Imre
KertészImre
KertészAntaŭ ĉio mi rimarkis gigantan areon, kiu ŝajnis ia malalta ebenaĵo. Tuj tiu subita vasteco, la monotone blanka, okuldoloriga brilo de la ĉielo kaj de tiu platejo eĉ iom blindigis min. Sed mi apenaŭ havis tempon por observado: ĉirkaŭis min svarme zuma homtumulto, disaj eroj el vortoj kaj eventoj, ordiĝado. La virinoj — tiel mi aŭdis — devos ĝisrevidi nin por kelka tempo, ĉar finfine ni ne povus baniĝi en sama lokalo; grandaĝuloj, malsaniĝintoj, patrinoj kun etuloj kaj ĉiuj tro lacaj pro la vojaĝaj elprovoj estis atendataj ĉe pli foraj aŭtomobiloj. Tion ni eksciis de pliaj kaptitoj. Nun, ekstere, mi tamen rimarkis malantaŭ ili, en verdaj kaskedoj, kun verdaj kolumoj, ankaŭ germanajn soldatojn, kiuj per brakmovoj klare indikis direktojn kaj gardis okulon sur ĉio: ilia vido eĉ iom trankviligis min, ĉar, solaj en la tuta kaoso, puraj kaj de flegita aspekto, ili elradiis firmecon kaj kvieton. Multaj plenkreskuloj inter ni admonis jene, tute konsenteble: ni strebu konduti al ili plaĉe, demandojn kaj adiaŭojn ni faru koncize, ni prezentu nin al la germanoj kun inteligento, ne kiel senorda hordo. Estus malfacile al mi raporti pri ĉio sekva: iu muĝe bola kaĉo, iu kirla inundo kunportis, drivigis, fortrenis min. Malantaŭ mi virina voĉo kriĉis pri iu “mansaketo”, por sciigi al iu ke ĝi restis kun ŝi. Antaŭ mi ĝene stumbladis maljunulino kun taŭzita aspekto, dum mi aŭdis klarigojn de malalta junulo: — Obeu, panjo, ni ja ĉiaokaze baldaŭ revidos nin. — Nicht wahr, Herr Offizier — li turnis sin kun konfidenca rideto, kiel solidaraj plenkreskuloj inter si, al germana oficiro donanta ordonojn apude — wir werden uns bald wieder…1— Sed mi jam ekatentis pri terura ŝrikado de knabeto iom makul-malpura, sed krispe bukla kaj vestita kiel manekeno en vitrino, kiu klopodis liberiĝi, per strangaj tordiĝoj kaj skuiĝoj, el la manoj de blonda virino, videble lia patrino. — Mi volas iri kun paĉjo! Mi volas iri kun paĉjo! — li kriis, blekis, hurlis, ridinde tretante kaj stamfante per siaj blankŝuaj piedoj sur la blanka gruzo, en blanka polvo. Dume mi klopodis teni la paŝritmon de la knaboj, sekvi la jen-kaj-jenajn vokojn kaj signojn de “Roza” — intertempe ĉiuj, ankaŭ mi, estis tratretataj de korpulenta damo en flordesegna, senmanika somerrobo, kiu boris sin antaŭen, direkte al la aŭtoj montritaj. Poste eta, maljuna sinjoro kun nigra ĉapelo, nigra kravato turniĝadis, drivis, puŝiĝis antaŭ mi, serĉante ĉirkaŭe kun esplora mieno, kaj kriante de tempo al tempo: — Ilonka! Ilonka mia! — Pli malfrue alta viro kun osteca vizaĝo kaj virino kun longaj, nigraj haroj kungluiĝis vizaĝe, buŝe, tutkorpe, kaŭzante pasan ĝenon al ĉiuj, ĝis fine la virino — aŭ, fakte, pli knabino — estis disigita, forportita kaj englutita de la senĉese sieĝanta inundo, kvankam mi plu vidadis ŝin, ĉiam pli fore, ankoraŭ strebi elŝovi sin el la amaso kaj adiaŭi per larĝa gesto.
Ĉiuj ĉi bildoj, sonoj, eventoj iom konfuzis, kapturnis min en la tuta tumulto, el kiu fine miksiĝis en mi unusola bizara, bunta, eblus diri fola impreso; tial mi estis malpli kapabla doni atenton al aliaj aferoj eventuale pli gravaj. Ekzemple, mi malfacile povus diri el kies klopodoj rezultis, ĉu de ni mem, ĉu de la soldatoj, la kaptitoj, aŭ de ni ĉiuj kune, ke fine tamen formiĝis longa marŝkolono, jam nur el viroj, en regule aranĝitaj, kvinopaj vicoj ĉirkaŭ mi, kiu moviĝis kun mi malrapide, sed finfine en regula takto, per paŝo post paŝo antaŭen. Tie antaŭe atendis nin ĉiujn — laŭ nova konfirmo — bano, sed unue, kiel mi eksciis, ankaŭ doktora inspekto. Estis dirite, sed ankaŭ mi mem evidente facile komprenis, ke temas pri iaspeca revizio, ekzameno pri taŭgeco, tute memkompreneble, rilate la laboron.
