Vsevolod Garŝin

La ruĝa floro

La mallonga vivo de Vsevolod Garŝin (Всеволод Гаршин, 1855–1888) estis eventoriĉa: familia dramo, volontula armea servo en la Balkana Milito (1877), vundo, frekventado de universitataj lekcioj, socia polemikado, hereda mensmalsano kaj frenezulejo, kontorista servo, emociiĝoj kaj depresioj, tolstojanismo, kaj fine suicida salto. Kaj nur du novelaroj, kiuj tamen, laŭ Gleb Uspenskij, “elĉerpe entenas la tutan enhavon de nia vivo”.
La ruĝa floro, verkita en 1883 kelkajn monatojn post la feliĉa edziĝo, estas lia plej fama novelo. Ĝi estis longe kaj malsame diskutata de literaturistoj kaj publicistoj. Ili trovis en ĝi ideojn filozofiajn, politikajn, sciencajn kaj mitologiajn, strebon ŝanĝi la mondon per sinofero, eternan kontraŭstaron de la Donkiĥota kaj Hamleta ecoj de la homo, kaj ne ĉiam adekvate taksis ĝian estetikan valoron. (AlKo)

I

— Je la nomo de lia imperiestra moŝto, sinjoro imperiestro Petro la Unua, mi anoncas revizion de ĉi tiu frenezulejo!

Tiuj vortoj estis diritaj per laŭta, akra, sonora voĉo. La malsanuleja skribisto, kiu estis registranta la malsanulon en granda trivita libro sur tablo, makulita per inko, ne povis reteni rideton. Sed ne ridis du junuloj, akompanantaj la malsanulon. Ili apenaŭ staris surpiede post du diurnoj, pasigitaj sen dormo kun la frenezulo, kiun ili ĵus alveturigis fervoje. En la antaŭlasta stacio la paroksismo de frenezo plifortiĝis. Ie oni trovis trudkitelon kaj, vokinte ĝendarmon, metis ĝin sur la malsanulon. Tiel oni alveturigis lin en la urbon, tiel oni venigis lin ankaŭ en la malsanulejon.

Li aspektis terure. Super griza vestaĵo, ŝirita ĝisĉifone dum la lasta paroksismo, jako el kruda veltolo kun larĝa surbrusta malfermaĵo strikte kovris lian korpon. La longaj manikoj alpremis liajn krucitajn brakojn al la brusto kaj estis ligitaj malantaŭe. En la inflamaj larĝe malfermitaj okuloj (li estis maldorminta dek diurnojn) brulis senmova arda brilo. Nervoza konvulsio tremigis la randon de lia malsupra lipo. La taŭzitaj krispaj haroj ĉevalvoste kovris la frunton. Li iris je rapidaj pezaj paŝoj el unu angulo de la oficejo en alian, scivoleme rigardante malnovajn ŝrankojn kun paperoj kaj seĝojn, tegitajn per laktolo, de tempo al tempo rigardante al siaj akompanantoj.

— Konduku lin en la fakon. Dekstren.

— Mi scias, scias. Mi estis jam ĉi tie kun vi pasintjare. Ni inspektis la malsanulejon. Mi ĉion konas, kaj trompi min estos malfacile, — la paciento diris.

Li turniĝis al la pordo. La gardisto malfermis ĝin antaŭ li. Li eliris el la oficejo same rapide, peze kaj senhezite, levinte alten la frenezan kapon, kaj preskaŭ kure direktiĝis dekstren, en la fakon de mensmalsanuloj. La akompanantoj apenaŭ sukcesis sekvi lin.

— Sonorigu. Mi ne povas. Vi ligis miajn brakojn.

La pordisto malfermis la pordon, kaj la vojaĝantoj eniris la malsanulejon.

Ĝi estis granda ŝtona domo, konstruita antaŭ longe kontraŭ ŝtata mono. La suban etaĝon okupis du grandaj salonoj: unue, manĝejo, due, komuna ejo por trankvilaj pacientoj; larĝa koridoro kun vitra pordo, kondukanta en ĝardenon kun florbedoj, kaj ĉirkaŭ dudeko da apartaj ĉambroj, kie loĝis la pacientoj. Samloke estis du mallumaj ĉambroj: unu tapetita per matracoj, la dua — per tabuloj. La ĉambroj estis destinitaj por furioze kondutantaj malsanuloj. Krome, estis grandega tenebra ĉambro kun volboj: banejo. La supran etaĝon okupis virinoj. De tie aŭdiĝis senorda bruo, interrompata de hurloj kaj kriegoj. La malsanulejo estis aranĝita por okdek personoj, sed, ĉar ĝi servis por kelkaj najbaraj gubernioj, en ĝi lokiĝis ĝis tricent. En la malvastaj ĉambretoj staris po kvar kaj eĉ kvin litoj. Vintre, kiam oni ne ellasis la malsanulojn en la ĝardenon, kaj ĉiuj fenestroj estis hermetike fermitaj, en la malsanulejo iĝis neelteneble sufoke.

