![[Titolo]](Lo-supra.gif)
Miloj da ruslandaj gazetoj aperigas nun jubileajn artikolojn, kvizojn kaj historia¼ojn. Radio kaj televido en Ruslando abunde nutras la legantojn per la Puþkina menuo. Kompreneble, nia modesta revuo apenaý povas diri pri Puþkin ion, kion oni ne jam legis, aýdis aý vidis. Ni do decidis ne publikigi materialojn teoriajn aý sensaciajn, sed proponas al la internacia legantaro tri reprezentajn tradukojn, kiuj estas faritaj ekskluzive por La Ondo.
La Æerkisto kaj Avara kavaliro unue aperis en la kolektoj "Noveloj de Belkin" kaj "Malgrandaj tragedioj" respektive. La aperigo de la du klasika¼oj estas nia omaøo ankaý al karmemora Nikolai Lozgaæev, kiu tradukis ilin, kvankam li ne sukcesis finpoluri la tradukojn. La du verkojn seriozajn sekvas pli leøera fabelo, kiu dum la totalisma periodo estis tre malofte publikigata, sed tre populara. Tute nature, øin tradukis nia nelacigebla Valentin Melnikov.
Sed æi tiu kajero estas nekutima ankaý pro la maj-meza aperdato. Tiu frusalto en la someron okazis pro la staøado de nia redaktanto en Bulgario -- probable li raportos pri sia sperto en la kajero julia.
Cetere, øuste pri la restado en Balkanoj ni aludis en la januara kajero, kaj øi kaýzos bedaýrindajn øenojn de la aper-ritmo æi-somere. Bonvolu do, se eble, ne tro koleri pri la pigrema redakcio, se vi kelkfoje trovos la revuon en via poþtkesto ne je la kutima tempo. Ni certe renormaligos la ritmon aýtune.
La tria nova¼o estas, ke nia redakcio (pro registra kondiæo niaj redakcianoj estas oficiale "konstantaj kunlaborantoj") plivastiøas kaj internaciiøas. Nia nova redakciano, danlanda germano Wolfgang Kirschstein, prizorgos precipe la tradukan prozon kaj literaturologion.
La kvara nova¼o estas la reokazigo de nia fotokonkurso, al kiu æiuj fotemuloj estas bonvenaj. Tamen sur la kovrilpaøo vi vidas bildon pasint-jarcentan -- pri la kialo vi legos en la interesa materialo de Mi¶ail Ma¶naæ (paøo 6).
Havu do paciencon øis la sekva Ondo, kiu atingos vin supozeble el la Nigra Maro.
Halina Gorecka
Aleksander Kor¼enkov
Legantoj komprenas, ke pri tia terura politika milita afero, mi ne rajtas paroli nome de la membraro de UEA, nur nome de mi mem persone. Kadre de tio, tamen, mi skribas kiel Prezidanto de asocio kies fina baza celo estas paca mondo en kiu regas interpopolaj frateco kaj justeco, ecoj ne ofte trovataj en la aktuala mondo.
Krom la kruela mortigado de tiom da senkulpaj homoj, kaj la detruo de hejmoj kaj poseda¼oj, aparta kaj pli specifa perdo estas perdo de la vero, unua trafita viktimo. Ree memevidentiøas, ke tiuj kiuj kulpas en tiaj aferoj, æiam provas influi, flamigeble, aliajn mensoge, tro ofte sukcese.
Krom la hororo, kaj nia konsterniøo, kiujn do, ni devus kulpigi? Kion dirus Zamenhof se li ankoraý vivus?
Sendube, ne la ordinarajn homojn. Ili estas viktimoj, ofte iloj ankaý, sed æiam viktimoj. Pli bona demando estus, kiu avantaøas pro la kreo de tiu situacio? Eæ respondo al tia demando ofte ne sufiæas doni la tutan veron. Profesiaj generaloj posedante tre modernajn armilojn volonte kontribuas, lude, prov-uzante tiajn armilojn. Ankaý ili kulpas eæ pli grave kiam ili havas la proksimajn orelojn de regantaj politikistoj.
Æu ambiciaj politikistoj povas tiel roli ekspluatante religiajn kaj malnovajn historiajn plendojn? Æu homoj tiaj povas esti tiom fiaj? Jes, ja, laý mi, kiam ili akceptas siajn proprajn mem kreitajn antaýjuøojn, tiam ili ja havas tian kapablon, kaj uzante øin, klare meritas ricevi niajn plejfortajn kondamnojn, æar ili havas la potencon. Estas tiaj kiuj respondecas.
Inter ili estas tiaj kiuj preterpasis la Sekurecan Konsilion de UN, la nun paralizita æefa internacia instanco donite la rolon preventi tiajn katastrofojn. Ne decas en Esperanta ¼urnalo mencii specifajn registarajn nomojn. Æu rememorigo de la Ligo de Nacioj? Ia ajn, laý mi, vere senleøa skandalo.
Kio atendos nin?
Nepre, politika malstabileco en tiu parto de la mondo; longtempe rikolto de amara kaj longdaýra memoro pri la maljusta¼oj kiuj okazis; malameco kaj venøo atendos multajn, eæ nin kiuj ne estas envolvataj; terorismo, tia kia minace daýros tra multaj generacioj.
Niaj nepoj kaj nepinoj pagos por tio kion niaj regantoj okazigas al ni en la Balkana duoninsulo.
Æu tia analizo sufiæas. Certe ne!
Ni devas klopodi kompreni pli bone, juste, tion kio okazis, kaj kiel plej bone ripari la terura¼ojn jam okazintajn.
Ni æiuj pledu kaj aktiviøu celate al tiu kiu havas la potencon, laýte kaj æiam pli laýte dirante al ili: æesigu la mortigadon, donu þancon al paco! Vivu la paco!
Kep Enderby
Prezidanto de UEA
"Finfine UEA estas la plej granda raýmisma asocio en la mondo, kiu tamen insistas deklari sin finvenkisma." (LOdE. 1999: 5)Kaj tia þajnas al mi la efektiva situacio. Hector Hodler, en la komenco de la nuna jarcento, decidis fondi asocion, kies celo estis helpi la esperantistaron realigi en la praktiko la potencialon de la internacia lingvo. Tion li faris. La asocio prosperis kaj progresis. La esperantlingva komunumo komencis vivi sian kontaktan vivon æiam pli intense.
Tiuj komencaj ideoj estas ankoraý nun skulptitaj en la statuto de la nuna UEA, kies celoj estas, interalie
(c) plifaciligi la æiuspecajn spiritajn kaj materiajn rilatojn inter la homoj, malgraý diferencoj de nacieco, raso, sekso, religio, politiko aý lingvo;Tiuj komencaj ideoj restas ne nur en la statuto, sed en la æiutaga praktika laboro de UEA. Se vi rigardas la lastan jar-raporton (Esperanto. 1998: 6) kaj iom atente ekzamenas la grafika¼on kiu bildigas la elspezojn de UEA, vi vidas ke preskaý la tuto estas dediæata al agadoj por kunteni la komunumon (salajroj por oficistoj, kiuj prizorgas la libroservon, korespondas kun la membroj, eldonas la revuojn kaj la jarlibron, ktp.).(æ) kreskigi inter siaj membroj fortikan senton de solidareco kaj disvolvi æe ili la komprenon kaj estimon por aliaj popoloj."
Se ni ne volas nomi tion raýmismo (por eviti pliajn konfuzojn en la mensoj de la legantoj), ni nomu øin hodlerismo, kio verþajne estas pli aýtenta nomo.
Pro tio mi, konata pracelano kaj finvenkisto, iom þerce diris al Perla ke "(UEA) tamen insistas deklari sin finvenkisma." Oni devas kompreni tiun mian rimarkon ne kiel kritikon al la finvenkismaj elementoj en UEA sed al la hodlerismaj. Mi, kiel konvinkita pracelano, estas relative indiferenta je la komunumo de la Esperanto-parolantoj kaj de la kulturaj kaj literaturaj valoroj (kiujn ili asertas krei), sed estas multe pli atenta je la klopodoj disvastigi Esperanton kiel rimedon por interkompreniøo inter neesperantistoj.
Ne miskomprenu min. Mi, kiel ni æiuj, estas tre enplektita en la esperantisma vivo, øuas niajn renkontiøojn, aæetas niajn librojn, legas niajn revuojn, interþanøas þercojn kun la aliaj esperantistoj, ktp. unuvorte "vivas en Esperantujo" kaj estas fiera pri øiaj atingoj kaj pri la valoroj antaýenportataj de niaj homoj.
Aliflanke, mi kredas ke nia devo estas plibonigi la situacion de la tuta homaro ne nur de nia popoleto. Disvastigi Esperanton þajnas al mi pli grave ol nur øui øin. Pro tio mi volonte vidus malpli raýmisman UEA-n. Sed la fakto ke UEA estas tia, kia øi estas, klare pravigas alian aserton: La distingoj inter hodlerismo kaj raýmismo ne baziøas sur konkreta malsameco de ideoj, sed sur aliaj faktoroj, kiujn mi preferas prisilenti.
