa ol vi, mi povus esti via onklino; nu eble ne onklino, sed la pliaĝa fratino. Sed vi…
— Mi estas infano por vi, — mi rompis ŝian parolon.
— Jes ja, infano, sed kara, bona, saĝa infano, ege amata. Aha, jen tiel. Ekde hodiaŭ mi promocias vin mia paĝio; kaj ne forgesu, ke la paĝioj ne rajtas esti for de siaj sinjorinoj. Jen, prenu la signon de via rango, — ŝi aldiris, metante la rozon en la butontruon de mia jako, — la signon de Mia Moŝta favoro.
— Pli frue mi estis ricevanta aliajn favorojn, — mi balbutis.
— Ha! — Zinaida vortis kaj rigardis min deflanke. — Via memoro estas brila! Kio do! mi ankaŭ nun pretas…
Ŝi klinis sin al mi kaj sigelis mian frunton per kiso trankvila kaj klara.
Mi apenaŭ rigardis al ŝi, ŝi jam returniĝis kaj dirinte: “Sekvu min, mia paĝio”, ŝi direktis sin al la dometo. Mi sekvis ŝin daŭre embarasata. “Ĉu vere, — mi pensis, — tiu milda kaj prudenta junulino estas Zinaida kian mi konis?” Kaj ŝiaj paŝoj aperis al mi pli softaj kaj ŝi mem vidiĝis pli sublima kaj pli gracia.
Mia Dio! kun kioma nova ardo estis brulanta mia amo.
Zinaida donis novan agordon al nia kunveno. Kiel la paĝio, mi sidis apud ŝi. Cetere, ŝi proponis, ke la posedanto de la elektita garantiaĵo rakontu sian sonĝon; sed tiu ideo ne estis bona.
La sonĝoj rezultis aŭ neinteresaj (Belovzorov sonĝis, ke li nutras sian ĉevalon per karasoj, kaj ke tiu ĉevalo havis lignan kapon) aŭ nenaturaj, verkitaj. Majdanov regalis nin per novelego: en ĝi estis kaj tombejaj kriptoj, kaj anĝeloj kun liroj, kaj parolantaj floroj, kaj elfore flugantaj sonoj. Zinaida ne permesis al li fini.
— Se ektemas pri verkoj, — ŝi diris, — do, ĉiu rakontu ion nepre elpensitan.
La loto elektis Belovzorov'on.
La juna husaro konfuziĝis.
— Mi povas elpensi nenion! — li eksklamis.
— Bagateloj! — Zinaida reagis. — Nu, ekzemple, imagu vin esti edzo kaj rakontu al ni, kiel vi pasigus tempon kun la edzino. Ĉu vi fermus ŝin hejme?
— Jes, mi enfermus.
— Kaj mem sidus kun ŝi?
— Nepre sidus.
— Superbe. Sed se tio tedus al ŝi, kaj ŝi kokrus vin?
— Mi murdus ŝin.
— Sed se ŝi fuĝus?
— Mi ŝin trovus kaj nepre murdus.
— Do, tiel; sed se mi estus via edzino, kion vi farus en tiu okazo?
Belovzorov iom silentis.
— Mi murdus min.
Zinaida ridis.
— Mi vidas, ke kurtas via kant'.
La dua elekto trafis Zinaidan. Ŝi levis la okulojn al la plafono kaj ekmeditis.
— Jen, atentu, — fine ŝi komencis, — jen kion mi elpensis… Imagu grandiozan palacon, someran nokton kaj mirindan balon. La balon donas la reĝino. Ĉieas oro, marmoro, kvarcvitroj, silko, briloj, diamantoj, floroj, incensoj kaj ĉiuj aliaj luksaĵoj.
— Ĉu vi ŝatas lukson? — Luŝin intervenis.
— La lukso belas, kaj mi ŝatas ĉiun belon.
— Eĉ pli ol la belegon? — li redemandis.
— Aj, tro ruze, mi ke komprenas. Ne malhelpu min. Do, la bal' superbas. La gastoj abundas, ĉiuj ili estas junaj, belegaj, kuraĝaj kaj ĉiuj freneze amas la reĝinon.
— Ĉu inter la gastoj estas virinoj? — demandis Malevskij.
— Ne — aŭ tamen — jes, estas.
— Malbelaj?
— Lindaj. Sed la viroj amas la reĝinon. Ŝi altas kaj sveltas, kaj diademo kronas ŝian nigran hararon.
Mi ĵetis rigardon al Zinaida — kaj tiumomente ŝi aperis al mi pli alta ol ni, ŝia blanka frunto kaj senmovaj brovoj radiis tioman helan saĝon kaj tioman potencon, ke mi pensis: “Vi mem estas reĝino!”
— Oni tumultas ĉirkaŭ ŝi, — daŭrigis Zinaida, — ĉiuj prodigas antaŭ ŝi la plej flatajn parolojn.
— Ĉu ŝi ŝatas la flaton? — demandis Luŝin.
— Aj, kia tedulo! Malhelpas ĉiam… Kiu ne ŝatas la flaton?
— Ankoraŭ unu demando, la lasta, — rimarkis Malevskij. — Ĉu la reĝino havas la edzon?
— Mi ankoraŭ ne pensadis pri tio. Ne, por kio edzo?
— Ja, ja, — eĥis Malevskij, — por kio edz'?
— Silence! — eksklamis Majdanov, kiu malbone posedis la francan.
— Merci, — Zinaida diris al li. — Do, la reĝino aŭskultas tiujn parolojn, aŭskultas muzikon, sed malvidas la gastojn. La ses fenestroj estas komplete apertaj, de l' plafono ĝis la planko; post ili videblas malluma ĉielo kun grandaj steloj kaj malluma ĝardeno kun altaj arboj. La reĝino rigardas la ĝardenon. Tie, apud la arboj situas fontano, ĝi blankas en la obskuro — longa, tre longa kiel fantomo. La reĝino tra la paroloj kaj muziko aŭdas softan akvo-plaŭdon. Ŝi rigardas kaj meditas: ĉiuj vi, sinjoroj, estas noblaj, saĝaj, riĉaj, vi ĉirkaŭas min, vi alte aprecas ĉiun mian diron, ĉiuj pretas morti ĉe miaj piedoj, mi regas vin… Sed tie, apud la fontano, apud la plaŭdanta akvo, staras kaj atendas min tiu, kiu regas min. Li surhavas nek riĉan veston, nek juvelojn, neniu lin konas, sed li atendas min kaj certas pri mia veno, — jes, mi venos, kaj en la mondo estas nenio, kio povas haltigi min, kiam mi volos iri al li, resti kun li, perdiĝi kun li en la ĝardena obskuro, sub la susurantaj arboj, sub la plaŭdoj de l' fontano…
Zinaida eksilentis.