La novan pacienton oni kondukis en ĉambron, kie troviĝis bankuvoj. Eĉ sanan homon ĝi povus impresi peze, sed homon kun malorda, ekscitita imagipovo ĝi efikis precipe peze. Ĝi estis granda ĉambro kun volboj, lumigata tra sola fenestro, farita en angulo, kaj havis gluecan ŝtonan plankon. La muroj kaj volboj estis farbitaj per malhelruĝa olefarbo. En la planko, nigriĝinta pro malpureco, samnivele kun ĝi estis enmuntitaj du grandaj ŝtonaj bankuvoj, kiel du ovalaj kavoj, plenigitaj per akvo. Grandega kupra forno kun cilindra kaldrono por varmigi la akvon kaj kun tuta sistemo de kupraj tubetoj kaj kranoj okupis angulon kontraŭ la fenestro. Ĉio ĉi estis eksterordinare tenebra kaj fantaziveka por la senorda kapo. Kaj la gardisto, kiu estris la banejojn, dika, ĉiam silentanta ukraino, per sia tenebra fizionomio plifortigis la impreson.

Kiam oni alkondukis la pacienton en ĉi tiun teruran ĉambron por bani lin kaj (laŭ la kuracsistemo de la malsanuleja ĉefkuracisto) glui sur lian nukon grandan plastron, lin kaptis hororo kaj furiozo. Absurdaj pensoj, unu pli monstra ol alia, ekmoviĝis en lia kapo. Kio ĝi estas? Ĉu inkvizicia torturejo? Ĉu loko de sekreta ekzekuto, kie la malamikoj decidis likvidi lin? Ĉu, eble, la infero mem? En lian kapon finfine venis la penso, ke eble tio estas ia elprovo. Oni senvestigis lin malgraŭ lia obstina rezisto. Kun forto duobla pro la malsano li facile elŝiris sin el la manoj de kelkaj gardistoj, per tio faligante ilin sur la plankon. Finfine kvarope oni surplankigis lin kaj, kaptinte je la brakoj kaj gamboj, mallevis lin en varman akvon. Ĝi ŝajnis al li bolanta, kaj en la freneza kapo fulmis malkohera fragmenta penso pri elprovo per bolakvo kaj inkandeska fero. Misglutante la akvon kaj spasme baraktante per la brakoj kaj gamboj, je kiuj la gardistoj firme tenis lin, li, anhelante, kriis malkoheran parolon, pri kiu ne eblas havi imagon, ne aŭdinte ĝin reale. Ĝi enhavis kaj preĝojn, kaj anatemojn. Li kriis ĝis kiam elĉerpiĝis liaj fortoj, kaj finfine mallaŭte, kun varmegaj larmoj, eldiris frazon tute malkonforman al tio, kion li diris antaŭe:

— Sankta granda martiro Georgo! Al vi enmanigas mi korpon mian. Sed la spiriton — ne, ho, ne!..

La gardistoj plu tenis lin, kvankam li trankviliĝis. La varma banado kaj glacio, metita sur la kapon, efikis. Sed, kiam lin, preskaŭ svenintan, oni elprenis el la akvo kaj sidigis sur tabureto por alglui la plastron, la restintaj fortoj kaj frenezaj pensoj denove kvazaŭ eksplodus.

— Pro kio? Pro kio? — li kriis. — Mi al neniu deziris malbonon. Pro kio mortigi min? Ho-o-o! Ho, Dio! Ho, vi, martiroj, kiuj antaŭis min! Vin mi petegas, liberigu, savu…

La bruliga tuŝo ĉe la nuko igis lin senbride konvulsii. La servistoj ne kapablis obeigi lin kaj ne sciis kion fari.

— Nenio fareblas, — diris soldato, faranta la proceduron. — Ni forviŝu.

Tiuj simplaj vortoj tremigis la pacienton. “Forviŝu!.. Kion forviŝu? Kiun forviŝu? Min!” — li pensis kaj fermis la okulojn en mortiga teruro. La soldato prenis je du randoj krudan viŝtukon kaj, forte premante, glitigis ĝin sur la nuko, forŝirante de sur ĝi kaj la plastron, kaj la supran tavolon de la haŭto kaj lasante nudan ruĝan skrapvundon. La doloro pro tiu proceduro, neeltenebla eĉ por sana homo, ŝajnis al la malsanulo la fino de ĉio. Li furioze impetis tutkorpe, elŝiriĝis el la manoj de la gardistoj, kaj lia nuda korpo ekruliĝis sur la ŝtonaj slaboj. Li pensis, ke oni forhakis lian kapon. Li volis ekkrii, sed ne povis. Oni forportis lin sur liton en sveno, kiu transiris en profundan kaj longan dormon.

II

Li rekonsciiĝis nokte. Estis plena silento. El la najbara granda ĉambro aŭdiĝis spirado de dormantaj pacientoj. Ie malproksime monotone, stranga- voĉe parolis kun si mem paciento, lokita por nokto en malluma ĉambro, kaj supre, en la virina fako, raŭka kontralto kantis iun sovaĝan kanton. La paciento fikse aŭskultis tiujn sonojn. Li sentis teruran malfortecon kaj lacegon en ĉiuj korpopartoj. Lia kolo tre doloris.

“Kie mi estas? Kio okazis al mi?” — la penso venis en lian kapon. Kaj subite kun neordinara klaro li imagis la lastan monaton de sia vivo, kaj li komprenis, ke li malsanas, kaj kio estas la malsano. Plurajn absurdajn pensojn, parolojn kaj agojn li rememoris, kaj tio tremigis lin tutan.

— Sed tio estas finita, dankon al Dio, finita! — li flustris kaj denove ekdormis.