Dume mi povis iom elspiri. Ni vokadis unu la alian kun la knaboj apud, antaŭ kaj malantaŭ mi, donante signalojn: jen ni ĉiuj. Estis varme. Mi povis iomete ĉirkaŭrigardi, orientiĝi por vidi kie ni fakte estas. La stacidometo aspektis plaĉe. Sub la plandoj sterniĝis gruzo kutima en tiaj lokoj; poste gazono kun flavaj floroj, kaj senmakule blanka asfalta vojo sen videbla fino. Mi rimarkis ankaŭ ke tiu vojo estis disigita de la tuta senfina areo malantaŭa per vico da egale kurbaj fostoj interligitaj per metalbrilaj dratoj kun pikiloj. Facile mi divenis: jen do klare, tie loĝas la kondamnitoj. Estis la unua fojo ke ili ekinteresis min — eble ĉar unuafoje mi havis tempon por tio — kaj mi scivolis pri kio ili estas kulpaj.
La dimensioj, la plena amplekso de tiu ĉi ebenaĵo denove surprizis min je ĉirkaŭrigardo. Vere precizan bildon mi tamen ne povis ekhavi inter tiom da homoj kaj en la blindiga lumo: mi apenaŭ distingis kelkajn konstruaĵojn plate malaltajn en la foraĵo, kaj diversloke iujn podiojn kiel ĉasobservejoj, angulaĵojn, turojn, fumtubojn. Pluraj ĉirkaŭ mi, knaboj kaj plenkreskuloj, montris ion super ni: longforma, senmova, dure brila korpo ŝvebis fikse en la vapora blanko de la sennuba, tamen tute pala ĉielo. Zepelino, efektive. La klarigprovoj ĉirkaŭ mi konsentis ke temas pri kontraŭaviaĵo: tiam mi rememoris, fakte, la sirenojn frumatenajn. Malgraŭ tio, la germanaj soldatoj ĉirkaŭ ni montris nenian signon de timo aŭ konfuziĝo. Mi memoris kia paniko kutimis regi ĉe ni en tiaj okazoj, kaj tiu ĉi disdegna trankvileco, tiu nevundebleco igis nun subite pli precize komprenebla al mi la specon de respekto kun kiu oni ĝenerale parolis ĉe ni pri la germanoj. Nur nun mi rimarkis du strekojn fulmoformajn sur ilia kolumo. Tiel mi povis konstati ke ili do apartenas al la fama formacio SS, pri kiu mi jam multe aŭdis ĉe ni. Mi povas aserti ke mi tute ne trovis ilin danĝeraj: ili trankvile paŝadis, patrolis laŭ la tuta longo de la marŝkolono, respondis al demandoj, kapjesadis, eĉ afable frapetis kelkajn el ni sur la dorso aŭ ŝultro.
Mi observis plian aferon dum tiuj senfaraj minutoj de atendado. Mi jam ofte vidis germanajn soldatojn, tute kompreneble, ankaŭ ĉe ni. Sed tie ili ĉiam hastis, ĉiam kun fermita vizaĝo de okupita homo, vestitaj ĉiam senriproĉe. Nu, ĉi tie, laŭ mia observo, ili movis sin alimaniere, iel pli senzorge, kvazaŭ pli hejmece. Eblis rimarki pliajn etajn diferencojn: la kaskedoj, botoj, uniformoj estis jen pli molaj jen pli rigidaj, foje brilaj sed foje nur, kvazaŭ, porlaboraj. Ĉiu havis armilon ĉe la zono, kio estas finfine tute natura afero ĉe soldatoj, kompreneble. Sed en la manoj de multaj el ili mi krome vidis bastonon, normalan promenbastoneton kun hoko, kio iom surprizis min, ĉar ili ja estis ĉiuj videble plenfortaj viroj perfekte irkapablaj. Sed poste mi povis pli bone, pli proksime ekzameni tiun objekton. Nome, mi rimarkis ke unu el ili antaŭe, duone turninta al mi la dorson, subite levis ĝin horizontale malantaŭ la koksojn kaj, tenante ĉe la du finoj, komencis fleksadi ĝin per ŝajne enua gesto. La marŝvico ĉiam pli proksimigis min al li. Tiam mi vidis ke ĝi ne estas el ligno, sed el ledo, kaj ne temas pri bastono, sed pri skurĝo. Iomete stranga sento — sed fakte mi ne vidis okazon kiam iu vere utiligus ĝin, kaj krome ja troviĝis multaj kondamnitoj ĉirkaŭ ni, agnoskinde.