— Ĉu estas elpenso? — ruze demandis Malevskij.
Zinaida eĉ ne rigardis al li.
— Sinjoroj, kion ni farus, — subite ekvoĉis Luŝin, — se ni estus inter la gastoj kaj scius pri la apudfontana feliĉulo?
— Haltu, haltu, — Zinaida intervenis, — mi mem diros al vi kion farus ĉiu el vi. Vi, Belovzorov, vokus lin al duelo; vi, Majdanov, verkus pri li epigramon… Cetere, ne — vi ne scias epigrami; vi verkus pri li longan jambaĵon, simile al Barbier kaj aperigus la verkon en La Telegrafo. Vi, Nirmackij, prunteprenus ĉe li… ne, vi pruntedonus al li monon je uzura interezo. Vi, doktoro… — ŝi haltis. — Ha, jen mi ne scias, kion vi povus fari.
— Kiel la kortega doktoro, — Luŝin respondis, — mi preskribus al la reĝino ne doni la balojn, se ŝin ne interesas gastoj.
— Eble vi pravas, sed vi, grafo?
— Mi? — ripetis Malevskij kun sia sinistra rideto…
— Vi regalus lin per venenita bombono.
La vizaĝo de Malevskij iom tordiĝis kaj por momento havis judan esprimon; sed li tuj ridegis.
— Koncerne vin, Voldemar… — Zinaida daŭrigis, — tamen sufiĉas; ni ludu alian ludon.
— Monsieur Voldemar, kiel la paĝio de l' reĝino, tenus la baskon de ŝia robo kiam ŝi kurus en la ĝardenon, — sarkasmis Malevskij.
Mi ruĝiĝis, sed Zinaida rapide metis la manon sur mian ŝultron, kaj, leviĝinte, diris per la voĉo iom tremanta:
— Mi neniam permesis al via grafa moŝto la rajton arogi kaj tial mi petas vin foriri. — Ŝi montris al li la pordon.
— Kompatu min, princidino, — balbutis Malevskij kaj paliĝis.
— La princidino pravas, — kriis Belovzorov kaj ankaŭ li ekstaris.
— Je Dio, mi tute ne atendis, — Malevskij daŭrigis, — ŝajne, en miaj vortoj estis nenio… mi absolute ne volis vin ofendi… Pardonu min.
Zinaida ĵetis al li fridan rigardon kaj fride ridetis.
— Bonvolu resti, — ŝi diris kun senzorga movo de l' mano. — Mi kun monsieur Voldemar vane koleriĝis. Vin plezurigas piki serpenteske… piku por via sano!
— Pardonu min, — refoje ripetis Malevskij, sed mi rememorante la movon de Zinaida denove pensis, ke la aŭtenta reĝino ne povus pli digne montri la pordon al arogantulo.
La ludo nelonge daŭris post tiu sceno; ĉiuj ekfartis iom ĝenite, ne nur pro la sceno, sed pro iu nedifinita, sed tre peza sento.
Neniu pri tio parolis, sed ĉiu konsciis ĝin kaj en si kaj en sia najbaro. Majdanov deklamis al ni siajn versojn, kaj Malevskij kun afekta ardo laŭdegis ilin. “Kiel li nun volas ŝajnigi sin bonkora”, — Luŝin flustris al mi. Ni baldaŭ disiris. Zinaidan subite atakis pensado; la princino ordonis sciigi, ke ŝin doloras la kapo; Nirmackij ekplendis pri siaj reŭmatismoj.
Mi longe ne povis ekdormi, la rakonto de Zinaida mirigis min.
— Ĉu en tio estas aludo? — mi demandis min mem, — sed kiun kaj kion ŝi aludas? Se vere estas aludindo… kiel eblas kuraĝi? Ne, ne povas esti, — mi flustris turniĝante enlite sur alian flankon, de unu varma vango sur la alian… Sed mi rememoris ankaŭ la esprimon de la vizaĝo de Zinaida dum ŝia rakonto… Mi rememoris ankaŭ la eksklamon, flugintan el la buŝo de Luŝin en Neskuĉnyj, ŝiajn subitajn ŝanĝojn en la rilato al mi — kaj konjektoj tumultis en mia kapo. “Kiu li estas?” Tiuj vortoj kvazaŭ ŝvebus antaŭ miaj okuloj, vortoj desegnitaj en la obskuro. Kvazaŭ malalta sinistra nubo pendus super mi — kaj mi sentus ĝian premon — kaj mi atendus ĝian fulmon. En la lasta tempo mi alkutimiĝis al multo ĉe Zasekinoj: malordemo, kandelstumpoj, rompitaj tranĉiloj kaj forkoj, sombra Vonifatij, ĉambristinoj en vestoj trivitaj, la manieroj de la princino mem — tiu stranga vivo ne plu mirigis min… Sed mi ne povis alkutimiĝi al tio, kion mi svage imagis pri Zinaida. “Avanturierino”, — mia patrino foje nomis ŝin. Avanturierino — ŝi, mia idolo, mia dio! Tiu titolo estis bruliganta min, mi penis eskapi el ĝi en la kusenon kaj indignis — sed samtempe mi pri ĉio konsentis, mi ĉion oferus nur por fariĝi la ĉefontana feliĉulo!..
Mia sango bolis kaj freneze cirkulis. “La ĝardenon… fontano. — mi ekpensis. — Mi iru en la ĝardenon”. Mi rapide vestiĝis kaj forglitis el la hejmo. La nokto obskuris, la arboj apenaŭ susuris; el la ĉielo faladis softa frisko; la legomejo fluigis fenkolan aromon. Mi laŭiris ĉiujn aleojn; la sonoj de miaj paŝoj ĝenis kaj freŝigis min; mi estis haltanta, atendis, aŭskultis la batadon de l' koro — fortan kaj rapidan. Fine mi proksimiĝis al la barilo kaj apogis min sur minca stango. Subite — aŭ nura ŝajno? — je kelkaj paŝoj de mi trakuris virina silueto… Mi streĉis la okulojn en la mallumon kaj retenis la spiron. Kio estas ĝi? Ĉu vere paŝoj, aŭ denove la bato de l' koro? “Kiu estas?” — mi softe elbalbutis. Ĉu denove? retenata rido? Aŭ la folioj susuris? aŭ suspiro tutproksima? Mi ektimis… “Kiu estas?” — mi ripetis eĉ pli softe.