La malfermita fenestro kun feraj kradoj rigardis al malgranda strateto inter grandaj domoj kaj ŝtona barilo. Tiun strateton oni neniam eniris, kaj ĝi estis dense kovrita de iu sovaĝa arbustaro kaj siringoj, pompe florantaj tiusezone… Malantaŭ la arbustoj, rekte kontraŭ la fenestro, nigris alta barilo. Altaj arbopintoj de granda ĝardeno, surverŝitaj kaj trapenetritaj de luna lumo, rigardis el trans ĝi. Dekstre altis la blanka konstruaĵo de la malsanulejo kun lumigitaj elinterne fenestroj kun feraj kradoj. Maldekstre — blanka, hela pro la luno, senfenestra muro de kadavrejo. La luna lumo falis tra la fenestra krado en la ĉambron, sur la plankon, kaj prilumis parton de la lito kaj la elturmentitan, palan vizaĝon de la paciento kun fermitaj okuloj. Nun ĝi tute ne estis freneza. Tio estis profunda, peza dormo de elturmentita homo, sen sonĝoj, sen plej eta moviĝo kaj preskaŭ sen spiro. Por kelkaj momentoj li vekiĝis plenkonscie, kvazaŭ sana, por ellitiĝi matene la sama frenezulo.

III

— Kiel vi fartas? — la doktoro demandis lin sekvatage.

La paciento, ĵus vekiĝinte, ankoraŭ kuŝis sub la litkovrilo.

— Bonege! — li respondis, salte ellitiĝante, surmetante ŝuojn kaj kaptante negliĝan mantelon. — Bonege! Nur sole: jen!

Li montris sian nukon.

— Mi ne povas turni la kolon sen doloro. Sed tio ne gravas. Ĉio bonas, se oni komprenas. Kaj mi komprenas.

— Ĉu vi scias, kie vi estas?

— Certe, doktoro! Mi estas en la frenezulejo. Sed ja, se oni komprenas, tio tute ne gravas. Tute ne gravas.

La doktoro fikse rigardis liajn okulojn. Lia bela dorlotita vizaĝo kun bonege kombita orkolora barbo kaj kvietaj bluaj okuloj, rigardantaj tra la oraj okulvitroj, estis senmova kaj senemocia. Li observis.

— Kial vi tiel fikse rigardas min? Vi ne legos tion, kio estas en mia animo, — la paciento daŭrigis, — sed mi klare legas, kio estas en la via! Por kio vi faras la malbonon? Por kio vi kolektis tiun amason da malfeliĉuloj kaj tenas ĝin ĉi tie? Por mi tute ne gravas: mi ĉion komprenas kaj trankvilas. Sed ili? Por kio tiu sufero? Por homo, kiu atingis staton, kiam en lia animo estas granda penso, universa penso, por li tute ne gravas, kie loĝi, kion senti. Eĉ ĉu vivi aŭ ne vivi… Mi ja pravas, ĉu ne?

— Eble, — la doktoro respondis, sidiĝante sur seĝo en angulo de la ĉambro tiel ke li povu vidi la pacienton, kiu rapide iradis el angulo en angulon, plaŭdante per la grandegaj ŝuoj el ĉevala ledo kaj svingante la baskojn de la negliĝa mantelo el kotona ŝtofo kun larĝaj ruĝaj strioj kaj grandaj floroj. Akompanantaj doktoroj, asistanto kaj inspektisto daŭre staris en atenta streĉo ĉe la pordo.

— Kaj mi havas ĝin! — la paciento eksklamaciis. — Kaj, kiam mi trovis ĝin, mi eksentis min renaskiĝinta. La sentoj iĝis pli subtilaj, la cerbo funkcias pli bone ol antaŭe. Kion mi antaŭe povus atingi per longa vico de silogismoj kaj konjektoj, nun mi ekkonas intuicie. Mi reale atingis tion, kion produktis filozofio. Mi travivas en mi mem grandiozajn ideojn pri tio, ke la spaco kaj tempo estas fikciaĵoj. Mi vivas en ĉiuj jarcentoj. Mi vivas ekster la spaco, ĉie aŭ nenie, kiel vi preferas. Kaj pro tio por mi ne gravas, ĉu vi tenos min ĉi tie aŭ ellasos min, ĉu mi estas libera aŭ ligita. Mi rimarkis, ke ĉi tie estas ankoraŭ kelkaj tiaj homoj. Sed por la cetera amaso tiu stato estas terura. Kial vi ne liberigas ilin? Kiu bezonas…

— Vi diris, — la doktoro interrompis lin, — ke vi vivas ekster la tempo kaj spaco. Tamen ne eblas ne konsenti, ke ni kaj vi estas en tiu ĉi ĉambro kaj ke nun, — la doktoro elprenis horloĝon, — estas duono post la deka, la 6-a de majo 18**. Kion vi opinias pri tio?

— Nenion. Por mi tute ne gravas, kie esti kaj kiam vivi. Se por mi tute ne gravas, ĉu tio ne signifas, ke mi estas ĉie kaj ĉiam?

La doktoro rikanis.

— Rara logiko, — li diris, ekstarante. — Verŝajne vi pravas. Ĝis revido. Ĉu vi deziras fumi?

— Mi dankas. — Li ekstaris, prenis cigaron kaj nervoze formordis ĝian pinton. — Tio helpas pensi, — li diris. — Tio estas la mondo, la mikrokosmo. Ĉe unu ekstremo estas la alkaloj, ĉe la alia — la acidoj… Tia estas ankaŭ la ekvilibro de la mondo, en kiu neŭtraligas unu la alian antagonismaj elementoj. Adiaŭ, doktoro!

La doktoro iris plu. Plejparto de la pacientoj atendis lin, rekte kaj streĉe starante ĉe siaj litoj. Neniun ĉefon tiel respektas la subuloj, kiel kuraciston-psikiatron respektas ties mensmalsanuloj.