Renato Corsetti
vicprezidanto de UEA
La SAT-Plenumkomitato atente studis vian proponon pri la organizado de la dua Forumo por la Esperanta Civito kadre de la SAT-kongreso en Karlovy Vary. Ni akceptas tiun proponon kaj esperas ke tiu Forumo estos plensukcesa. Ni kompreneble tuj informos la Organizan Kongresan Komitaton kaj konsilas al vi turni vin rekte al øi.Samtempe ni informos niajn membrojn pri tio pere de Sennaciulo, kaj informas UEA, indikante ke tiu Forumo okazos sub nur via kaj kompleta respondeco. Ni opinias ke tio estas nepre necesa por ke la rilatoj inter la diversaj asocioj de la øenerala Esperanto-movado daýre estu bonaj. Æi-jare iu membro de la Plenumkomitato de SAT partoprenos fizike parton de la Forumo, kiel observanto.
Kun niaj koraj kaj sennaciecaj salutoj, por la PK de SAT.
Yves Peyraut, prezidanto.
Same kiel en la unua, Akademio de Esperanto estos oficiale reprezentita ankaý en la dua Forumo por la Esperanta Civito. Ankaý æi-jare la Akademion reprezentos s-ino Perla Ari Martinelli, laý komisio de la estraro de AdE. Diferenco estas, ke en 1998 þi aliøis kiel plenrajta delegito (komisiita de la antaýa estraro), dum en 1999 þi aliøis kiel observanto (do æi-foje þi ne estos voædonrajta). Krome, æar delegito ne pagas la restadon (gasto de la organizantoj), sed observanto jes, þi mem kovros la koncernajn kostojn kaj tio æi-foje aperos eæ en la bilanco de AdE, pluse kiel donaco kaj minuse kiel kostoj pro partopreno de AdE en la dua Forumo por la Esperanta Civito. La statuson de observanto konsilis al AdE Perla Ari Martinelli mem, laý kiu "estas oportune ke AdE atente sekvu la evoluon de æiuj iniciatoj (inkluzive de la Strategia Forumo de UEA), sed nur kiel observanto, por garantii sian sendependan rolon de pure lingva institucio".
La sekretario de Kataluna E-Asocio (aliøinta al, sed ne partopreninta
en la unua Forumo por la Esperanta Civito) ¼us informis la Evolukomisionon,
tra KCE, ke la Asembleo de KEA, meze de marto, decidis prokrasti la ratifon
de la Pakto, pro diversaj interpretduboj. KEA eventuale proponos modifojn.
KCE transdonis la leteron al la membroj de la Evolukomisiono, kun la afabla
rimarko ke ili volonte respondos laý sia kompetento, se KEA bonvolos esprimi
tiujn dubojn. Aliflanke, nur la Forumo de la Paktintoj rajtas modifi la
Pakton mem. KEA (kaj Kataluna Esperantisto) rajtos je observantoj
okaze de la dua Forumo.
24 apr. 85 esperantistoj gastis en la Roterdama domo de UEA, veninte el 12 landoj: duone el Nederlando, sed ankaý el Germanio, Francio, Hispanio, Italio, eæ Litovio, Pollando kaj Usono.
Atendis ilin kvin okazejoj tra la domo: En salono Zamenhof, Marjorie Boulton tri fojojn prelegetis kaj pacience respondis al demandoj pri Esperanta verkado kaj... nu, pri katoj. En la Libroservo, kun la malferm-tage kutima rabato de 10%, vendiøis varoj je 2317 eýroj -- i.a. æiuj disponeblaj titoloj de Marjorie Boulton. Æambro Epstein proponis bazaron de esperanta¼oj. En Biblioteko Hodler okazis senæesa montrado de vidbendoj.
Laste sed ne balaste, refreþiga¼oj atendis en la babilemiga kaf-æambro.
La sekva Malferma Tago okazos la 27an de novembro 1999.
István Ertl
En 2000 Helsinko estos unu el la eýropaj kulturaj æefurboj. Samjare Finnlando pere de KEF pretas akcepti la rolon de kultura æeflando en Esperantujo.
Muziko, literaturo kaj teatro estas la plej gravaj kampoj de la originala esperantokulturo, de kies facetoj ni promesas oferti vastan kaj interesan interpreton. Plekta¼o de klerigaj kaj festivalaj programeroj celas spertigi nin pri la viveco de nia kulturo. Esperanta kinejo, plene esperantlingva diskoteko, akustikaj kaj rokaj koncertoj, literaturaj rondoj, laýtlegoj kaj prelegoj, teatraj prezentoj kaj ekzercoj -- tiuj estas nur eroj en fascina reto de la semajna kultura festivalo.
La porinfana esperanta kulturo kaj la bonfarto de la KEF-etuloj øenerale ricevos apartan atenton. Ni planas junece bonetosan Kulturan E-Festivalon.
Adreso: KEF 2000, Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530 Helsinki
Rete: aritamak@ra.abo.fi
Anna Ritamäki
Eksterlandanoj povas aliøi al la internacia kurso, kiu post tri jaroj kondukas al ekzameno kaj diplomiøo. Necesas restadi en Budapeþto du semajnojn jare, kutime en frua aýtuno kaj en februaro.
Por pliaj informoj:
Adreso: Universitato ELTE, Esperanto-Fako, Piaristak 1, HU-1061, Budapest.
Æar la ejoj bezonas renovigon tial, dum daýras la konstrulaboroj, la æefa Esperanta adreso en Zagreb restos en strato Amruþeva 5.
Spomenka Þtimec
Ni funebras kaj kondolencas.
Kep Enderby donis februare paroladon pri E-to k UEA antaý la Asocio de Eksterlandaj Literaturistoj en Sidnejo. (Esperanto)
Vespere 16 mar. estis registrita miliona vizito al la ret-informejo de la Sveda E-Federacio; la kvanto da vizitantoj atingas nun 90 mil æiumonate. (La Espero)
Asocio E-ista de Rio de Janeiro en la lasta semestro de 1998 aktive disvastigis E-ton per 44 gazetartikoloj, 7 radiaj k televidaj prezentoj, 4 prelegoj, 8 paneloj k 1 ekspozicio. (Brazila Esperantisto)
21 feb. Bolonja E-Grupo (Italio) malfermis la Semajnon de Internacia Amikeco kunlabore kun Amnesty International per prelegoj pri homaj rajtoj, defendo de etnaj kulturoj k komuna internacia lingvo. (L'esperanto)
En Svislando surstrata enketado de 700 personoj, samproporcie viroj k virinoj, junuloj, plenkreskuloj k emeritoj montris, ke nur kvinono de la junularo scias pri E-to kompare al duono de la plenkreskuloj. (SES Informas)
Malgranda fabriko de specialaj sportaj aýtomobiloj Panozauto en Usono produktas sportan, elegantan aýto-modelon kun la nomo Esperante. (Interredaktore)
Je 25 apr. al la Berlina UK aliøis 2250 personoj el 55 landoj. (CO)
Pli ol 400 adresoj en 40 landoj estas en la Amikeca Reto (1999-2000); novaj landoj estas: Makedonio, Benino, Usono kaj Aløerio. (Amikeca Reto)
En 1998 porinfana E-revuo Juna Amiko havis 1771 pagintajn abonantojn, (kompare kun 1826 en 1997) inter ili -- 723 en Brazilo. (Stefan MacGill)
Malgraý la malfacila situacio æi-somere okazos staøoj en la E-kastelo Grésillon (Francio): oni staøos en la kastelo, sed loøos ekster øi. (Franca Esperantisto)
Ziko Sikosek æesis redakti la organon de GEA Esperanto aktuell. (Esperanto aktuell)
Meksikia filio de la Internacia Akademio de la Sciencoj 2 feb. estis leøigita en Meksikio kiel Civila Asocio. (Ruben Feldman-Gonzalez)
Æesis aperi Voæo el Turingujo kaj La Socialisto. (Esperanto)
La renkontiøo estis dediæita ankaý al Puþkin, kaj lige kun tio estis teatra konkurso: du teamoj devis dum tuta periodo prepari spektaklojn laý fabeloj de Puþkin ("Ruslan kaj Ludmila" kaj "Fabelo pri caro Saltan") kaj dum la lasta vespero okazis la prezentoj. Krome okazis ekskursoj (N.Æelny kaj Jelabuga); ni vizitis moskeon kaj muzeojn de Cvetajeva kaj Þiþkin.
Konstantin Vihrov
Eldonantoj bonvolu ekde nun sendi librojn kaj gazetojn al la adreso RU-660017, Krasnojarsk-17, p.k. 20825.
Tatjana Kulakova
sekretario de UES
Legante la eseon de Vilmos Benczik Þrumpanta legokultuto (ne nur) en Hungario mi kaptis min je la penso, ke en øi estas priskribita la situacio, kiu estas en Ruslando. La problemo de la legokulturo estas gravega por la homa socio. Dum la lastaj jaroj la homoj legas æiam pli malmulte. Televido (kaj komputilo) forigis libron el la manoj de la homo. Mi rimarkis, ke junuloj, kiuj malmulte legas aý tute ne legas librojn, elmontras malriæan lingva¼on dum parolado, nescipovon klare esprimi per vortoj siajn pensojn, nekapablon fantazii.
Potenco de la socio dependas de la homoj, kiuj konsistigas øin. Ju pli altkulturaj estas la homoj, des pli potenca estas la socio. Mi opinias, ke en lernejoj oni devas eduki al infanoj inklinon al legado kaj verkado, por ke nia socio estu potenca.
La taglibro de l' verkisto de Fjodor Dostojevskij estas aktuala verko por hodiaýaj tagoj. Øi respegulas æiujn karakterizajn flankojn de la ruslanda vivo. Problemoj, kiujn spertis nia socio antaý 120 jaroj, estas similaj al la nuntempaj (aý eæ la samaj).