La aero pormomente ekturbulis, en la ĉielo ekbrilis fajra strieto: stelo trakuris. “Zinaida” — mi volis demandi, sed la vorto mortis surlipe. Kaj subite la tuta ĉirkaŭo profunde ekmutis, kiel ofte okazas noktomeze… Eĉ lokustoj ĉesis grinci inter la arboj, nur ie fenestro klakis. Mi iom staris kaj revenis en mian ĉambron, al mia frostiĝinta lito. Mi sentis strangan emocion: kvazaŭ mi venus al rendevuo kaj restus sola kaj preterirus fremdan feliĉon.
— Ah, monsieur le page! — komencis Malevskij, — mi tre ĝojas vin renkonti. Kion faras via plejbela reĝino?
Lia freŝa, bela vizaĝo tiel naŭzis min tiumomente — kaj li rigardis min tiel moleste-ludeme — ke mi tute ne respondis al li.
— Ĉu vi plu paŭtas? — li daŭrigis. — Vane. Ja ne estas mi, kiu promociis vin paĝio, kaj precipe la reĝinoj havas paĝiojn. Sed permesu rimarkigi, ke vi malzorge plenumas vian taskon.
— Ĉu?
— La paĝioj devas ĉiami ĉe la regantinoj; la paĝioj devas scii kion tiuj faras; ili devas observi tiujn — li aldonis per pli softa voĉo — tage kaj nokte.
— Kion vi volas diri?
— Kion mi volas diri? Ŝajnas, ke mi klare esprimas min. Tage kaj nokte. Nu, tage oni povas fuŝe servi; tage lumas kaj homoj multas, sed nokte — jen kiam oni atendu la peston. Mi ŝatus konsili, ke vi maldormu nokte, kaj observu, plenforte observu. Memoru, en la ĝardeno, nokte, ĉe l' fontano, tie oni devas deĵori. Vi poste dankos min.
Malevskij ekridis kaj montris al mi sian dorson. Li, kredeble, ne opiniis siajn vortojn tro gravaj; li havis la reputacion de brila mistifikisto kaj famis pro sia povo dupigi la homojn en maskobaloj, kion premisis lia senkonscia mensogemo plene saturanta lin… Li volis nur moketi min, sed ĉiu lia vorto kvazaŭ veneno fluis tra miaj vejnoj. La sango atakis mian kapon. “Ha! Tiel! — mi diris al mi mem. — Bone! Do, mi ne senkaŭze estis logita en la ĝardenon! Ne estos tiel!” — mi laŭte kriis, kvankam mi ne sciis, kio ne devas tieli. “Ĉu mem Malevskij bonvenos en la ĝardenon, — mi estis rezonanta (li eble elbabilis la sekreton; por tio lia insolento sufiĉas), — ĉu iu alia (la barilo de nia ĝardeno ja tre malaltas, kaj oni povas senpene transgrimpi ĝin), — sed ne plej mielan farton havos la ul' de mi kaptota! Al neniu mi konsilus tiam renkontiĝi kun mi. Mi pruvos al la tuta mondo, ankaŭ al ŝi, la perfidulino (mi ver-vere nomis ŝin perfidulino), ke mi scias venĝi!”
Mi revenis en mian ĉambron, prenis el la skribotabla tirkesto la tiel nomatan “anglan” tranĉilon, fingre ekzamenis la klingon kaj kun frida atentema rezoluto ŝovis la tranĉilon en la poŝon, kvazaŭ tiajn aferojn mi farus ofte kaj senskrupule. Mia koro malice leviĝis kaj restis rigida. Mi ĝis la nokto restis kun kunŝovitaj brovoj kaj fermita buŝo. Mi ofte promenis tien kaj reen, premante en la poŝo la varmiĝintan tranĉilon kaj anticipe preparadis min al la terura io. Tiuj novaj sentoj, ne pli frue spertitaj, tiom akaparis kaj distris min, ke pri mem Zinaida mi apenaŭ memoris. Min ĉiam halucinis: Aleko, la juna cigano — “Juna belul', kienas vi? — Kuŝu…”, kaj poste: “Vidu, la sango vin aspergis!.. Ho, kio estis?..” — “Bagatel'!” Kun feroca rideto mi ripetis tiun “Bagatel'!” La patro mankis hejme, sed la panjo, kiu de kelka tempo aspektis iom incitita, ŝi atentis mian fatalan aspekton kaj diris al mi ĉe l' vespermanĝo: “Kial vi paŭtas kiel ofendita bubo?” Mi respondis al ŝi per indulga rideto kaj pensis: “Se ili scius!” La horloĝo gongis dek unu fojojn; mi reiris en mian ĉambron kaj sen demeti la vestojn atendis la noktomezon; fine la horloĝo gongis ankaŭ ĝin. “La tempo venis” — mi flustris tradente, komplete butonumis min, eĉ refaldis la manikojn kaj eliris ĝardenen.
Jam pli frue mi elektis la gardolokon rande de l' ĝardeno, kie la barilo, disiganta nian terenon disde la Zasekina, venas al la komuna muro. Tie, starante sub malaltaj densaj branĉoj de soleca abio mi vidis la ĉirkaŭaĵon tiom bone, kiom permesis la nokta obskuro. Apude zigzagis pado, kiu ĉiam ŝajnis al mi mistera; ĝi serpentumis sub la barilo konservanta ĉi loke la spurojn de la transirantaj piedoj, kaj kondukis al la ronda pavilono formita el densaj akacioj. Mi atingis la abion, apogis min ĉe la trunko kaj komencis la deĵoron.