Kaj la paciento, restinte sola, impete paŝis plu el angulo en angulon de sia kamero. Oni alportis por li teon. Li, sen sidiĝi, duglute eltrinkis la grandan trinkpoteton kaj preskaŭ unumomente formanĝis grandan pecon da blanka pano. Poste li eliris el la ĉambro kaj dum kelkaj horoj senhalte iradis je sia rapida kaj peza paŝmaniero tra la tuta domo el unu ekstremo en alian. La tago estis pluva, kaj la malsanulojn oni ne ellasis en la ĝardenon. Kiam la asistanto komencis serĉi la novan pacienton, oni montris al li la finon de la koridoro. Tiu staris tie, tuŝante pervizaĝe la vitron de la ĝardena pordo, kaj fikse rigardis la florejon. Lian atenton turnis al si neordinare ruĝa floro, speco de papavo.

— Bonvolu veni por pesado, — la asistanto diris, tuŝante lian ŝultron.

Kaj, kiam tiu turniĝis vizaĝe al li, li preskaŭ retiriĝis ŝancele pro timo: tiom da furioza kolero kaj malamo brilis en la frenezaj okuloj. Sed, vidinte la asistanton, li tuj ŝanĝis la mienon kaj obeeme sekvis lin sen diri eĉ solan vorton, kvazaŭ trempita en profundan pensadon. Ili eniris la doktoran kabineton. La paciento mem stariĝis sur la plato de malgranda pesilo. La asistanto, pesinte lin, notis en libro apud lia nomo: 109 funtoj. La sekvan tagon estis 107, la trian — 106.

— Se tio daŭros plu, li mortos, — la doktoro diris kaj ordonis manĝigi lin laŭeble plej bone.

Sed malgraŭ tio kaj la nekutima apetito de la paciento li maldikiĝis ĉiutage, kaj la asistanto ĉiutage enskribis ĉiam pli kaj pli malgrandan kvanton da funtoj. La paciento preskaŭ ne dormis kaj tutajn tagojn pasigis en senĉesa moviĝado.

IV

Li konsciis, ke li estas en frenezulejo. Li konsciis eĉ, ke li estas malsana. Kelkfoje, kiel la unuan nokton, li vekiĝis meze de silento post tuta tago da vigla moviĝo, sentante doloron en ĉiuj korpopartoj kaj teruran pezon en la kapo, sed plenkonscie. Eble la foresto de impresoj en la nokta silento kaj duonlumo, eble la malforta funkciado de la cerbo de la ĵus vekiĝinta homo kaŭzis tion, ke en tiaj minutoj li klare komprenis sian staton kaj estis kvazaŭ sana. Sed post tagiĝo, kune kun la lumo kaj vekiĝo de la vivo en la malsanulejo lin denove onde superverŝis impresoj. La malsana cerbo ne povis venki ilin, kaj li denove estis freneza. Lia stato estis stranga miksaĵo de ĝustaj rezonadoj kaj absurdo. Li komprenis, ke ĉirkaŭ li ĉiuj estas malsanaj, sed samtempe en ĉiu el ili li vidis iun sekrete kaŝiĝantan aŭ kaŝitan vizaĝon, kiun li konis antaŭe aŭ pri kiu li legis aŭ aŭdis. La malsanulejo estis loĝata de homoj el ĉiuj tempoj kaj ĉiuj landoj. Ĉi tie estis kaj vivantoj, kaj mortintoj. Ĉi tie estis famuloj kaj fortuloj de la mondo, kaj soldatoj, mortigitaj dum la lasta milito kaj renaskiĝintaj. Li vidis sin en iu magia, sorĉita rondo, akumulinta en si la tutan forton de la tero, kaj en orgojla ekstazo li opiniis sin la centro de tiu rondo. Ĉiuj ili, liaj malsanulejaj kunuloj, ĉi tie kunvenis por plenumi aferon, kiun li svage imagis giganta entrepreno, celanta ekstermi la malbonon de la mondo. Li ne sciis, kio ĝi estos, sed li sentis en si sufiĉajn fortojn por plenumi ĝin. Li povis legi la pensojn de aliaj homoj. Li vidis en objektoj tutan ilian historion. Grandaj ulmoj en la malsanuleja ĝardeno rakontis al li longajn legendojn pri tio, kion ili travivis. La domon, efektive konstruitan antaŭ sufiĉe longe, li opiniis kreaĵo de Petro la Granda kaj certis, ke la caro loĝis en ĝi dum la epoko de la Poltava batalo*. Li legis tion sur muroj, sur forfalinta stukaĵo, sur pecoj de brikoj kaj kaheloj, kiujn li trovis en la ĝardeno. La tuta historio de la domo kaj ĝardeno estis skribita sur ili. Li loĝigis la malgrandan konstruaĵon de la kadavrejo per dekoj kaj centoj da jam delonge mortintaj homoj. Kaj li fikse okulumis fenestreton, rigardantan el ties subteretaĝo al angulo de la ĝardeno, vidante en malebena respegulaĵo de la lumo en la malnova iriza kaj malpura vitro konatajn trajtojn, kiujn li vidis iam en la vivo aŭ sur portretoj.