Juøante laý la enkonduko La taglibro facile legeblas. Øi tuj kaptas la atenton de la leganto kaj ne lasas øin øis la lasta linio. Mi pensas, ke øi estas interesa por la enlandaj kaj eksterlandaj legantoj de La Ondo.
Bronislav Æupin (Udmurtio, Ruslando)
Mi øojas speciale, ke nun aperas porcioj el Taglibro de l' verkisto. Ofte mi havis la impreson, ke tiuj felietonaj komentoj pri tiom da malsamaj aferoj povus esti kvazaý þlosilo al la "rusa animo". (Ofte ni nomas "rusa animo" tiun parton de ruseco, kiun ni ne komprenas.)
Tial mi atendas plian klerigon el la plumo de Dostojevskij.
Wolfgang Kirschstein (Danlando)
La 27an de aprilo novzelanda kortumo aljuøis la plenajn petitajn salajropagojn al la ses maristoj restantaj en Nov-Zelando, kaj ankaý kompenson de 10 mil nov-zelandaj dolaroj (proksimume 5 mil USD) al æiu maristo. La aljuøo estas provizora, æar Karelrybflot povas apelacii, sed la maristoj kaj iliaj amikoj øojas.
Mike Leon (Nov-Zelando)
Se iu establo aliøinta al la Pakto ial ne estus kontenta pri la evoluo de la afero, tiu establo povus plendi æe la Kortumo. Tiu æi arbitracia instanco ekzamenus la faktojn, kaj verdiktus. Se la verdikto ne plaæus al la plendinta establo, øi povus retiriøi tuj de la Pakto. Probable celkonscia kaj objektiva paktinto ne eksiøus tuj, sed unue apelacius æe la Forumo de la paktintoj kontraý la neþatata verdikto, kaj nur post duagrada verdikto eventuale retiriøus.
Kompreneble la Kortumo (kaj nur øi) povas ankaý verdikti eksigon: ankaý tiam la eksigita establo rajtus apelacii æe la Forumo, kiu povas peti de la Kortumo reekzameni la aferon en dua grado.
Fine, por æiu ne klara punkto eblus referenci al la Svisa Civila Kodo, kiu difinas la naturon kaj limojn de la reciprokaj intersocietaj engaøoj. Necesas aldoni ke al la Pakto rajtas aliøi kiu ajn establo uzanta esperanton: pri la akcepto de la aliøpeto decidas la Forumo de la paktintoj. La sekva forumo okazos en Karlovy Vary, 27-29 jul. 1999, dum la SAT-kongreso.
Ljubomir Trifonæovski
membro de la Evolukomisiono
Kiel en la jaro 1946 vortoj en Esperanto aperis en eldona¼o de la þtata galerio Tretjakov? Æu tio okazis laý desupra ordono aý la cenzuro ne rimarkis la memstaran decidon de la redaktoro G.A.Kuzjmin? Tamen tiutempe æiuj en la profesia eldona æeno certe sciis, kion ili skribas, legas kaj presas. Eble la bildkartoj estis destinitaj por eksterlanda uzado, aý por montri la pretecon de tiu uzado. En novembro 1946 ekfunkciis la statuto de UNESCO, sed USSR aliøos al øi nur post kelkaj jaroj -- el tiu vidpunkto la "Poþtaj kartoj" estas elemento de la prepara laboro al tiu aliøo.
Nur helpe de aliaj (eble, arkivaj) materialoj oni povas respondi certe, kio kaýzis la aperon de poþtkartoj en la "danøera lingvo" dum la regado de la tirano Stalin kaj subpremado de la esperantistoj. Sed ni povas konstati la fakton mem: en 1946 en USSR estis eldonataj poþtaj kartoj kun vortoj en Esperanto.
Mi¶ail Ma¶naæ
La klera leganto scias, ke Shakespeare kaj Walter Scott prezentis siajn tombistojn homoj gajaj kaj þercemaj, por pli forte surprizi nian imagon per tiu kontrasto. Pro la estimo al la vero ni ne povas sekvi ilian ekzemplon, kaj mi devas konfesi, ke la karaktero de nia æerkisto perfekte kongruis kun lia sombra metio. Adriano Pro¶orov kutime estis moroza kaj enpensiøinta. Li rompis la mutecon eble nur por riproæi siajn filinojn, kiam li trafis ilin gapi senage la postfenestrajn pasantojn, aý por postuli pro siaj verkoj troan sumon de tiuj, kiuj havis malfeliæon (sed iam ja feliæon) bezoni ilin. Do, Adriano, sidante æe fenestro kaj trinkante la sepan tason da teo, laý sia kutimo triste meditadis. Li pensis pri la pluvego, kiu antaý unu semajno trafis æe la urbolimo sepultoprocesion de eksiøinta brigadestro. Multaj talaroj pro tio mallongiøis, multaj æapeloj kurbiøis. Li antaývidis neeviteblajn elspezojn, æar lia malnova stoko de funebraj kostumoj senindulge kadukiøis. Li esperis kompensi la malprofiton dank' al maljuna komercistedzino Trju¶ina, kiu jam preskaý unu jaron kuþis antaýmorta. Sed Trju¶ina estis mortanta en la distrikto Razguljaj, kaj Pro¶orov timis, ke þiaj heredontoj, malgraý la promeso, pigros voki lin el lia forangulo kaj akceptos pli proksiman oferton.
Tiuj æi meditoj estis subite rompitaj de tri framasonaj frapoj sur la pordo. "Kiu estas?" -- demandis la æerkisto. La pordo malfermiøis, kaj viro, kiu estis tuj divenebla kiel germana metiisto, eniris en la æambron kaj kun gaja aspekto proksimiøis al la æerkisto. "Pardonu, afabla najbaro, -- li diris en tia þajnrusa idiomo, kiun ni øis nun ne povas aýdi sen rido, -- pardonu, ke mi malhelpis vin... mi deziris pli rapide konatiøi kun vi. Mi estas þuisto, mia nomo estas Gottlieb Schulz, mi vivas trans la strato de vi, en tiu dometo, kontraý viajn fenestrojn. Morgaý mi festos mian arøentan geedzigon, kaj mi petas vin kaj viajn filinojn tagmanøi æe mi kamarade". La invito estis favore akceptita. La æerkisto invitis la þuiston sidiøi kaj tetrinki, kaj dank' al la aperta karaktero de Gottlieb Schulz, ili baldaý konversaciis amike. "Kiele komercas via afabla moþto?" -- demandis Adriano. "E-he-he, -- respondis Schulz, -- iel kaj tiel. Mi ne plendu. Kvankam, mia varoj ne samas kun la viaj: la vivanto sen botoj ne lamas, sed mortinto sen æerko ne iras". -- "Tute vere, -- konsentis Adriano, -- tamen, se vivanto ne povas pagi, li, volu ne koleri, iras nudpiede; sed mizera mortinto eæ senpage æerkon prenas". Tiele ilia konversacio daýris ankoraý kelkan tempon. Finfine la þuisto ekstaris kaj adiaýis la æerkiston, ripetante sian inviton.
La malvasta loøejo de la þuisto estis plena je gastoj, plejparte metiistoj germanaj kun ties edzinoj kaj submajstroj. El oficistoj rusaj estis nur postenbuda policisto, finno Jurko, kiu malgraý sia modesta rango, sukcesis havi apartan favoron de la mastro. Æirkaý dudek kvin jarojn li fidele kaj fervore oficis sur tiu posteno, kiel la poþtisto de Pogoreljskij. La incendio de la jaro dek-dua, neniiginta la unuan Ruslandan tronurbon, ne indulgis ankaý lian flavan budon. Sed tuj post la forpelo de la malamikoj sur øia loko aperis nova budo -- griza kun blankaj dorikaj kolonetoj; kaj Jurko denove paþadis apud øi "kun hakileg', en tolkiraso". Li konis plejparton de germanoj loøantaj apud la Nikita pordego; iuj el ili eæ foje noktumis æe Jurko postdimanæan nokton. Adriano tuj konatiøis kun li kiel kun homo, kiu baldaý aý poste eble estos necesa, kaj kiam la gastoj venis al la festa tablo, ili sidiøis apude. Gesinjoroj Schulz kaj ilia filino Lottchen, manøante kun la gastoj, æiam kune regalis kaj helpis la kuiristinon servi. Biero abundis. Jurko manøis kvazaý kvar personoj; Adriano sekvis lian ekzemplon; la filinoj afekte ceremoniumis; la multvoæa germana parolo fariøis æiam pli brua. Subite la mastro postulis atenton kaj malkorkante rezinumitan botelon, laýte diris en la lingvo rusa: "Je la sano de mia bona Luiza!" Gasvino ekþaýmis. La mastro tenere kisis la freþan vizaøon de sia kvardekjara kunulino, kaj la gastoj brue trinkis je la sano de la bona Luiza. "Je la sano de miaj karaj gastoj!" -- deklaris la mastro, malkorkante la duan botelon, kaj la gastoj dankis lin, revakigante siajn glasetojn. Nun la tostoj eksekvis unu post la alia. Oni trinkis aparte je la sano de æiu el la gastoj, je la sano de Moskvo kaj de dekduo da germanaj urbetoj; ili trinkis je la sano de æiuj gildoj øenerale kaj de æiu gildo speciale; ili trinkis je la sano de la majstroj kaj submajstroj. Adriano trinkis fervore kaj gajiøis tiom, ke li mem proponis iun þercan toston. Subite unu el la gastoj, dika bakisto, levis la glaseton kaj eksklamis: "Je la sano de tiuj por kiuj ni laboras -- unserer Kundleute!" La propono, kiel la ceteraj, estis akceptita gaje kaj unuanime. La gastoj komencis riverenci unu al la alia, la tajloro al la þuisto, la þuisto al la tajloro, la bakisto al ili ambaý, æiuj al la bakisto kaj tiel plu. Meze de tiu reciproka riverencado Jurko ekkriis al sia najbaro: "Kio do? Trinku, estimata, je la sano de viaj mortintoj". Æiuj ridegis, sed la æerkisto sentis sin ofendita kaj paýtis. Neniu rimarkis tion, la gastoj plu trinkadis kaj forlasis la tablon nur je la sonorado invitanta al la vespera meso.