La nokto estis kvieta samkiel hieraŭ, sed la nuboj sur la ĉielo malpli multis — la konturoj de la arbustoj, eĉ tiuj de altaj floroj, videblis pli klare. La unuaj momentoj de la atendo estis lacigaj, preskaŭ timigaj. Mi jam firme decidis agi, nur cerbumis, kiel mi agu. Ĉu tondri: “Kien vi iras? Halt! diru — aliel morto!” — aŭ simple murdi… Ĉiu sono, susuro kaj flustro ŝajnis al mi grava kaj neordinara. Mi pretiĝis… Klinis min antaŭen… Sed pasis duona horo, unu horo, kaj mia sango kvietiĝis, fariĝis malvarma. La konscio, ke mi faras tion vane, aperas iom ridinda, ke Malevskij nur ŝercis — tiu konscio komencis penetri en mian animon. Mi forlasis mian kaŝejon kaj trairis la tutan ĝardenon. Kvazaŭ spite al mi, eĉ brueto nenie aŭdiĝis; ĉio dormis; eĉ nia hundo volviĝinta ĉe l' pordeto kvazaŭ pufo, eĉ ĝi spektis sonĝojn.
Mi grimpis sur la ruiniĝintan oranĝerion, ekvidis antaŭ mi vastan kamparon, rememoris pri la renkontoj kun Zinaida kaj enpensiĝis…
Mi ektremis… Mi ŝajnis aŭdi knaron de apertata pordo, poste facilan krakon de frakasita branĉo. Mi dusalte malleviĝis de sur la ruinaĵo kaj rigidiĝis. Rapidaj, facilaj, sed atentaj paŝoj klare sonis en la ĝardeno. Ili estis proksimiĝantaj al mi. “Jen, li… Jen, li, finfine!” — fulmis en mia koro.
Mi konvulsie elpoŝigis la tranĉilon, konvulsie malfermis ĝin — iuj ruĝaj fajreroj karuselis antaŭ miaj okuloj.
Pro timo kaj malico hirtiĝis la haroj sur la kapo… La paŝoj direktiĝis ekzakte al mi — mi fleksiĝis kaj treniĝis renkonte al ili… Aperis iu viro… Dio mia! La patro!
Mi tuj rekonis lin, kvankam li estis kovrita per malhela mantelo kaj tiris la ĉapon sur la vizaĝon. Fingropinte li preteris. Ne rimarkis min, kvankam nenio min ŝirmis, sed mi tiom kurbiĝis kaj ŝrumpis, ke ŝajnis kvazaŭ mi sterniĝus surtere. La ĵaluza, murdonta Otelo subite transformiĝis en lernanton… Mi tiom timis la surprizan aperon de l'patro, ke komence eĉ ne rimarkis de kie li iris kaj kien li vanuis. Tiam mi nur rektiĝis kaj pensis: “Por kio la patro nokte paŝadas tra la ĝardeno?” — kaj denove ĉio silentiĝis. Pro la timo mi ellasis la tranĉilon sur la herbojn, sed eĉ ne serĉis ĝin. Mi tre hontis. Tuj mi rektiĝis. Tamen, revenonte hejmen mi venis al mia subsambuka benketo kaj ĵetis la rigardon al la fenestro de dormoĉambro de Zinaida. La etaj fenestraj vitroj, iom konveksaj, malhele bluis en la pala lumo de la nokta ĉielo. Subite, la koloro komencis ŝanĝiĝi… Postvitre — mi vidis, klare vidis — diskrete kaj kviete malleviĝis blanka kurteno, ĝi atingis la fenestrobreton kaj restis senmova.
— Kion ĝi signifas? — mi diris preskaŭ plenvoĉe, preskaŭ nevole, kiam mi denove troviĝis en mia ĉambro. — Sonĝo, hazardo, aŭ… La supozoj, kiuj neatendite inundis mian kapon, estis tiom novaj kaj strangaj, ke mi ne kuraĝis pripensi ilin.
— Kial vi aspektas kiel kuniklo el kiu oni forprenis duonon da cerbo? — diris Luŝin, renkontinta min.
Ĉe la matenmanĝo mi kaŝe pafis rigardojn jen al la patro, jen al la panjo; li trankvilis, kiel ĉiam; ŝi, kiel ĉiam, interne brulis.
Mi atendis, ke la patro almenaŭ alparolu min amike, kiel li foj-foje faris… Sed li eĉ ne degnis regali min per la ordinara frida kareso. “Ĉu mi ĉion rakontu al Zinaida?.. — mi pensis — ja nun ne gravas, inter ni ĉio estas finita”. Mi direktiĝis al ŝi, sed ne nur diris nenion pri la okazaĵo, sed eĉ ne konversis kun ŝi. Al la princino venis el Peterburgo por ferii ŝia filo, dekdujara kadeto, Zinaida tuj komisiis al mi la prizorgadon.
— Jen, por vi, — ŝi diris, — mia kara Volodja (ŝi unuafoje tiel karese min nomis), kamarado. Ankaŭ li estas Volodja. Bonvolu ami lin; li estas dume iom sovaĝa, sed bonkora. Montru al li Neskuĉnoje, promenu kun li kaj protektu lin. Vi ja faros tion, ĉu ne? ja vi estas tiel bona!
Ŝi tenere metis la manojn sur miajn ŝultrojn, kaj mi tute perdis la kapon. La veno de tiu knabo, knabigis ankaŭ min. Mi silente pririgardis la kadeton, dum tiu same mute gapis min. Zinaida ridis kaj puŝis nin unu al la alia.
— Nu, brakumu vin reciproke, infanoj.
Ni brakumis.
— Ĉu vi volas, ke mi konduku vin en la ĝardenon? — mi demandis la kadeton.
— Bonvolu, — li respondis per la raŭka voĉo, ĝuste kadeta.
Zinaida denove ridis… Mi rimarkis, ke ankoraŭ neniam ŝi havis tiel belajn kolorojn de l' vizaĝo. Mi kaj la kadeto ekiris. En nia ĝardeno staris malnova balancilo. Mi sidigis lin sur la mincan tabulon kaj ekbalancis. Li sidis senmova en sia nova dikdrapa uniformo kun vastaj oraj pasamentoj kaj firme tenis la ŝnurojn.
— Ja malbutonumu la kolumon, — mi konsilis al li.
— Ne gravas; ni kutimas, — li diris kaj tusetis.
Li similis al la fratino, precipe la okuloj similigis ŝin. Komplezi lin estis agrable por mi, sed la sama doloriga tristo plu ronĝis mian koron. “Nun mi ĝuste fariĝis infano, — mi pensis — sed hieraŭ…” Mi rememoris, kie mi perdis la tranĉilon, kaj retrovis ĝin. La knabo elpetis ĝin, plukis iun kanon, faris per la tranĉilo ŝalmon kaj ekfajfis. Ankaŭ mi — Otelo — fajfetis.