Intertempe venis serena, bona vetero. La malsanuloj pasigis tutajn tagojn en freŝa aero en la ĝardeno. En ilia fako de la ĝardeno, ne granda, sed dense kovrita de arboj, ĉie, kie eblis, estis plantitaj floroj. La inspektisto devigis labori en ĝi ĉiujn almenaŭ iom laborkapablajn pacientojn. Dum tutaj tagoj ili balais vojetojn kaj ŝutis sablon sur ilin, elsarkis herbaĉojn kaj akvumis fositajn de ili bedojn kun floroj, kukumoj, akvomelonoj kaj melonoj. Parton de la ĝardeno dense kovris ĉerizarboj. Laŭlonge de ĝi etendiĝis aleoj de ulmoj. Meze sur malgranda artefarita monteto estis aranĝita la plej bela florejo en la tuta ĝardeno. Sur la randoj de la supra placeto kreskis helkoloraj floroj, kaj en la centro pompis granda kaj rara dalio, flava kun ruĝaj makuletoj. Ĝi konsistigis ankaŭ la centron de la tuta ĝardeno, altante super ĝi, kaj oni povis rimarki, ke multaj malsanuloj atribuis al ĝi ian misteran signifon. Al la nova paciento ĝi same ŝajnis io ne tute ordinara, paladio de la ĝardeno kaj domo. Ankaŭ floroj apud ĉiuj vojetoj estis plantintaj de malsanuloj. Ĉi tie estis plej diversaj floroj, troveblaj en ukrainiaj ĝardenetoj: altaj rozoj, helaj petunioj, arbustoj de altaj tabakplantoj kun malgrandaj rozkoloraj floroj, mentoj, taĝetoj, tropeoloj kaj papavoj. Samloke, proksime al la perono, kreskis tri papavaj arbustetoj de nekutima speco. Ili estis multe pli malgrandaj ol la kutimaj kaj distingiĝis de ili pro la eksterordinara heleco de la skarlata koloro. Ĝuste tiu floro mirigis la pacienton, kiam li la unuan tagon post la veno en la malsanulejon rigardis la ĝardenon tra la vitra pordo.

Elirinte unuafoje en la ĝardenon, li antaŭ ĉio, ankoraŭ starante sur la ŝtupoj de la perono, rigardis tiujn helajn florojn. Ili estis nur du. Ili hazarde kreskis aparte de la ceteraj kaj sur nesarkita loko. Densa atriplaro kaj iaj altaj herbaĉoj ĉirkaŭis ilin.

La malsanuloj unu post alia eliris tra la pordo, apud kiu staris gardisto kaj donis al ĉiu el ili dikan blankan ĉapon, trikitan el kotono, kun ruĝa kruco sur la frunto. Tiuj ĉapoj trapasis militon kaj estis aĉetitaj en aŭkcio. Sed la malsanulo, memkompreneble, atribuis al tiu ruĝa kruco specialan, misteran signifon. Li demetis la ĉapon kaj rigardis la krucon, poste la papavajn florojn. La floroj estis pli helaj.

— Ĝi venkas, — la paciento diris, — sed ni vidos, kio okazos.

Li descendis de sur la perono. Ĉirkaŭrigardinte kaj ne vidinte la gardiston, kiu staris malantaŭe, li transpaŝis bedon kaj etendis la manon al la floro, sed ne kuraĝis pluki ĝin. Li sentis varmegon kaj pikan doloron en la etendita mano, kaj poste ankaŭ en la tuta korpo, kvazaŭ intensa fluo de nekonata por li forto radius el la ruĝaj petaloj kaj trapenetrus tutan lian korpon. Li moviĝis pli proksimen kaj etendis sian manon tre proksime al la floro, sed al li ŝajnis, ke la floro defendis sin, radiante venenan, mortigan spiron. Li sentis vertiĝon. Li faris lastan senesperan streĉon kaj jam kaptis la tigon, kiam peza mano malleviĝis sur lian ŝultron. Estis la gardisto, kiu kaptis lin.

— Ne licas pluki, — la maljuna ukraino diris. — Kaj sur la bedon ne paŝu. Multas ĉi tie vi, frenezuloj: ĉiu po unu floron, la tutan ĝardenon vi detruos, — li diris konvinke, ĉiam tenante lin je la ŝultro.

La paciento rigardis lian vizaĝon, silente liberiĝis de lia mano kaj maltrankvile iris laŭ la padeto. “Ho, kompatinduloj! — li pensis. — Vi ne vidas, vi blindiĝis tiel, ke vi protektas ĝin. Sed estu kio ajn, mi ekstermos ĝin. Se ne hodiaŭ, do morgaŭ ni vidos, kiu pli fortas. Kaj se mi pereos, ĉu ne estas tute egale…”

Li promenis en la ĝardeno ĝis la vespero, konatiĝante kun homoj kaj strange interparolante, dum kio ĉiu el la interparolantoj aŭdis nur respondojn al siaj frenezaj pensoj, esprimataj per absurde-misteraj vortoj. La paciento iris jen kun unu kamarado, jen kun alia, kaj ĝis la fino de la tago li eĉ pli konvinkiĝis, ke “ĉio pretas”, kiel li diris al si mem. Baldaŭ, baldaŭ disfalos la feraj kradoj, ĉiuj ĉi malliberuloj eliros de ĉi tie kaj kuregos al ĉiuj partoj de la mondo, kaj la tuta Tero ektremos, forskuos de sur si la kadukan ŝelon kaj aperos en nova mirakla belo. Li preskaŭ forgesis pri la floro, sed, forirante el la ĝardeno kaj leviĝante sur la peronon, li denove vidis kvazaŭ du ruĝajn karbojn en la densa malheliĝinta herbaro, kiun jam komencis kovri roso. Tiam la paciento postrestis el la homamaso kaj, stariĝinte malantaŭ la gardisto, atendis oportunan momenton. Neniu vidis, kiel li transsaltis la bedon, kaptis floron kaj haste kaŝis ĝin sur sia brusto sub la ĉemizo. Kiam la freŝaj roskovritaj folioj tuŝis lian korpon, li morte paliĝis kaj en hororo larĝe malfermis la okulojn. Malvarma ŝvito aperis sur lia frunto.