La gastoj foriris malfrue kaj preskaý æiuj estis ebrietaj. La dika bakisto kaj bindisto, kies vizaøo þajnis bindita en ruøa marokeno, subaksele kondukis Jurkon en ties budon, estimante æi-fare la rusan proverbon: la þuldo bonas, se pagita. La æerkisto revenis hejmen ebria kaj kolera. "Kial do, finfine, -- li rezonis voæe, -- mia metio estas malpli estiminda ol la ceteraj? Æu la æerkisto estas kiel ekzekutisto? Pro kio ridas la paganoj? Æu la æerkisto estas jula histriono? Mi ja deziris inviti ilin je mia enloøiøa festenego: sed tio ne okazos! Sed tiujn mi invitos, por kiuj mi laboras: la mortintojn ortodoksajn". -- "A¶, kion vi diras, estimata? -- diris la servistino, kiu tiutempe estis senbotiganta lin, -- kion vi blagas? Krucosignu vin! Voki mortintojn al la festo enloøiøa! Kia teruro!" -- "Je Dio, mi vokos, -- daýrigis Adriano, -- kaj tuje, morgaý. Bonvenu, miaj bonfarantoj, la morgaýan vesperon festeni æe mi; ne rifuzu mian regalon, kiun Dio donis". Post tiuj vortoj la æerkisto iris al la lito kaj baldaý ekronkis.
-- Vi tre longe dormis, kara Adriano Pro¶oroviæ, -- diris Aksinia donante al li negliøon. -- Vin vizitis la najbara tajloro, kaj la loka policisto kure venis kaj anoncis, ke li havas hodiaý nomfeston, sed vi degnis dormi, kaj ni ne deziris veki vin.
-- Sed æu iu venis el la hejmo de la mortinta Trju¶ina?
-- Mortinta? Æu þi mortis?
-- Stulta vi! Æu ne vi hieraý helpis min ordigi þian sepulton?
-- Kion vi diras, estimata? Æu via cerbo iris promeni, aý la ebrio hieraýa ne jam forlasis vin? Æu sepulto hieraý estis? Vi la tutan tagon festenis æe l' germano, revenis ebria, falis liten kaj dormadis øis la nuna horo, preter la sonorado por la taga meso.
-- Æu tiel? -- diris la øojigita æerkisto.
-- Kompreneble tiel, -- respondis la servistino.
-- Se tiel, do rapide donu teon kaj voku la filinojn.
Tradukis Nikolai Lozgaæev
2. arøenta geedzigo. Festo okazigata je la 25-jara geedziøa datreveno.
3. ... la poþtisto de Pogoreljskij. Poþtisto Onufriæ, protagonisto de la novelo Laferta kukistino de Antonij Pogoreljskij (pseýdonimo de Aleksej Perovskij), kiu dudek jarojn oficis en la Moskva poþtejo.
4. La incendio de la jaro dek-dua. Temas pri la granda incendio en Moskvo, kiu okazis kiam la armeo de Napoleono okupis la urbon en 1812.
5. "kun hakileg', en tolkiraso". Verso el la fabelo La stulta Pa¶omovna de Aleksandr Izmajlov.
6. unserer Kundleut. Niaj klientoj (fuþgermane).
Ivano donas al li la kaskon.
Tratrua, fuþigita. Ne plu eble
øin vesti. Akirendas jam la nova.
Ho, kia bato! Damna graf' Delorge!
Ivano
Sed ankaý vi repagis lin sufiæe:
kiam el piedingoj elbatite,
kadavre li kuþaæis dum diurno
sen rekonsci'.
Alber
Sed li ne malprofitis;
lia kiraso brusta sen difekto,
sed lia propra brust' ne kostas groþon;
por si li ne aæetos la alian.
Kial mi ne demetis lian kaskon!
Sed mi demetus, se ne estus honte
æe l' damoj kaj la duko. Damna grafo!
Prefere li frakasus mian kapon.
Kaj veston mi bezonas. Lastan fojon
la kavaliroj sidis en atlaso
kaj en veluro; nur mi en kiraso
æe l' duka tablo. Mi sukcesis blagi,
ke la turniron mi hazarde trafis.
Sed kion diri nun? Ho, malriæeco!
Kiel øi humiligas nian koron!
Kiam Delorge per sia peza lanco
trabatis mian kaskon preterrajde,
kaj mi kun sendefenda kapo spronis
mian Emiron, flugis uragane,
je dudek paþoj for¼etinte l' grafon,
kiel paøion etan; kiam damoj
ekstaris a¶e; kiam mem Klotilda
vizaøon þirmis, kriis neintence,
kaj gloris la heroldoj mian baton, --
tiam neniu pensis pri la kaýzo
de la kuraøo kaj miriga forto!
Mi freneziøis pro l' truita kasko,
la heroa¼on kaýzis nur avaro.
Jes, la infekto kiun ajn influus
sub tiu æi tegment' de mia patro.
Kiel Emiro povra fartas?
Ivano
Lamas.
Vi ne priselos øin dum kelka tempo.
Alber
Nu, kio do, Ruanan mi aæetos.
Pro øi ne multan monon oni petas.
Ivano
Ne multon, tamen mono al ni mankas.
Alber
Sed kion diras Solomon' sentaýga?
Ivano
Li diras, ke sen la garantia¼o
li ne plu povas prunti al vi monon.
Alber
Garantia¼o! Kie mi øin prenu!
Ivano
Mi diris.
Alber
Kio do?
Ivano
Li mute snufas.
Alber
Kial ne diris vi, ke mia patro
riæegas kiel judo, kaj ke fine
mi æion æi heredos.
Ivano
Diris mi.
Alber
Kaj kio do?
Ivano
Li snufe mutas.
Alber
Plage!
Ivano
Li mem deziris veni.
Alber
Dank' al Dio!
Sen elaæeto mi lin ne forlasos.
Oni frapas la pordon.
Kiu?
La judo eniras.
La judo
Via servanto.
Alber
Ha, kompano!
Damnita judo, digna Solomono,
bonvenu al mi: vi, kiel mi aýdis,
ne kredas min.
La judo
Favora kavaliro,
mi ¼uras: mi kun øojo... sed ne povas.
Kie mi prenu monon? Mi bankrotis,
helpante verve al la kavaliroj.
Neniu pagas. Volis mi demandi,
æu vi redonus parton...
Alber
Ho, rabisto!
Se monon havus mi, æu mi parolus
kun vi, bastardo fia. Nu, sufiæas,
ne obstinadu, kara Solomono;
monerojn donu. Þutu al mi centon,
dum oni ne priseræas vin.
La judo
Æu centon!
Se havus tiomege mi!
Alber
Aýskultu!
Æu vi ne hontas, ne helpante viajn
amikojn?
La judo
Sed mi ¼uras...
Alber
Nu, sufiæas.
Garantia¼on volas vi? Stulta¼o!
Kion mi donu al vi? Porkan ledon?
Se ion havus mi, mi jam delonge
øin vendus. Aý la kavalira vorto
por vi, hundaæo, ne sufiæas?
La judo
Certe,
øi multe kostas, dum vi estas viva.
Øi kiel talismano tuj malfermos
æiujn kofregojn de l' riæuloj flandraj.
Sed se al mi øi estos transdonita,
hebreo kompatinda, kaj post tio
vi mortos (Dio gardu vin), do tiam
en mia man' similos øi þlosilon
de for¼etita maren skatoleto.
Alber
Æu mortos mi pli frue ol la patro?
La judo
Ni niajn tagojn ja ne mem kalkulas;
junulo floris ¼us kaj mortis nun,
kaj jen lin kvar olduloj portas jam
sur siaj øibaj þultroj en la tombon.
L' barono sanas. Dank' al Dio, dekon
aý dudek, tridek jarojn li travivos.
Alber
Hebreo, vi mensogas: post trideko
mi iøos kvindekjara, tiam monon
por kio mi bezonos?
La judo
Mono? -- mono
en æiu aøo, æiam al ni taýgas;
tamen junulo igas ilin servi
kaj sen domaøo sendas ien-tien.
Sed maljunul' amikoj traktas ilin
kaj gardas ilin kiel la okulojn.
Alber
Ha! l' patro ne servistojn, nek amikojn
en ili vidas, sed siajn sinjorojn;
kaj servas kiel aløeria sklavo,
kiel æenhundo. En malvarma budo
vegetas, trinkas akvon, maæas krustojn,
maldormas nokte, bojas kaj kuradas.
Sed lia oro kuþas kun trankvilo
en siaj kofroj. Sed silentu! Iam
øi servos min, forgesos pri ripozo.
La judo
Ho, dum sepulto de l' baron' verþiøos
pli da moneroj, ol de larmoj. Sendu
la Dio al vi hereda¼on.
Alber
Amen!