Sed vespere, kiel ploregis tiu Otelo ĉe la sino de Zinaida, kiam ŝi trovinte min en ĝardena rando demandis pri la kaŭzo de mia tristo. Mi eklarmis tiel arde, ke ŝi eĉ ektimis.
— Kio, kio okazis al vi, Volodja? — ŝi ripetadis kaj, vidante ke mi restas senresponda kaj daŭre ploranta, ŝi ekvolis kisi mian larmozan vizaĝon.
Sed mi deturnis la vizaĝon kaj singulte flustris:
— Mi scias ĉion; kial vi ludis per mi?.. Por kio vi bezonas mian amon?
— Mi kulpas, Volodja… — ŝi prononcis. — Aĥ, tre kulpas. Kiom multas en mi malico, pekoj kaj obskuro… Sed nun mi ne ludas per vi, mi vin amas — vi eĉ ne scias kial kaj kiel … Tamen kion do vi scias?
Kion mi povus respondi? Ŝi staris antaŭ mi kaj rigardis min, kaj mi komplete estis ŝia, de la kap' ĝis la piedoj, kiam ŝi tiel rigardis… Post kvarona horo ni jam tuŝludis; mi ne plu ploris, nur ridis, kvankam la pufiĝintaj palpebroj pro la rido gutigis larmojn. Anstataŭ kravato ĉirkaŭ mia kolo estis nodigita rubando de Zinaida, kaj mi jubile kriis pro la ĝojo, kiam mi sukcesis kapti ŝin je la talio. Ŝi faris el mi ĉion, kion ŝi volis.
Foje, reveninte al tagmanĝo post iom longa promeno, mi mire eksciis, ke mi manĝos sola, la patro forveturis, kaj la panjo malsanas, ne volas manĝi kaj ŝlosiĝis en sia ĉambro. Laŭ la vizaĝo de la lakeoj mi divenis, ke okazis io eksterordinara. Mi ne kuraĝis demandi ilin, sed mi havis amikon, junan tabloserviston Filipp, kiu pasie ŝatis poezion kaj artis gitaron. Mi adresis al li. De li mi sciiĝis, ke inter miaj patro kaj panjo okazis skandala sceno (en la servistinejo ĉiu vorto estis bonege aŭdata; kvankam ili multe parolis en la franca, ĉambristino Manjo, kiu kvin jarojn loĝis ĉe pariza kudristino, komprenis ĉion). La panjo akuzis la patron pri malfidelo kaj rilatoj kun la najbara fraŭlino, la patro komence provis senkulpiĝi, sed poste ekbolis kaj siavice diris ian krudaĵon “kvazaŭe pri la sinjorina aĝo”, pro kio la panjo ploris; la panjo menciis ankaŭ kambion, kvazaŭ donitan al la olda princino kaj molestis ŝin kaj la fraŭlinon, je kio la patro minacis.
— Kaj la plagon kaŭzis, — Filipp daŭrigis, — anonima letero, kies skribinton konas neniu; kaj kial tiuj aferoj enmondiĝu, tute ne estas kaŭzoj.
— Sed ĉu vere io okazis? — pene mi diris, dum miaj manoj kaj kruroj fridiĝis kaj en la korfundo io ektremis.
— Okazis. Tiujn aferojn oni ne povas kaŝi. Certe, via paĉjo ĉe tio bone gardas sin, sed ja oni estas devigata lui fiakron kaj simile… Sen homa helpo ja nenio 'stas farebla.
Mi liberigis Filipp'on kaj ĵetiĝis sur la liton. Mi ne ploregis, nek desperis, nek demandis min pri la kialoj kaj kieloj de la okazaĵo; mi ne demandis min, kial mi ne pli frue divenis, eĉ ne akuzis la patron… Tio, kion mi eksciis superis min: la subita revelacio min dispremis… Ĉio finiĝis. Ĉiuj floroj miaj estis unupluke elŝiritaj kaj kuŝaĉis ĉirkaŭ mi, disaj kaj tretitaj.
Komenciĝis preparoj al la reenurbiĝo, al la strato Arbat, kie situis nia domo. La patro mem, videble, ne ŝatis plu resti en la vilao; sed ŝajne, li sukcesis konvinki la panjon ne disfamigi la okazon. Ĉio estis farata kviete, sen hasto. La panjo eĉ transdonis siajn bondezirojn al la princino kaj esprimis sian bedaŭron, ke la malsano ne ebligas al ŝi revidi la princinon ĝis la forveturo. Mi vagadis kiel freneza, kaj nur deziris, ke ĉio ĉi rapide finiĝu. La sola penso ne volis forlasi mian kapon: kiel povis ŝi, junulino kaj — tamen — princidino, kuraĝi je tiuj agoj? Ja ŝi sciis, ke mia patro ne estas libera, kaj ŝi ja povus edziniĝi al iu ajn, ekzemple, al Belovzorov. Kion ŝi esperis? Kiel ŝi ne timis pereigi sian futuron? Jes ja, — mi pensis, — estas la amo, pasio, fidelo… kaj mi estis rememorinta la vortojn de Luŝin: por kelkiuj oferi sin gustas dolĉe. Iam mi sukcesis rimarki en unu el la fenestroj de la dometo iun palan makulon. “Vizaĝo de Zinaida?” — mi pensis… vere, la vizaĝo ŝiis. Mi ne plu povis elteni. Mi ne povis disiĝi de ŝi, sen diri la lastan “adiaŭ”. Uzinte oportunan momenton mi iris tien.
En la salono min renkontis la princino per sia kutima senorda-senzorga saluto.
— Kial, patreto mia, gepatroj viaj tiel frue ektumultis? — ŝi diris metante tabakon en ambaŭ naztruojn.
Mi rigardis al ŝi, kaj mia koro iom faciliĝis. La vorto “kambio” menciita de Filipp, turmentis min. Ŝi nenion suspektis, almenaŭ laŭ mia tiama kompreno. El la apuda ĉambro aperis Zinaida en nigra robo, pala, kun haroj libere pendantaj, ŝi senvorte prenis min je la mano kaj kondukis min al si.
— Mi ekaŭdis vian voĉon, — ŝi komencis, — kaj tuj venis. Ĉu vi volas tiel facile forlasi min, malica knabo?
— Mi venis por adiaŭi, princidino, — mi respondis, — ŝajne, por ĉiam. Eble vi aŭdis, ke ni forveturas.
Zinaida atente rigardis al mi.