Dume mi aŭdis, sed apenaŭ atentis diversajn alvokojn, kiuj foje petis pri elviciĝo — mi memoras — de homoj spertaj en la maŝinista fako, poste de ĝemeloj, homoj kun korpaj difektoj, eĉ, kaŭzante kelkan gajecon, de nanoj kiuj povus troviĝi inter ni, kaj poste de infanoj, ĉar — laŭ onidiroj — ilin atendas aparta trakto, instruado anstataŭ laboro, diversaj privilegioj. Kelkaj plenkreskuloj en la vico instigis nin ne maltrafi la okazon. Sed mi ne forgesis la admonon de la kaptitoj en la vagono, kaj ankaŭ cetere mi pli emis labori ol vivi kiel infano, kompreneble.
Sed dum ĉio tio ni estis multe progresintaj. Mi rimarkis grandan plidensiĝon de soldatoj kaj kaptitoj ĉirkaŭ ni. Je iu punkto nia kvinopa vico transformiĝis unuvicen. Samtempa instrukcio igis nin demeti mantelojn kaj ĉemizojn, por aperi kun nuda torso antaŭ la doktoro. Mi sentis la ritmon rapidiĝi. En la sama momento mi ekvidis du apartajn grupiĝojn antaŭe. Ĉe la dekstra flanko kolektiĝis pli grandnombra, tre varia amaseto, dum maldekstre ariĝis alia, malpli granda, iel pli plaĉa opo, inter kiuj mi jam povis vidi ankaŭ kelkajn el niaj knaboj. Ĉi lastaj tuj ŝajnis — almenaŭ por miaj okuloj — la labortaŭguloj. Dume, en ritmo ĉiam pli vigla, mi direktiĝis tien kie en la tumulto de multaj figuroj moviĝantaj mi kredis jam vidi certan fiksan punkton, senriproĉan uniformon kun la alte volba, telereca kaskedo de germanaj oficiroj; poste mia sola surprizo estis konstati kiom rapide alvenis mia vico.
La ekzameno mem, cetere, bezonis ne pli ol nurajn (proksimume) du aŭ tri sekundojn. Ĝuste antaŭ mi venis la vico de Moskovics — sed al li la doktoro senprokraste indikis, per fingromovo, la alian direkton. Mi aŭdis ankoraŭ ke li provis klarigi: — Arbeiten… Sechzehn…2 — sed iel aperis mano kiu kaptis lin, kaj mi tuj okupis lian lokon. Videble, min la doktoro esploris jam pli detale, per pritaksa, serioza kaj atenta rigardo. Mi rektigis min por montri al li mian torakon, kaj — mi memoras — mi ankaŭ ridetis iomete, post Moskovics. Tuj mi sentis fidon al tiu doktoro, ĉar li aspektis bone, havis simpatian, longforman vizaĝon razitan, kun lipoj sufiĉe mallarĝaj, okuloj bluaj aŭ grizaj, sed ĉiaokaze klaraj kaj bonkorulaj. Mi povis bone observi lin, dum li apogis siajn gantkovritajn manojn ambaŭflanke sur miajn vangojn kaj per la dikfingroj tiris iom malsupren la subokulan haŭton je ambaŭ flankoj — tipa kuracista gesto jam spertita hejme. Samtempe li demandis per voĉo mallaŭta sed tre klara, montranta kleran homon: — Wie viel Jahre alt bist du?3 — sed kiel se la afero estus tute flanka. Mi diris al li: — Sechzehn4. — Li kapjesis leĝere, sed kvazaŭ nur rilate al ĝusta respondo, ne al mia vera aĝo — almenaŭ tia estis mia tuja, surloka impreso. Laŭ alia observo, aŭ fakte nur pasa, eble erara percepto mia, li ŝajnis kontenta, kvazaŭ por li mem estus iaspeca senŝarĝiĝo; mi sentis ke mi eble plaĉis al li. Tiam li per unu mano puŝetis min je la vizaĝo, kaj per la alia montris la direkton al la transa flanko de la vojo, al la aro de la taŭguloj. La knaboj atendis min triumfe, ridante pro ĝojo. Iliaj brilaj vizaĝoj komprenigis al mi, eble, la diferencon kiu distingis nian grupon kaj tiun de la transflankuloj: estis la sukceso, se mi ĝuste sentis.
Tradukis el la hungara István Ertl
1. Ĉu ne, sinjoro oficiro … baldaŭ ni nin denove…
La Ondo de Esperanto. 2003. №6 (104).