La judo
Sed eblus...
Alber
Kio?
La judo
Pensis mi, rimedo
ekzistas...
Alber
Kia do rimedo?
La judo
Simpla --
mi konas unu povran olduleton,
apotekist', hebreo...
Alber
Uzuristo,
la sama kiel vi, aý pli honesta?
La judo
Ne, kavalir', Tovi' aliel gajnas --
tinkturon li kompilas... tre mirakle
efikas øi.
Alber
Sed kiel mi øin uzu?
La judo
Sufiæas nur tri gutoj en pokalo
da akvo... sen koloro kaj sen gusto;
sed homo sen kolikoj kaj sen naýzo
la vivon adiaýas senrevene.
Alber
Via oldul' venenon vendas.
La judo
Jes --
Ankaý venenon.
Alber
Kion do vi pruntos?
Æu ducent flakonetojn da veneno,
po unu pro monero. Æu do tiel?
La judo
Vi mokas min, sinjoro -- ne; mi volis...
mi pensis... eble vi dezirus tion...
ke la barono baldaý devos morti.
Alber
Veneni l' patron! Vi aýdacis filon...
Ivano! Tenu lin. Æu vi aýdacis!..
Æu scias vi, fiul', anim' judaæa,
serpento, hundo! ke mi tuj pendigos
sur ia pordego vin.
La judo
Mi estas kulpa!
Pardonu: þercis mi.
Alber
Ivano, þnuron.
La judo
Mi þercis... Mi al vi alportis monon.
Alber
For, hundo!
La judo foriras.
Jen al kio puþas min
de l' patro propra avarec'! Judaæo
aýdacis kion! Donu al mi vinon,
mi tremas tute... Sed, Ivano, monon
bezonas mi. Postkuru l' damnan judon,
akceptu la monerojn. Kaj æi tien
alportu inkon por al æi fripono
ateston skribi. Sed ne enkonduku
tiun Judason... Tamen haltu, ne,
liaj moneroj per venen' odoros,
kiel arøento de lia praulo...
Mi petis vinon.
Ivano
Ni ne havas vinon --
eæ guton
Alber
Sed æi tiu, kiun sendis
Remon' donace el hispana lando?
Ivano
Vespere donis mi botelon lastan
al la forøist' malsana.
Alber
Jes, mi scias...
Do akvon al mi donu. Damna vivo!
Finfine, jes -- mi iros peti helpon
de l' duko: li devigu mian patron
min zorgi kiel filon, sed ne muson,
naskitan en la kelo.
La barono
Kiel junulo danda rendevuon
atendas kun æiesulin' malpura
aý stultulin' trompita, same mi
atendis tage l' tempon de l' descendo
la kaþan kelon al fidelaj kofroj.
Feliæa tago! Mi hodiaý povas
en la neplenan sesan kofron þuti
la plenan manon da þparita oro.
Ne multe þajnas, sed po iomete
trezoro kreskas. Iam mi tralegis,
ke iu car' ordonis al soldatoj
kunmeti termanplenojn en amason,
kaj mont' fiera kreskis, kaj la caro
de l' supro povis gaje observadi
plata¼on kun blankantaj foren tendoj
kaj maron kun naøantaj þipoj for.
Mi same, alportante po manpleno,
de la tribut' kutima al la kel',
la monton levis -- kaj de øia alto
mi povas vidi, kion mi regadas.
Kion ne povus fari mi? Demone
de l' mont' la mondon regi povas mi;
mi nur ekvolu -- kaj altkreskos temploj;
en superbelajn øardenegojn miajn
kunflugos nimfoj per amas' rapida;
kaj muzoj la tributon al mi portos,
kaj la geni' libera al mi servos,
kaj virto kaj laboro de sendormo
atendos pace mian gratifikon.
Mi fajfos, kaj al mi humile, time
enrampos la sanganta malicago
kaj lekos mian manon kaj l' okulojn
rigardos, divenante mian volon.
Obeas æio min, sed mi -- nenion;
mi -- super la deziroj, mi trankvilas;
mi scias mian povon: mi kontentas,
æi tion konsciante...
Li rigardas sian oron.
Þajnas vanta,
sed kiom da penado homa kostas,
da trompoj, larmoj, preøoj kaj kondamnoj
prezentas tiu peza atesta¼o!
Æi tie kuþas jen -- dukat' antikva.
Vidvino al mi donis øin hodiaý,
sed antaý tio þi kun tri infanoj
genuis duontagon kun lamento.
Pluvadis, æesis pluvo kaj repluvis --
l' afektulino ne moviøis for;
mi povus þin forpeli, sed mi sentis,
ke l' þuldon de la edzo þi alportis
kaj ne deziros iri en prizonon.
Kaj tiun æi al mi Tibo' alportis --
pigrulo kaj fraýdul' -- kie li prenus?
Certe forþtelis; aý okazis miso
æe granda vojo, nokte, en bosketo...
Ho! Se la tutaj larmoj, þvit' kaj sango,
verþitaj pro æi tiu depona¼o,
leviøus foje el la terprofundo,
diluvo reokazus -- dronus mi
en la fidela kelo. Tamen, tempo.
Li intencas malþlosi la kofron.
Mi æiufoje, kiam mi al kofro
alpaþas kun þlosil', eksentas tremon.
Ne tim' þvitigas min (kiun mi timus?
Mi havas mian glavon: pro la oro
respondas fero), tamen mian koron
øenadas iu sento nekonata...
Doktuloj diras: estas homaj tipoj,
trovantaj en la murdo agrabla¼on.
Þovante en seruron la þlosilon,
travivas mi la senton de murdisto,
merganta klingon en la predon: timo
kaj øuo kune.
Li malfermas la kofron.
Jen la beateco!
Li enþutas la monon.
Eniru, æesu vagi tra la mondo,
servante al pasioj kaj bezonoj
de homo. Dormu pace kaj plenforte,
kiel dioj dormas en æiel' profunda...
Hodiaý volas mi aranøi feston:
kandelon æendi antaý æiu kofro,
aperti æiun kaj ekstari mem,
rigarde al la brilaj amasegoj.
Li bruligas kandelojn kaj malfermas
la kofrojn unu post la alia.
Mi reøas!.. Ho, kia magia brilo!
Obeas min, fortikas mia regno;
en øi -- feliæo, gloro kaj honoro!
Mi reøas... tamen kiu min postsekvos
akcepti l' povon? Mia heredanto!
Freneza dando, juna diboæulo,
kunulo de obscenaj fikompanoj!
Post mia mort' li tuj æi tien venos,
sub tiujn pacajn kaj silentajn volbojn
kun flatular', avidaj korteganoj;
þlosilojn þtelos de mia kadavro,
la kofrojn kun ridaæo li malfermos.
Kaj do trezoro mia fluos en
atlasebrilajn kaj truplenajn poþojn.
Frakasos li la sanktajn trezorujojn,
per sanktole' trinkigos kotularon...
Li fordiboæos... Sed laý kiu rajto?
Æu sen penado mi ricevis tion,
aý lude, kiel kartfraýdisto, kiu
¼etante kubojn amasigas monon?
Æu scias iu pri la obstinado,
bridado de pasioj, pezaj pensoj,
pri tagaj zorgoj kaj sendormaj noktoj,
kiujn mi pagis? Aý æu mia filo
riproæos min pro l' muskiøinta koro,
pro indiferenteco, kaj pro tio,
ke min neniam konscienc' riproæis;
la konscienco, best', gratanta koron,
la gasto seninvita, sintrudulo,
la kruda kreditoro, diablino,
pro kiu ombras sin la lun' kaj tomboj
ekhontas kaj elpelas la kadavrojn?..
Ne, vi riæa¼on vian elsuferu,
kaj poste ni rigardu, æu l' povrulo
disipos l' akiritan per la sango.
Ho, se mi povus de rigard' malinda
la kelon kaþi! Se mi el la tombo
alveni povus per la garda ombro,
sur kofro sidi kaj de la vivantoj
mian trezoron gardi kiel nun!..
Alber, la duko.
Alber
Sinjoro, kredu, mi toleris longe
la honton de malriæ'. Se ne ekstremo,
æi tiun plendon vi neniam aýdus.
La duko
Mi kredas, kredas: nobla kavaliro,
kia vi estas, l' patron ne kulpigus
sen kaz' ekstrema. Æi fiuloj pokas...
Trankvila restu: vian patron mi
admonos vid-al-vide, sen atesto.
Mi lin atendas; longe lin ne vidis.
Al mia avo estis li amiko.
El mia infanaøo mi memoras,
kiel li min sidigis sur æevalon
kaj kovris min per sia peza kasko
kvazaý per sonorilo.
Li rigardas en fenestron.
Kiu iras?
Æu li?
Alber
Jes, øuste li, sinjor'.
La duko
Do iru
en la flankæambron øis revok'.
Alber foriras; eniras la barono.
Barono,
mi øojas vidi vin en san' kaj viglo.
La barono
Feliæas mi, sinjor', havante l' forton,
æi tien veni laý via ordono.
La duko
Barono, antaý longe ni disiøis.
Æu vi memoras min?
La barono
Mi? Ho, sinjoro!
Mi kiel nun vin vidas antaý mi --
infanon viglan. Karmemora duko
al mi diradis: Nu, Filip' (li æiam
Filipo nomis min), kion vi diros?
Post dudek jaroj, vere, vi kaj mi,
ni iøos stultaj antaý æi etulo...
Do, antaý vi...