— Jes, mi aŭdis. Dankon pro la vizito. Mi jam pensis ne revidi vin. Ne rememoru min malbone. Mi foje turmentis vin, tamen mi ne tiom aĉas, kiom vi imagas.
— Ĉu mi?
— Jes, ja. Vi.
— Mi? — mi afliktite respondis, kaj mia koro denove ekbategis kiel pli frue pro ŝia nerezistebla, neesprimebla ĉarmo. — Mi? Kredu min, Zinaida Aleksandrovna, faru ion ajn, ajne turmentu min — mi amos kaj admiros vin ĝis mia lasta spiro.
Ŝi rapide turnis sin al mi kaj, vaste apertinte la brakojn, ĉirkaŭprenis mian kapon kaj forte kaj varmege kisis min. Dio scias, kiun serĉis tiu longa, adiaŭa kiso, sed mi avide ĝuis ties dolĉon. Mi sciis, ke ĝi ne plu ripetiĝos.
— Adiaŭ, adiaŭ, — mi ripetadis.
Ŝi elŝiriĝis kaj foriris. Mi ne sukcesos esprimi la senton, kun kiu mi estis foriranta. Mi ne ŝatus, ke tiu sento revenu, sed mi opinius min malfeliĉa, se mi ĝin neniam spertus.
Ni revenis en la urbon. La pasinto longe ne povis lasi min, longe mi ne povis eklabori. La vundo longe dolorigis min; tamen mi ne malŝatis la patron. Male: li kvazaŭ pli kreskus por mi… psikiatroj klarigu tiun fenomenon, kiel ili scias. Foje mi iris laŭ bulvardo kaj, je mia kolosa ĝojo, koliziis kun Luŝin. Mi ŝatis lin pro la rekta kaj nehipokrita karaktero, krom tio li estis kara por mi pro la rememoroj, kiujn li vekis en mi. Mi impetis al li.
— Aha! — li voĉis kaj sulkigis la frunton. — Estas vi, junulo! Vidigu vin. Vi plu flavas, sed en la okuloj mankas la antaŭa aĉo. Vi aspektas home, ne kiel salona hundeto. Tio bonas. Kion vi faras? Laboras?
Mi suspiris. Mi ne volis mensogi, sed hontis konfesi la veron.
— Nu ne gravas, — Luŝin daŭrigis, — ne timu. Gravas, ke vi vivu normale, sen cedi al tento. Aliel, ĉu estos utile? La ondoj portu vin ien ajn — ĉio mavas; la homo eĉ sur sola roko, sed staru sur la propraj kruroj. Jen mi tusadas… kaj Belovzorov, ĉu vi aŭdis?
— Ne, kio okazis?
— Li vanuis senspure: onidire, forveturis al Kaŭkazo. Jen, junulo, por vi leciono. Kaj tio okazas, ĉar oni ne sukcesas ĝustatempe disiĝi, disŝiri la reton. Vi, ŝajne, eskapis bonorde. Atentu ne plu lasi vin kaptita. Adiaŭ.
“Mi ne kaptiĝos… — mi pensis, — ne plu ŝin revidos”; sed la sorto denove donis al mi la ŝancon revidi Zinaidan.
— Prefere ni aranĝu salt-ludon, — li respondis al mi, — ja vi sur via azeno tuj postrestos.
— Ne postrestos. Do mi prenas la spronojn.
— Nu, estu tiel.
Ni startis. Mi havis pigan, vilan ĉevaleton, firmakruran kaj sufiĉe viglan: ĝi devis ŝvitegi, kiam Elektrik trotis plenrapide, sed ne postrestis. Mi neniam vidis pli elitan rajdiston ol mia patro; li sidis tiel bele kaj kun tia degneca lerto, ke ŝajne, la ĉevalo sentis tion kaj paradis sub li. Ni tratrotis ĉiujn bulvardojn, vizitis la kampon Deviĉje, supersaltis kelkajn barilojn (komence mi timis salti, sed la patro malŝatis poltronojn — do, mi ĉesis timi). Ni dufoje transis la riveron Moskva, kaj mi jam pensis, ke ni revenas hejmen — des pli la patro rimarkis mian ĉevalon laciĝi — sed subite la patro ĉe la vadejo Krymskij flankiĝis de mi kaj ekrajdis laŭlonge de l' bordo. Mi galopis post li. Atinginte monton da trivitaj traboj, li lerte deĉevaliĝis, ordonis al mi fari la samon, kaj, doninte al mi la bridon de Elektrik, petis min atendi ĉe la trabaro lian revenon, sed mem li iris en iun strateton kaj vanuis. Mi komencis tien-reen promeni sur la bordo, kondukante la ĉevalojn kaj insultis Elektrik'on, kiu konstante skuis la kapon, tremegis, snufaĉis, henis; kaj kiam mi haltis, ĝi prancis, blekante mordis la kolon de mia “azeno”, do, kondutis kiel dorlotita pur sang.
La patro ne estis revenanta. La rivero odoris malagrablan humidon; alkurinta pluveto buntigis per malhelaj makuloj la tiel tedintajn idiotajn grizajn trabojn, ĉirkaŭ kiuj mi vagadis. Enuo atakis min, sed la patro plu forestis. Iu polica gardisto, el finna deveno, ankaŭ griza kun grandega pot-forma ĉako sur la kapo, kun halebardo (nu, kion faru polica gardisto surborde de l' rivero Moskva?). Li proksimiĝis, turnis al mi sian olduline sulkozan vizaĝon kaj diris:
— Sinjorido, kion vi umas ĉe tiuj ĉevaloj? Eble mi ilin tenu, ĉu?
Mi ne respondis; li petis tabakon. Por disigi min de li (la netolero turmentis min) mi paŝis laŭ la direkto irita de l' patro, trairis la tutan strateton, iris flanken kaj haltis. Sur la strato, je kvindek paŝoj de mi, antaŭ aperta fenestro de ligna dometo, dorse al mi staris la patro. Li apogis sin je la fenestra ŝutro, sed en la dometo sidis nigre vestita virino, duonvualita de la kurteno; ŝi interparolis kun la patro. Estis Zinaida.