En la malsanulejo oni ŝaltis lampojn. Atendante vespermanĝon, la plej granda parto de la pacientoj kuŝiĝis sur litoj, krom kelkaj maltrankviluloj, kiuj haste paŝis en la koridoro kaj ĉambregoj. La paciento kun la floro estis inter ili. Li iradis, spasme kunpreminte la brakojn kruce sur la brusto. Ŝajnis, ke li volis dispremi, frakasi la planton, kaŝitan tie. Renkontante aliajn, li malproksime ĉirkaŭiris ilin, timante tuŝi ilin per basko de sia vesto. “Ne aliru, ne aliru!” — li kriis. Sed en la malsanulejo malmultaj atentis tiajn kriojn. Kaj li iradis ĉiam pli kaj pli rapide, faris paŝojn ĉiam pli kaj pli grandajn, iradis horon, du horojn en ia furiozo.

— Mi lacigos vin. Mi strangolos vin! — li parolis obtuze kaj malice.

Kelkfoje li grincigis la dentojn.

Oni alportis la vespermanĝon en la manĝejon. Sur la grandajn tablojn sen tablotukoj oni metis po kelkajn lignajn farbitajn kaj oritajn bovlojn kun maldensa milia kaĉo. La pacientoj sidiĝis sur benkoj. Oni disdonis al ili po pecon da nigra pano. Ili manĝis per lignaj kuleroj preskaŭ okope el la sama bovlo. Al kelkaj, kiujn oni nutris pli bone, manĝaĵo estis donita aparte. Nia paciento, rapide englutinte sian porcion, alportitan de la gardisto, kiu vokis lin en lian ĉambron, ne kontentiĝis per tio kaj iris en la komunan manĝejon.

— Permesu al mi sidiĝi ĉi tie, — li diris al la inspektisto.

— Ĉu vi ne vespermanĝis? — la inspektisto demandis, verŝante aldonajn porciojn da kaĉo en bovlojn.

— Mi tre malsatas. Kaj mi bezonas multe refortigi min. Tuta mia subteno estas en la manĝaĵo. Vi scias, ke mi tute ne dormas.

— Manĝu, karulo, por bona sano. Taras, donu al li kuleron kaj panon.

Li sidiĝis ĉe unu el la bovloj kaj formanĝis ankoraŭ enorman kvanton de la kaĉo.

— Nu, sufiĉas, sufiĉas, — la inspektisto diris fine, kiam ĉiuj ĉesis vespermanĝi, sed nia paciento ankoraŭ sidis, kliniĝinte super la bovlo. Li ĉerpis el ĝi per unu mano la kaĉon, kaj la alian forte premis al la brusto. — Vi tromanĝos.

— Aĥ, se vi scius, kiom da forto mi bezonas, kiom da forto! Adiaŭ, Nikolaj Nikolajeviĉ, — la paciento diris, ekstarante de sur la seĝo ĉe la tablo kaj forte premante la manon de la inspektisto. — Adiaŭ.

— Kien do vi? — la inspektisto demandis kun rideto.

— Mi? Nenien. Mi restas. Sed eble morgaŭ ni ne renkontiĝos. Mi dankas vin pro via bonkoreco.

Kaj li ankoraŭ foje forte premis la manon de la inspektisto. Lia voĉo tremis, en la okuloj aperis larmoj.

— Trankviliĝu, karulo, trankviliĝu, — la inspektisto respondis. — Kial tiom mornaj pensoj? Iru, kuŝiĝu kaj profunde ekdormu. Vi bezonas pli multe dormi. Se vi dormos bone, vi baldaŭ resaniĝos.

La paciento ploregis. La inspektisto forturniĝis por ordoni al la gardistoj rapide forpreni la restaĵojn de la vespermanĝo. Post duonhoro en la malsanulejo jam ĉio dormis krom unu homo, kuŝanta vestite sur sia lito en angula ĉambro. Li tremis kvazaŭ pro febro kaj spasme premis sian bruston, plene trasorbitan, kiel ŝajnis al li, per nekredeble mortiga veneno.

V

Li ne dormis la tutan nokton. Li estis plukinta tiun floron, ĉar vidis en tiu konduto heroan agon, kiun li devis fari. Ĉe la unua rigardo tra la vitra pordo la skarlataj petaloj altiris lian atenton, kaj al li ŝajnis, ke ekde tiu minuto li plene konsciis, kion ĝuste li devas efektivigi en la mondo. En tiu hela ruĝa floro akumuliĝis la tuta malbono de la mondo. Li sciis, ke el papavoj oni produktas opion. Eble tiu penso, kreskante kaj ricevante monstrajn formojn, igis lin krei teruran halucinan fantomon. La floro laŭ lia imago enkorpigis en si la tutan malbonon. Ĝi ensorbis la tutan senkulpe verŝitan sangon (ĝuste pro tio ĝi tiom ruĝis), ĉiujn larmojn, la tutan galon de la homaro. Ĝi estis mistera, terura estaĵo, antagonisto de Dio, Arimano, ricevinta modestan kaj senkulpan aspekton. Endis pluki kaj mortigi ĝin. Sed tio ne sufiĉos: endis ne lasi ĝin dum la morto elverŝi tutan sian malbonon en la mondon. Jen kial li kaŝis ĝin sur sia brusto. Li esperis, ke ĝis la mateno la floro perdos tutan sian forton. Ĝia malbono transiros en lian bruston, en lian animon, kaj tie ĝi estos venkita aŭ venkos — tiam li mem pereos, mortos, sed mortos kiel honesta batalanto kaj kiel la unua batalanto de la homaro, ĉar ĝis nun neniu kuraĝis batali samtempe kontraŭ la tuta malbono de la mondo.