La duko
Ni nian konatecon
religu. Vi forgesis pri l' kortego.
La barono
Sinjor', mi maljuniøis: nun kortege
kion mi faru? La junuloj þatas
turnirojn, festojn. Sed en tiuj mi
ne estas taýga. Tamen, se militon...
Mi pretas al æevalo þanøi liton;
ankoraý fort' sufiæos por la glavon
pro vi elingi per tremanta mano.
La duko
Vian fidelon konas mi, barono;
amik' de mia avo; estimata
de mia patro. Ankaý mi vin taksas
kuraøa kavaliro -- sed sidiøu.
Æu vi infanojn havas?
La barono
Nur la filon.
La duko
Kial do mi ne vidas lin apude?
L' korteg' vin tedis, sed la filo indas
æe l' aøo kaj titolo kun ni esti.
La barono
Ne þatas li monduman bruan vivon;
laý moro li sovaøas kaj krepuskas --
arbare vagas æirkaý la kastelo
kiel juna cervo.
La duko
Sed ne estas bone
eviti homojn. Ni alkutimigos
lin al la festoj, baloj kaj turniroj.
Al ni lin sendu; kaj al lia rango
konvenan donu materian helpon...
Vi malserenas, æu laciga vojo
konsumis vin?
La barono
Sinjor', mi ne laciøis;
sed mi embarasiøas. Antaý vi
ne volus mi konfesi, tamen min
devigas vi rakonti pri la filo,
kion mi volus kaþi de l' sinjoro.
Li, ve, ne indas, kara protektanto,
de vi nek la favoron, nek atenton.
Junecon li pasigas en malvirtoj,
en fiorgioj...
La duko
Evidente tial,
ke solas li, barono. La soleco
kaj enuad' junulojn pereigas.
Al ni lin sendu: tiam li forgesos
kutimojn, formiøintajn en dezerto.
La barono
Pardonu, vere, min, mia sinjoro,
por tio, ve, konsenti mi ne povas...
La duko
Sed kial do?
La barono
Kompatu l' maljunulon...
La duko
Sed mi postulas: kaýzon de l' rifuzo
malfermu antaý mi.
La barono
Je mia filo
Koleras mi.
La duko
Pro kio?
La barono
Pro la krimo.
La duko
Klarigu la esencon de l' afero.
La barono
Indulgu, duko...
La duko
Tio estas stranga,
aý æu vi hontas diri?
La barono
Jes... mi hontas...
La duko
Sed kion faris li?
La barono
Li volis min
mortigi.
La duko
Æu mortigi! Mi lin juøos
kiel krimulon nigran kaj malican.
La barono
Ne pruvos mi, kvankam mi øuste scias,
ke li avidsoifas mian morton,
mi øuste scias, ke li min intencis
prirabi...
La duko
Æu!
Alber ¼etas sin en la æambron.
Alber
Barono, vi mensogas.
La duko
(Al la filo)
Kiel aýdacis vi?..
La barono
Æu vi æi tie?..
Æu vi aýdacis diri al la patro,
ke mi mensogas! Antaý la sinjoro!..
Æu mi ne kavalir'?
Alber
Vi -- mensogulo.
La barono
Ho, Dio, kial la æiel' ne tondras!
Do, levu, kaj la glavo juøu nin!
Li ¼etas la ganton, la filo haste øin levas.
Alber
Jen la donac' unua de la patro. Dankon.
La duko
Kion mi vidis? Kio do okazis?
La fil' akceptis la defion patran!
En kia tempo mi sur min surmetis
la æenon de la dukoj! Frenezulo,
kaj vi, tigrido! Ambaý eksilentu!
(Al la filo)
La ganton ¼etu; donu do.
Forprenante øin.
Alber
(Flanken)
Domaøe.
La duko
Enigis la ungegojn øin! -- ho, monstro!
Foriru: ne aýdacu reaperi
æe la okuloj, antaý ol mi vin
invitos.
Alber eliras.
Vi, oldulo kompatinda,
æu hontas vi...
La barono
Sinjoro, senkulpigu...
Ne povas stari mi... miaj genuoj
sen fort'... aeron!.. Kie la þlosiloj?
Miaj þlosiloj! Ho!..
La duko
Li mortis. Dio!
Terura tempo, kaj teruraj koroj!
Tradukis Nikolai Lozgaæev
Jen tra tuta lando slava
por plenum' de l' tasko grava
æien rajdas en sekret'
kurieroj laý dekret'.
La æevalojn ili pelas,
soræistinon trovi celas.
Pasas jaro, pasas du --
la nova¼oj mankas plu.
Fine iu ulo brava
trovis: jen la spuro grava.
En arbaro, en malhel'
(diablo gvidis lin al cel')
vidas li: domet' arbara,
loøas soræistin' grizhara.
Estis cara li sendit',
do envenis sen hezit',
klinsalute þin aliris,
la aferon caran diris:
pri la caridinoj lindaj
kaj la mankoj bedaýrindaj.
Soræistin' komprenis bone,
pelis lin desurperone,
diris tiel: "Iru for,
sen rigardi mian neston,
aý vi tuj ricevos peston...
Post tri tagoj -- venu por
havi jam la pretan keston,
tamen nepre -- æe l' aýror'."
Þi enfermis sin por soræo,
provizinte sin per toræo,
dum tri tagoj soræis, ritis,
do demono þin vizitis.
Por plenumi l' caran volon,
mem alportis li skatolon,
plenan de la peka var',
kiun þatas la virar':
Tre diversaj laý grandeco,
laý koloroj -- æia speco,
luksaj, buklas la harar'...
Ilin soræistin' inspektis,
la kvardekon elselektis,
tuken volvis la provizon
kaj enþlosis en valizon;
kun øi sendis kurieron,
por la vojo eæ moneron
donis. Rajdas li sen øen'...
Ekripozas je maten',
manøas panon kun viando,
plezurigas sin per brando:
Al la car' li bone servis,
æion por la voj' rezervis.
La æeval' sin paþtas. Revas
la bravul' -- ke l' car' lin levas,
nomas grafo plej solene...
Kio do troviøas ene?
Kion soræistino sendas? --
pensas nia kurier'.
Rigardindas la mister',
sed valizo ja senfendas.
Kaptas lin la scivolemo,
tiel ke obsedas tremo.
La orelo æe l' serur'
ne perceptas ion. Nur
tra l' kovrilo la odoron
sentas nazo kuriera...
Damne! Jen miraklo vera!
Þatus fari li esploron.
Kurieron venkis tent'...
Li malfermis -- post moment'
la birdetoj -- flug! -- elane,
kaj eksidis sur la branæ'.
Logas ilin li per manø',
disþutante -- tute vane:
Panon ili ne bezonas
(ja alias la konsum'):
sur la branæoj kanti bonas --
kial sidi en mallum'?
Jen sur pad' sin trenas peze
kun bastono oldulin' --
kurba nazo, øiba spin'.
Genuiøis li kompleze:
"Avineto, savu min!
Helpu per konsil' aý ag'!
Vidu, trafis kia plag':
Kapti ilin mankas povo,
kion fari por retrovo?"
Oldulin' rigardis sor,
kraæis, siblis en rankor':
"Aæas via scivolem',
sed ne ploru senutile...
Vi nur montru -- kaj facile
tuj alflugos ili mem."
"Dankon!" -- diris li tutkore,
montris -- kaj birdetoj tuj
lin alflugis plenfavore
kaj lokiøis æe la uj'.
Ke ne estu plu minac',
senprokraste kaj singarde
li enþlosis æiujn kvardek
kaj rapidis al palac'.
La princinoj ilin prenis
kaj en kaøoj zorge tenis.
Pro triumfo de l' reven'
tuj okazis la festen':
oni dum semajn' festenis,
dum monat' -- ripozo plenis;
konsilion sian car'
rekompencis sen avar',
ankaý soræistinon same:
al þi sendis el muze'
grandan stumpon enbalzame
(tiun, konsternigan tre),
plus du bufoj kaj skeleto
el la sama kabineto...
Æiuj kun la caro festis,
æiuj kun donacoj restis.
Same ankaý kurier' --
Jen la fino de l' afer'.
***
Multaj damnas min kolere
kaj demandus nun severe:
Kial stultas þerca dir'?
Tute simple! Laý dezir'...
Tradukis Valentin Melnikov
Orbito nula: Sciencfikcio kaj fantasto. Vol 1. / Trad. el div. lingvoj. -- Santander: Grupo Nifo, 1995. -- 142 p.
Thorkent A. La imperio Ornaks: Sciencfikcia romano / Trad. el la hisp. Liven Dek. -- Santander: Grupo Nifo, 1995. -- 96 p. -- (Serio Future. Vol. 1).
Ambaý libroj estas bone presitaj, sed la enhavo de la unua libro estas iom stranga. La kompilintoj anoncis titolpaøe, ke temas pri fantasto kaj sciencfikcio, sed reale el 13 noveloj oni povas opinii vere sciencfikciaj nur 7 (do nur duono). La libro komenciøas de tutmonde fama La sono de tondro (A Sound of Thunder) de Ray Bradbury. Krome enestas novelo de Arthur Clarke En la kometon (Into the Comet). Ambaý estas bone tradukitaj -- respektive de Krys Ungar kaj José Francisco del Pozo -- kaj pozitive impresas. Sed strange estas ke pluraj noveloj (Renkonto, Handikapito, La lasta flugo de d-ro Ajn k.a.) havas neniun rilaton al sciencfikcio kaj fantasto. Ili estas sufiæe svagaj rakontoj, kiujn oni povus konsideri psikologiaj. Fakte en tiuj noveloj temas pri iuj tute normalaj eventoj en homaj vivoj, sed la eventoj plejparte estas tiom neinteresaj, kaj foje eæ abstraktaj, ke oni povas supozi ke temas pri publikigitaj partoj de iu granda romano (aý simple pri stilekzercoj).