Mi stuporiĝis. Mi konfesas, ke tion mi tute ne atendis. Komence mi volis fuĝi: “Se la patro retrorigardos, mi pereos” — mi pensis, sed stranga sento — sento pli forta ol scivolo, ol timo kaj eĉ ol ĵaluzo — haltigis min. Mi do plu spektis kaj penis kapti la vortojn… Ŝajnis, ke la patro insistis pri io. Zinaida ne konsentis. Mi nun kvazaŭ vidus ŝian vizaĝon — trista, serioza, bela kun nebildigebla esprimo de la amo, fidelo kaj malĝojo, de despero — mi ne povas trovi pli trafan vorton. Ŝi prononcis kelkajn vortojn, sen levi la okulojn kaj nur ridetis humile kaj obstine. Laŭ ĉi rideto mi rekonis mian antaŭan Zinaidan. La patro ŝultrumis kaj ordigis la ĉapon — tiu gesto estis la signo de netolero… Poste aŭdiĝis: “Vous devez vouz séparer de cette…“ Zinaida rektiĝis kaj etendis la brakon… Subite antaŭ miaj okuloj okazis tute nekredebla afero: la patro neatendite levis la vipon, per kiu li ĵus batpurigis faldojn de sia surtuto, kaj aŭdiĝis akuta frapo kontraŭ tiu brako, ĝiskubute nuda. Mi apenaŭ bridis min por ne krii, sed Zinaida ektremis, silente rigardis mian patron, lante levis sian brakon al la lipoj kaj kisis la skarlatan cikatron. La patro ĵetis flanken la vipon kaj kuris en la domon, haste leviĝinte laŭ la peroneta ŝtuparo… Zinaida returniĝis, etendis la brakojn kaj reĵetinte la kapon malantaŭen ankaŭ iris de la fenestro.
Kun freneza timo, kun iu teruro de nekompreno en la koro mi impetis retro kaj trakurinte la strateton kaj apenaŭ ne ellasinte Elektrik'on, mi revenis borden. Mi nenion povis kompreni. Mi sciis, ke mia frida kaj diskreta patro sporade estis atakata de iu rabio — tamen mi neniel povis kompreni la viditan scenon… Kaj mi sentis, ke dum mia tuta vivo mi ĉiam memoros tiujn movon, rigardon kaj rideton de Zinaida; tiu ŝia nova aspekto surprizinta min por ĉiam stampiĝis en mia memoro. Mi stupide gapis la riveron sen rimarki, ke mi larmas. “Ŝi estas batata, — mi pensadis, — batata… batata…”
— Nu, vi — la ĉevalon! — la patra voĉo aŭdiĝis post la dorso.
Mi aŭtomate etendis la bridon. Li saltis sur Elektrik'on… La frostiĝinta ĉevalo baŭmis kaj saltis, je unu kaj duona klafto antaŭen… sed la patro tuj regis ĝin, li spronis ĝiajn flankojn kaj pugnis la kolon… “Aĥ, la vipo mankas”, — li balbutis.
Mi rememoris la ĵusan fajfon kaj frapon de tiu vipo kaj tremis.
— Kien vi ĝin metis? — post iom mi demandis lin.
La patro ekrajdis antaŭen sen respondi. Mi atingis lin kaj nepre volis vidi lian vizaĝon.
— Ĉu vi enuis sen mi? — li voĉis tradente.
— Jes, iom. Kie vi perdis la vipon? — mi ree demandis.
— Mi ĝin ne perdis, — li diris, — mi forĵetis la vipon.
Li enpensiĝis kaj mallevis la kapon… kaj mi tuj, por la unua kaj preskaŭ la lasta fojo, vidis kiom da tenero kaj bedaŭro povas esprimi liaj severaj trajtoj.
Li denove ekgalopis, kaj mi jam ne devancis lin kaj revenis hejmen je kvarona horo post li.
“Jen la amo, — mi ripetadis al mi mem, sidante nokte ĉe mia skribotablo, sur kiu jam estis kelkaj kajeroj kaj libroj, — jen la pasio! Kiel eblas ne indigni, kiel eblas elteni baton de iu ajn… eĉ de la plej amata brako! Verŝajne eblas, se oni amas… Sed mi… Sed mi ja imagis…”
La lasta monato vere oldigis min, kaj mia amo, kun incitoj kaj suferoj, ŝajnis al mi mem tiel eta, infaneca kaj mizera antaŭ la nekonata io, pri kiu mi apenaŭ divenis kaj kiu timigis min kiel nekonata, bela sed feroca vizaĝo, kiun oni vane strebas vidi tra duonobskuro.
Tiunokte mi sonĝis strangan kaj teruran sonĝon. Al mi ŝajnis, ke mi venas en malaltan makabran ĉambron… La patro staras kun vipo en la mano kaj stamfas; en la angulo ŝrumpas Zinaida kaj ne sur la brako, sed sur la frunto estas la ruĝa streko… post ili leviĝas sangoza Belovzorov, li apertas la palajn lipojn kaj kolere minacas la patron.
Post du monatoj mi studentiĝis en la universitato, kaj post duona jaro la patro forpasis (pro apopleksio) en Peterburgo, kie li ĵus ekloĝis kune kun la panjo. Kelkajn tagojn antaŭ sia morto li ricevis leteron el Moskvo, kiu letero lin ege ekscitis… Li iris al la panjo por peti ŝin pri io, kaj, onidire, eĉ ekploris — li, mia patro!
Matene de la tago, kiam li havis la apopleksion, li komencis skribi al mi leteron en la franca. “Filo mia, — li leteris al mi, — timu amon virinan, timu tiun feliĉon, tiun venenon…” La panjo post lia forpaso sendis sufiĉe grandan monsumon en Moskvon.
Li jam sukcesis edziĝi kaj komencis ofici, sed mi ne trovis lin ŝanĝiĝinta. Li same senbezone ekzaltiĝis kaj same subite perdis la kuraĝon.
— Cetere, — li diris al mi, — ĉi tie estas sinjorino Doljskaja.
— Kiu sinjorino Doljskaja?
— Ĉu vi forgesis? La eksa princidino Zasekina, kiun ni ĉiuj, samkiel ankaŭ vi, amis tiam. Ĉu vi memoras, en la vilao apud Neskuĉnyj?
— Ĉu ŝi 'stas la edzino de Doljskij?
— Jes.
— Kaj ŝi estas ĉi tie, en la teatro?
— Ne, en Peterburgo, ŝi venis ĉi tien antaŭ kelkaj tagoj, veturonte al eksterlando.
— Kio estas ŝia edzo?