— Ili ne vidis ĝin. Mi sukcesis vidi. Ĉu mi povas lasi ĝin vivi? Pli bonas morto.

Kaj li kuŝis, senfortiĝante pro la fantoma, neekzistanta batalo, tamen senfortiĝante. Matene la asistanto trovis lin apenaŭ viva. Sed malgraŭ tio post iom da tempo la ekscitiĝo venkis, li salte ellitiĝis kaj, kiel antaŭe, komencis kuradi tra la malsanulejo, parolante kun pacientoj kaj kun si mem pli laŭte kaj malkohere ol iam ajn. Oni ne lasis lin veni en la ĝardenon. Vidante, ke li malpeziĝas kaj neniam dormas, sed ĉiam paŝadas, la doktoro ordonis injekti sub lian haŭton grandan dozon da morfino. Li ne rezistis: feliĉe, tiumomente liaj frenezaj pensoj iel koincidis kun tiu procedo. Li baldaŭ ekdormis. La furioza moviĝado ĉesis, kaj la laŭta melodio, konstante akompaninta lin, kreita el la takto de liaj impetaj paŝoj, malaperis el la oreloj. Li senkonsciiĝis kaj ĉesis pensi pri ĉio, eĉ pri la dua floro, kiun endis pluki.

Tamen li plukis ĝin post tri tagoj, antaŭ la okuloj de la maljunulo, kiu ne sukcesis preventi tion. La gardisto ekpersekutis lin. Kun laŭta jubila krio la paciento enkuris la malsanulejon kaj, ĵetinte sin en sian ĉambron, kaŝis la planton sur la brusto.

— Hej, kial vi plukas la florojn? — demandis la alkurinta gardisto. Sed la paciento, jam kuŝanta sur la lito en la kutima pozo kun la krucitaj brakoj, ekparolis tian absurdon, ke la gardisto nur silente demetis de sur li la ĉapon kun la ruĝa kruco, forgesitan en la hasta fuĝo, kaj foriris. Kaj la fantoma batalo rekomenciĝis. La paciento sentis, ke el la floro elrampas la malbono, kiel longaj, serpentosimilaj torentoj. Ili ĉirkaŭvolvis lin, kunpremis la membrojn kaj trasorbis la tutan korpon per sia terura enhavo. Li ploris kaj preĝis al Dio dum paŭzoj inter malbenoj, adresataj al sia malamiko. Ĝis la vespero la floro forvelkis. La paciento tretis la nigriĝintan planton, levis la restaĵon de sur la planko kaj portis en la banĉambron. Ĵetinte la senforman buleton de verdaĵo en fornon, inkandeskan pro ŝtonkarbo, li longe rigardis, kiel lia malamiko siblis, ŝrumpis kaj finfine transformiĝis en neĝe blankan buleton de cindro. Li blovis, kaj ĉio malaperis.

La sekvan tagon la paciento ekfartis pli malbone. Terure pala, kun enfalintaj vangoj, kun brulantaj okuloj, profundiĝintaj en la okulkavoj, li, ŝanceliĝante kaj ofte stumblante, daŭrigis sian furiozan paŝadon kaj parolis, parolis senĉese.

— Mi ne volus apliki perforton, — la ĉefkuracisto diris al sia asistanto.

— Sed ja necesas haltigi tiun laboron. Hodiaŭ li pezas naŭdek tri funtojn. Se tio daŭros, li mortos post du tagoj.

La ĉefkuracisto enpensiĝis.

— Ĉu morfinon? Ĉu kloralon? — li diris duondemande.

— Hieraŭ morfino jam ne efikis.

— Ordonu ligi lin. Tamen mi dubas, ke li restos vivanta.

VI

Kaj oni ligis la pacienton. Li kuŝis, vestita per trudkitelo, firme ligita al la feraj rungoj de sia lito per larĝaj tolbendoj. Sed la furiozo de liaj movoj ne malpliiĝis, prefere kreskis. Dum multaj horoj li obstine penis liberigi sin de la ligiloj. Finfine foje per forta impeto li disŝiris unu el la bendoj, liberigis la gambojn kaj, elglitinte el sub la ceteraj bendoj, komencis kun la ligitaj brakoj paŝi en la ĉambro, kriante sovaĝajn, nekompreneblajn vortojn.

— Ho, vi, damnita!.. — la enirinta gardisto ekkriis en la ukraina lingvo. — Kiu diablo vin helpas! Gricko! Ivan! Venu rapide, ĉar li malligis sin.

Ili triope ĵetis sin sur la pacienton, kaj komenciĝis longa luktado, laciga por la atakantoj kaj turmenta por la sindefendanto, kiu estis elspezanta la reston de sia elĉerpita forto. Finfine oni faligis lin sur la liton kaj ligis eĉ pli firme ol antaŭe.