La aliaj noveloj estas pli interesaj. Mi ne konas la aýtorojn, tamen la noveloj meritas atenton. Tre amuza kaj vere fantasta estas Perfekta mutaciulo de Viorel Pîrligras. La alia atentinda novelo estas Ciklo de Kamrad Akrami, kiu laý stilo similas al Bradbury aý Asimov.
Signifa manko de ambaý libroj estas manko de ajnaj informoj pri kelkaj aýtoroj (forestas eæ mencio pri iliaj devenlandoj!). Krome sufiæe ofte aperas miskomposta¼oj.
La imperio Ornaks estas eæ malpli interesa ol la unua. Æiuj eventoj okazas æirkaý kapablo de æefheroo Bard modli sian vizaøon. El tio la aýtoro tiris longan rakonton pri Bard kaj liaj aventuroj en la imperio Ornaks. Li fuøis de la Tero pro diversaj malfacila¼oj. Iu kantinestro pagis liajn þuldojn kaj devigas lin labori æe si. Sed aperis junulino, kiu sin nomis princino Ajmarla de la imperio Ornaks. Þi proponis al li labori por þi en la imperio. Li konsentis kaj forflugis kun þi. Dumfluge þi rakontis, ke þia frato Foksten la 3a estas ne homo, sed roboto gvidata de iu malbona admiralo. La admiralo puþas fraton-roboton al terura milito, kaj pro tio necesas mortigi la roboton.
Bard konsentis. Por iu festo estis invititaj ambasadoroj de pluraj planedoj, ankaý de Tera Respubliko. Bard devis modli sian vizaøon kaj ludi Teran ambasadoron. En iu þanø-planedo la vera ambasadoro estis perforte dormigita, Bard sidiøis en lian spacþipon kaj ekflugis jam en ambasadora aspekto. Intertempe Bard kaj Jala enamiøis unu al la alia.
Kiam Bard proksimiøis kaj pafis al Foksten, anstataý þraýbetoj ekfluis vera sango (la aýtoro verþajne volis frape surprizi legantojn, sed tio estis facilege divenebla, ankaý pro troofta uzado de vortoj "roboto" kaj "klonulo" dum la klariga parolo de la princino). Bard estis malliberigita, kaj la imperiestroj, pensante ke Bard estas la ambasadoro, decidis uzi la mortigon de Foksten kiel kialon por ekmiliti kontraý la Flanka Federacio. Baldaý evidentiøis, ke la princino reale estas nur sekretariino Jala de iu ministro. Þi estis sendita al Bard por envolvi lin en la mortigon, sed þi estis trompita -- ankaý þi pensis ke Foksten estas roboto. Dank' al sia modl-kapablo Bard liberiøis kaj eksciis, ke la vera celo de la imperiestroj estas ataki la Teron. Li avertas la Teron kaj per tio savas øin. Post longa venka batalo Bard forflugas al la Tero kun sia amatino.
La libro postlasas ambiguan senton -- aý øi estas tro longa novelo, aý tro kurta romano. Ambaý variantoj estas malbonaj. La baza ideo de la libro estas savo de la Tero, sed uzante tiun intrigon oni povus rakonti la saman historion multe malpli longe, evitante plurajn tedajn detalojn. Temas, ekzemple, pri la banalega amhistorio de la æefherooj, tro longa priskribo de fina batalo (necesas diri ke multaj pli famaj verkistoj "pekas" pri trodetala priskribo de tiaj epizodoj) kaj aliaj. Tre bremsas glatan legadon multaj neologismoj, foje tre stultaj ("kidnapi" -- forkapti, forrabi personon por ricevi monon aý alian kompenson kontraý ties liberigo, "graý" -- malo de malgraý, øuste tial, maltamen).
Oni povas konkludi, ke la celo de la Grupo Nifo estas malfacile komprenebla. Se øi intencis prezenti varian fantastan lega¼on sed malbonkvalitan -- do tio estas sukcese plenumita. Tamen se la celo estis traduki kaj eldoni altnivelajn proza¼ojn -- la elekto de aýtoroj kaj verkoj devis esti alia. Oni povis tute senprobleme forigi kelkajn ekstertemajn novelojn kaj anstataýigi ilin per tiuj konataj de aliaj aýtoroj (Harrison, Asimov, Sheckley, Simak), kun kiuj la libro aspektus pli dece. Kaj tute same pri La imperio Ornaks -- ekzistas multaj pli eldonindaj sed dume ne eldonitaj romanoj. Ni esperu, ke ankaý ili baldaý aperos!
Grigorij Arosjev
Fakte, la apero de la serio "Future" celis þtopi trueton en nia kulturo havigante al la esperanta sf-leganto tre malmultekostan trajnliteraturon. Sed mi timas, ke ne æiuj komprenis la celon, kaj mi devos uzi la dorskovrilon de la sekva numero por klarigi, ke temas pri aventuroj el "pafo-kiso-kuro".
Miguel Gutiérrez Adúriz
Pokrovskij, Sergio. Lingvaj respondoj. -- Jekaterinburg: Ruslanda Esperantisto, 1999. -- 80 paøoj. -- (Serio Scio; Volumo 3).Dum kelkaj jaroj Sergio Pokrovskij, membro de la Akademio de Esperanto, de tempo al tempo respondas al demandoj de legantoj de Ruslanda Esperantisto kaj de La Ondo. Pluraj personoj proponis eldoni tiujn respondojn libroforme. Komence de majo æe Ruslanda Esperantisto aperis la longe atendita esearo de Sergio Pokrovskij Lingvaj Respondoj en la serio Scio. Preparante la respondojn al la reeldono, la aýtoro reviziis la tekston. La 80-paøa libro enhavas 10 eseojn:
Bonan legadon!
Halina Gorecka
Katalogo de esperantaj kaj interlingvistikaj libroj el Ruslando kaj Sovetunio / Kompilis H.Gorecka, A.Kor¼enkov; Prefaco de H.Gorecka. -- 3a eld. -- Jekaterinburg: Sezonoj, 1999. -- 28 paøoj.Kolektiva Esperanta Biblioteko (KEB) estis fondita en oktobro 1982 kiel sendependa centro por kolekti, konservi, studi kaj popularigi la esperantan literaturon. De la komenco KEB starigis prioritatan taskon: kolekti librojn kaj perioda¼ojn en/pri Esperanto kaj planlingvistiko, kiuj estis eldonitaj en nia lando.
Ricevinte kuraøigon kaj valorajn konsilojn de Nikolaj Danovskij kaj Povilas Jegorovas, en 1986 ni eldonis la unuan katalogon kun datumoj pri 73 libroj. La dua eldono (eldonita en 1991) enhavas priskribon de 251 volumoj. La ¼us eldonita katalogo listigas 419 volumojn. Kompreneble, nia katalogo enhavas informojn nur pri la libroj, kiujn la biblioteko kolektis per aæetoj kaj donacoj.
KEB esprimas la plej korajn dankojn al æiuj donacintaj personoj kaj institucioj kaj esperas, ke la novaj prizorgantoj de la biblioteko sukcese daýrigos en Krasnojarsk la laboron, kiu estis farata en Jekaterinburg dum sesona jarcento.
Por ricevi la katalogon sufiæas sendi al la redakcio de La Ondo poþtmarkojn je 12 rubloj (Ruslando) aý 5 internaciajn respondkuponojn (alilandanoj).
Halina Gorecka
eksdirektoro de KEB
Nemembroj de UES povas ricevi la 64an kajeron de Ekzakte sendinte poþtmarkojn por 12 rubloj al la redakcio de La Ondo.
TK
La solvoj: 1. Kor(uso)no; 2. Let(ero)tiko; 3. Øir(afo)rismo; 4. ¬art(elo)kvento; 5. Þan(celo)fano; 6. Improv(izo)leco; 7. Gor(øo)jo; 8. Obl(ato)mo; 9. La(mento)ro; 10. Budu(aro)mato; 11. Urt(iko)no; 12. Ne(bulo)njo; 13. Hon(esto)nto.
Ni ricevis entute 11 respondojn al la printempa krucvortenigmo de Tatjana Kulakova. Preskaý æiuj respondoj estis korektaj. Ni lotumis libropremion kaj øin gajnis nia konstanta leganto Sergej Pa¶omov el Kirov. Ni gratulas!