— Bonega viro. Riĉa. Mia moskva kunlaborinto. Komprenu, ke post tiu historio… vi ja devas bonege scii (Majdanov grave mienis)… edziniĝo ne estis facila por ŝi; estis ja postsekvoj… sed kun ŝia saĝo ĉion eblis fari. Venu al ŝi, ŝi ĝojos revidi vin. Ŝi fariĝis eĉ pli bela.
Majdanov donis al mi la adreson de Zinaida. Ŝi restadis en la hotelo “Demut”. La pasintaj rememoroj denove ekflagris… mi ĵuris jam sekvont-tage viziti mian iaman “pasi-objekton”. Sed intervenis iuj aferoj: pasis unu semajno, alia, kaj kiam mi, finfine, iris en la hotelon “Demut” kaj informiĝis pri sinjorino Doljskaja — mi eksciis, ke ŝi antaŭ kvar tagoj subite mortis dum la akuŝo.
Io kvazaŭ pikus mian koron. La konscio, ke mi povis vidi ŝin kaj ne vidis kaj neniam vidos — tiu amara konscio pinĉis min per la forto de nerefutebla riproĉo. “Mortis!” — mi rediris stulte gapante la pordiston, silente eliĝis surstraten kaj iris dio-scias-kien.
La tuta historio unumomente aperis antaŭ miaj okuloj. Jen kiel solviĝis, jen al kio strebis, haste kaj emociiĝante, tiu juna, arda, brila vivo! Mi pensis pri tio kaj imagis la karajn trajtojn, la okulojn kaj buklojn — en malvasta kesto, en humida subtera obskuro — ĉi tie, proksime de mi, kiu dume vivis, eble je kelkaj paŝoj de mia patro… Mi pensadis tiel, mi streĉis mian imagon, sed intertempe:
Mi aŭdis mortsciigon el la frida buŝ',sonis en la animo. Aĥ, juneco, juneco! Nenio vin koncernas, vi kvazaŭ posedus ĉiujn trezorojn de la universo, eĉ tristo vin amuzas, eĉ la ĉagreno plezurigas, vi aplombas kaj arogas, vi diras: sole mi vivas — vidu! Sed viaj tagoj rapide kuras kaj vanuas, kiel vakso sub la suno, kiel neĝo… Eble la sekreto de via ĉarmo estas ne la eblo fari ĉion, sed la eblo pensi, ke vi ĉion faros; estas la disipo de la fortoj, kiujn vi por nenio alia povas uzi; estas, ke ĉiu el ni neŝerce opinias sin prodigulo, neŝerce pensas sin rajta diri: “Ho, kiom mi povus fari, se mi ne vane perdus la tempon!”
ĝin fride mia kor' akceptis, —
Jen ankaŭ mi… kion mi esperis, kion atendis, kiun brilan futuron mi antaŭvidis, kiam mi apenaŭ akompanis per unu spiro, per morna sento unumomenta la reaperintan fantomon de mia unua amo?
Sed kiom da miaj esperoj realiĝis? Nun, kiam mia vivo kliniĝas al la vespero, ĉu mi havas pli freŝan, pli karan rememoron ol tiun pri la rapide fluginta matena, printempa fulmotondro?
Tamen mi vane kalumnias min. Ankaŭ tiam, en la leĝera juna tempo, mi ne restis surda je tiu trista voĉo vokanta min, je la solena sono atinginta min el la transa mondo.
Mi memoras, ke kelkajn tagojn post kiam mi eksciis pri la morto de Zinaida, mi mem laŭ la propra nerezistebla inklino ĉeestis morton de povra oldulino, kiu loĝis en la sama domo kun ni. Ĉifone kovrita, sur duraj tabuloj, kun sako sub la kapo, ŝi estis mortanta peze kaj turmente.
Ŝia tuta vivo pasis en amara batalo kontraŭ la konstanta mizero. Ŝi ne vidis ĝojon, ne frandis la mielon de l' feliĉo — ŝajne, kial ŝi ne ĝoje renkontu la morton, sian liberiĝon, sian kvieton? Sed dum ŝia kaduka korpo daŭrigis rezisti, dum ŝia brusto ankoraŭ turmente leviĝis sub la glacia mano premanta ŝin, dum ŝin ne forlasis la lastaj fortoj, la avino faradis la signon de kruco kaj flustris: “Sinjoro, pardonu al mi kulpojn miajn”, — kaj nur kune kun la lasta fajrero de l' konscio en ŝiaj okuloj vanuis la esprimo de timo kaj teruro de l' forpaso. Kaj mi memoras, ke ĉi tie, ĉe l' mortolito de l' povra oldulino, min kaptis la teruro pri Zinaida, kaj mi ekvolis preĝi por ŝi, por la patro — ankaŭ por mi.
Kun manieroj de kudristineto (fr.).
De la franca vorto “aventurière”, t.e. aventuristino.
Vi devas disiĝi de tiu… (fr.).
Kajdanov I. K. (1780–1843). Rusa pedagogo kaj historiisto. Aŭtoro de lernolibroj pri historio, uzataj en la 1830aj jaroj.
…mia amiko Tonkoŝejev. Aludo al la romano de A. Tonkoĉejev “El Trovador, aŭ Venĝo kontraŭ venĝo: Hispana historio”, en kiu estis uzitaj renversitaj demandosignoj, kiel en la hispana lingvo.
…kiel Polonio. En la 2a sceno de la 3a akto de “Hamleto” Polonio trifoje konsentis kun Hamleto, ke nubo aspektas kiel kamelo, kiel mustelo kaj kiel baleno.
Frejtag. Konata moskva trejnisto kaj maneĝestro en la 1830aj jaroj.
Malek-Adel, forportanta Matildan. Protagonistoj de la romano de la franca verkistino S. Cotten (1770–1870) “Matilda aŭ krucmilitoj”.
“Ne blanka neĝo”. Malnova rusa popolkanto.
Barbier A. (1805–1882). Franca poeto, aŭtoro de la poemaro “Jamboj”.
La Telegrafo. “Moskovskij Telegraf” — liberala literatura revuo eldonata en Moskvo sub la redakto de N. A. Polev en 1825–1834.
Aleko… juna cigano. Protagonistoj de la poemo de A. Puŝkin “Ciganoj”. Ankaŭ la citataj fragmentoj estas el tiu poemo.
Mi aŭdis… Versoj el la poemo de A. Puŝkin “Sub la ĉiela blu' de sia kara land'”.
Se vi deziras publikigi ĉi tiun tekston, bonvolu skribi al la redakcio por peti permeson.