— Vi ne komprenas, kion vi faras! — la paciento kriis, anhelante. — Vi pereas! Mi vidis la trian, ĵus ekflorintan. Nun ĝi jam pretas. Lasu min fini la aferon! Endas mortigi ĝin! Mortigi! Mortigi! Tiam ĉio estos finita, ĉio savita. Mi sendus vin, sed fari tion povas nur mi. Vi mortus pro sola tuŝo.

— Silentu, juna sinjor', silentu! — la maljuna gardisto diris kaj restis deĵori ĉe la lito.

La paciento subite eksilentis. Li decidis trompi la gardistojn. Oni tenis lin ligitan dum la tuta tago kaj lasis en tiu stato por la nokto. Nutrinte lin per vespermanĝo, la gardisto sternis ion apud la lito kaj kuŝiĝis. Post unu minuto li profunde dormis, kaj la paciento komencis la laboron.

Li fleksiĝis tutkorpe por tuŝi la feran laŭlarĝan rungon de la lito kaj, trovinte ĝin palpe per la mano, kaŝita en la longa maniko de la trudkitelo, komencis rapide kaj forte froti la manikon kontraŭ la fero. Post iom da tempo la dika veltolo cedis, kaj li liberigis la montrofingron. Poste la afero rapidiĝis. Kun lerteco kaj elasto tute nekredeblaj por sana homo li malligis malantaŭ si la nodon, kiu kuntenis la manikojn, malŝnuris la kitelon kaj post tio longe fiksaŭskultis la ronkadon de la gardisto. Sed la maljunulo dormis profunde. La paciento demetis la trudkitelon kaj malligis sin de la lito. Li estis libera. Li ekzamenis la pordon: ĝi estis ŝlosita elinterne, kaj la ŝlosilo probable kuŝis en la poŝo de la gardisto. Timante veki lin, li ne kuraĝis esplori la poŝojn kaj decidis foriri el la ĉambro tra la fenestro.

Estis kvieta, varma kaj malluma nokto. La fenestro estis malfermita. Steloj brilis en la nigra ĉielo. Li rigardis ilin, distingante konatajn konstelaciojn kaj ĝojante pro tio, ke ili, kiel al li ŝajnis, komprenas lin kaj kunsentas kun li. Palpebrumante, li vidis senfinajn radiojn, kiujn ili sendis al li, kaj la freneza decidemo kreskis. Li bezonis fleksi flanken dikan stangon de la fera krado, rampi tra la mallarĝa breĉo en la strateton, kovritan de arbustoj, transgrimpi la altan ŝtonan barilon. Tie estos la lasta batalo, kaj poste — venu eĉ morto.

Li provis fleksi la dikan stangon permane, sed la fero ne cedis. Tiam, plektinte ŝnuron el la fortikaj manikoj de la trudkitelo, li kroĉis per ĝi lancon, forĝitan ĉe la fino de la stango, kaj ekpendis sur ĝi tutkorpe. Post senrezulta streĉo, preskaŭ elĉerpinta la restaĵon de lia forto, la lanco fleksiĝis. La mallarĝa elirejo estis malfermita. Li puŝis sin tra ĝi, skrapvundante siajn ŝultrojn, kubutojn kaj la nudajn genuojn, trapenetris la arbustaron kaj haltis antaŭ la muro. Ĉio silentis. La lumo de noktaj lampoj lumigis elinterne la fenestrojn de la grandega domo. Neniu estis videbla en ili. Neniu rimarkos lin. La maljunulo, deĵoranta ĉe lia lito, verŝajne, dormis profunde. La steloj tenere palpebrumis per la radioj, penetrantaj en la profundon de lia koro.

— Mi venas al vi, — li flustris, rigardante la ĉielon.

Falinte post la unua malsukcesa provo, kun forŝiritaj ungoj, sangantaj manoj kaj genuoj, li komencis serĉi oportunan lokon. Tie, kie la barilo kuniĝis kun la muro de la kadavrejo, el ĝi kaj el la muro estis elfalintaj kelkaj brikoj. La paciento palpe trovis la breĉojn kaj uzis ilin. Li surgrimpis la barilon, kaptis la branĉojn de ulmo, kreskanta transe, kaj senbrue malsupreniĝis laŭ la arbo sur la teron.

Li ĵetis sin al la konata loko ĉe la perono. La kapeto de la floro, kunmetinta la petalojn, klare kaj kontraste malhelis en la rosa herbo.

— La lasta! — la paciento flustris. — La lasta! Hodiaŭ estos venko aŭ morto. Sed por mi jam tute ne gravas. Atendu: mi baldaŭ estos kun vi, — li diris, rigardante la ĉielon.

Li elŝiris la planton, dispecigis ĝin, ĉifis kaj, tenante ĝin enmane, revenis samvoje en sian ĉambron. La maljunulo dormis. La paciento, tuj post kiam li venis al la lito, falegis sur ĝin svene.

Matene oni trovis lin malviva. Lia vizaĝo estis kvieta kaj serena. La konsumitaj trajtoj kun la maldikaj lipoj kaj profunde enfalintaj fermitaj okuloj esprimis fieran feliĉon. Kiam oni metis lin sur brankardon, oni provis malfermi lian manon kaj elpreni la ruĝan floron. Sed la mano rigidiĝis, kaj li forportis sian trofeon en la tombon.

Tradukis Miĥail Povorin

Pro ĉi tiu traduko Miĥail Povorin iĝis laŭreato de Liro-2005 en la branĉo Traduka prozo el la rusa lingvo.

La Ondo de Esperanto, 2006, №12 (146).