La solvoj de la printempa krucvortenigmo:
1.Arbo; 2. Irland'; 3. Nud'; 4. -it-; 5. Miopa; 6. Po; 7. Pompe; 8. Anaso; 9. Acero; 10. Roboto; 11. Mamuto; 12. Metii; 13. Unika; 14. Odoro; 15. Abrikot'; 16. Rebus'; 17. LKK; 18. Odo; 19. Printempo; 20. Uson'; 21. La; 22. ERK; 23. Donac'; 24. Balono; 25. Bru'; 26. Iomete; 27. Irak'; 28. Ido; 29. Sur; 30. Kopek'; 31. Idiot'; 32. Okazo; 33. Banto; 34. Oldulo; 35. Timo; 36. Aboco; 37. Oksikoko; 38. Sapvezik'; 39. Primato; 40. Majo; 41. Tono; 42. Bild'; 43. Ost'; 44. Dekolti; 45. Dino; 46. Liceo; 47. Ideo; 48. Oazo; 49. Ovacio; 50. Francie; 51. Eýrop'; 52. Nadir'; 53. Irjak'; 54. Katjono; 55. Aerpoþt'; 56. Ov'; 57. Katar'; 58. Nepo; 59. Apodoj; 60. Aero; 61. Ark'; 62. Parenc'; 63. Melodio; 64. Þaloto; 65. Tik'; 66. Absint'; 67. Ombrelo; 68. Am'; 69. Bot'; 70. Po; 71. Dam'; 72. Mil; 73. Mi; 74. Portiko; 75. Metra; 76. Labor'; 77. Oratoro; 78. Sportkep'; 79. Epitet'; 80. Lordin'; 81. Inundo; 82. Hund'; 83. Unio; 84. Dano; 85. Ene; 86. Liniil'; 87. Beko; 88. As'; 89. Jogan'; 90. Utopi'; 91. Nobelio; 92. Ajler'; 93. Nobleco; 94. Elo; 95. Dajmon'; 96. Opi'; 97. Omo; 98. Anal'; 99. Barono; 100. Etni'; 101. Ber'; 102. Balet'; 103. Alo; 104. Doto; 105. Led'; 106. Marok'; 107. Ina; 108. Arane'; 109. Rara; 110. Ide'; 111. Ibiso; 112. Galopi; 113. Irano; 114. Or'; 115. Italio; 116. Re-; 117. Ale'; 118. Ikono; 119. Angin'; 120. Edr'; 121. Oleo; 122. -ot-; 123. Anodo; 124. Orakolo; 125. Livreo.
Tatjana Kulakova
Do faru vortparojn el la vortoj en la du subaj kolonoj kaj sendu ilin
al la redakcio tiel, ke ili atingu nin antaý la 15a de julio. Libropremio
lotumota inter la solvontoj.
|
Birda
|
bazaro |
|
Cikonia
|
cerbeto |
|
Cigna
|
energio |
|
Formika
|
kanto |
|
Hunda
|
koro |
|
Kata
|
kareso |
|
Kolomba
|
malsato |
|
Lupa
|
maniero |
|
Pula
|
nesto |
|
Testuda
|
paþo |
|
Ursa
|
stelo |
***
Lev Tolstoj kaj Fjodor Mi¶ajloviæ Dostojevskij (bone li vivu en la æieloj) vetis je cent rubloj: kiu pli bone verkos romanon. Turgenev estis invitita por juøi. Tolstoj alkuris hejmen, enfermis sin en la kabineto kaj rapide ekverkis la romanon -- kompreneble pri infanoj (li tre amis ilin). Sed Dostojevskij sidis hejme kaj rezonis: "Turgenev estas timida. Li nun sidas kaj pensas: "Dostojevskij estas nervoza. Se mi diros, ke lia romano estas malpli bona, li eble buæos min." Kial mi penegu? Mi intence verku malbone, ja egale la mono estos mia".
Samtempe Turgenev sidis hejme kaj timide rezonis: "Dostojevskij estas nervoza. Se mi diros, ke lia romano estas malpli bona, li eble buæos min. Tamen Tolstoj estas ja grafo. Prefere ne rilati kun ili".
Turgenev ektimis kaj post du horoj forveturis al Baden-Baden.
***
Puþkin ofte gastis æe Vjazemskij, longe sidis sur ties fenestrobreto de kiu li æion vidis kaj sciis. Li sciis, ekzemple, ke Lermontov amindumas lian (de Puþkin) edzinon. Tial li opiniis malkonvena transdoni al li Poezian Liron. Do, li decidis sendi øin eksterlanden al Tjutæev, sed la dogano ne permesis, æar øi estas valora propra¼o de Rusujo. Kaj Nekrasov ne plaæis al li kiel homo. Puþkin suspiris kaj lasis la Liron al si.
***
Turgenev deziris iøi kuraøa kiel Lermontov kaj venis vendejen por aæeti sabron. Puþkin iris preter la vendejo kaj konstatis lin tra la fenestro. Tuj li intence kaj intense kriis: "Vidu, Gogolj", -- kvankam Gogolj mankis apude, -- "vidu -- Turgenev aæetas sabron. Ni aæetu fusilon!" Turgenev ektimis kaj post du horoj forveturis al Baden-Baden.
***
Foje Puþkin skribis leteron al Robindronath Tagor: "Kara fora amiko! Mi vin ne konas, kaj vi min ne konas. Mi tre þatus konatiøi. Æion bonan. -- Aleæjo." Ricevinte la leteron Tagor profundege enpensiøis. Tiel profunde li meditis, ke oni neniel povis elstuporigi lin. La edzino lin puþis-tiris, alvizaøigis la leteron, sed Tagor ne reagis.
Cetere, Tagor sciis neniom el la rusa lingvo. Do la konatiøo ne okazis.
Plukis kaj tradukis Halina Gorecka
En la konkurso rajtas partopreni æiu deziranta fotemulo amatora aý profesia, sendepende de la loølando kaj lingvokono. Unu persono rajtas partopreni per maksimume tri fotoj. La minumuma formato estas 10 x 15 cm. Fotoj povas esti koloraj aý nigra-blankaj, vertikalaj, horizontalaj kaj aliformataj.
La konkursaj fotoj devas esti senditaj unuekzemplere al la redakcia adreso de La Ondo de Esperanto RU-620077 Jekaterinburg-77, ab. ja. 67, Ruslando. La fotoj devas atingi la indikitan adreson antaý la 15a de decembro 1999.
La konkursa¼oj devas esti subskribitaj per pseýdonimo. En aparta koverto kunsendata devas esti enmetita slipo kun la pseýdonimo, aýtenta nomo kaj poþta adreso de la aýtoro. Oni povas aldoni titolon aý klarigan noton al la fotoj, sed tio ne estas deviga.
En la konkurso ne rajtas partopreni fotoj, kiuj jam estis publikigitaj.
Tripersona juøkomisiono (la redaktoro de La Ondo, delegito de UES kaj fakulo pri fotoarto) aljuøos maksimume tri premiojn al la laýreatoj:
1a premio: du minimumaj ruslandaj monataj salajroj kaj abono al La Ondo de Esperanto
2a premio: unu minimuma ruslanda monata salajro kaj abono al La Ondo de Esperanto
3a premio: abono al La Ondo de Esperanto
Specialan premion (libroj en la Urala libro-servo kontraý ekvivalento de unu minimuma ruslanda salajro) ricevos la plej bona foto teme ligita kun esperanto.
Æiu premiito ricevos diplomon. Ruslandaj laýreatoj ricevos monpremiojn en ruslandaj rubloj. Alilandaj laýreatoj ricevos la monpremion per la kontosistemo de UEA en nederlandaj guldenoj.
La organizantoj rezervas al si la rajton øis la 31a de decembro 2001 uzi la ricevitajn fotojn en papera kaj elektronika formo kaj en ekspozicioj.
En kelkaj landoj UEA eksperimente jam havis du perantojn. La spertoj kuraøigas nin liberigi la kotizmerkaton æie. Estas ja absurde ke la perado de UEA-kotizoj estu ies monopolo. Tio eble ne plaæas al tiuj landaj asocioj por kiuj la perado de UEA-kotizoj estas fonto de enspezoj. Konkurenco kun entreprenemaj individuoj kaj aliaj asocioj, kiuj pretos varbi membrojn por UEA, devus tamen sproni ankaý la landajn asociojn al pli vigla varbado. Krome, pli forta UEA estas ankaý en ilia intereso. Pasiveco estas peko kiun oni ne povas absolvi, eæ kiam temas pri landa asocio de UEA.
Esperanto. 1999: 4
Mi persone kredas, ke la "vendo", propagando kaj popularigo de esperanto devus prepari sin kaj efektiviøi surbaze de la sana miksa¼o de pluraj, tradiciaj kaj novtipaj konceptoj, kiuj povas enhavi erojn el pracelismo, homaranismo-esperantismo, sennaciismo kaj raýmismo. Gravas, ke ankaý la esperanto-movado adaptiøu al la þanøiøantaj kondiæoj de la koncerna epoko, sen perdi la proprajn valorojn.
Andy Künzli. SES Informas. 1999: 2
"Viaj dokumentoj estas regulaj", diris la konsulo, "sed, bedaýrinde, tre malfacilas akiri francan vizon, æar e-istoj ne bone kondutis en Francio kaj iuj el ili ne plu revenis en sian landon." Post du tagoj li diris, ke mia vizpeto ne estis aprobita. Æagrenitaj ni revenis hejmen kaj petis telefone niajn samideanojn en Francio interveni æe sia konsulejo. Ni ankaý skribis al la ambasadoro kaj al la kultura ataþeo. Post semajno ni nin prezentis denove æe la konsulejo, kie alia viro tre kore akceptis nin kaj post du tagoj donis la vizojn. Ni partoprenis la konferencon kaj revenis al Albanio. Ironie: kun surprizo ni trovis negativan respondon de la kultura ataþeo kun jena motivo: "bedaýrinde ni ne povas doni vizojn al vi, ne pro via kulpo, sed pro tiuj kiuj ne bone kondutis, precipe homoj el Rusio, Æinio, Pakistano, Bulgario kaj Albanio."
Esperanto. 1999: 4
G.L. Brazila Esperantisto. 1999: 306
![[Subtitolo]](Lo-suba.gif){kind=small}